11 yaşında, bütçesini yönetiyor

Uzun süredir ailelerin evlerine gidip tek tek bütçe yapıyorum, finansal sıkıntılarını çözüyorum. Bugün 23 Nisan. Dolayısıyla bütçesini yapacağımız kişi henüz 11 yaşında. Adı Kuzey. Bugün harçlıkları düzene sokacağız, hedef belirleyeceğiz ve birikim yapacağız. Hatta gelir bile artıracağız!

DÜZENLİ HARÇLIK

Türkiye’nin her ilinde 3 Kumbara Finansal Okuryazarlık Eğitim projesiyle şu ana kadar 220 bin çocukla buluştuk. Bu kadar çocuk içinde net olarak şunu gözlemledim ki; çocuklarda para yönetimi eğitiminin en etkili aracı harçlık. Evet, bu şahane bir mekanizma. Harçlık çocuğa temel yaşam becerisi, karar verme ve seçme yetisi kazandırıyor. Sorumluluk ve özgüven de aşılıyor. Miktarını ise aile değerlerinize göre belirlemelisiniz. Önemli olan her istediğinde değil, düzenli vermeniz.

SORUN

-Parasının büyük kısmını dışarıda yemeğe harcıyor.
- Harçlığının yetmediğini söylüyor.
- Eğitime harcanan paradan haberdar değil. Dolayısıyla sahiplenmiyor.
- Kendi kıyafetlerine ne kadar harcandığını bilmiyor. İsterken hesabını yapamıyor.

HAYALİ

Bilgisayarına oyun almak istiyor ama harçlığı yetmiyor.

Kuzey’in gıda harcamaları

Oturduk, Kuzey ile bütçe yaptık. Harçlığımızı ve giderlerimizi tek tek yazdık. Her hafta annesinden 20 lira alıyor. 15 lirasını gıdaya harcıyor. Her gün 3 lirayı su, gofret, meyve suyu ve tost almaya ayırıyor. ÇÖZÜM: Çocuklar sünger gibi, bizden duyduklarından değil, gördüklerinden öğreniyorlar. Annesi çalışan, başarılı bir kadın. Artık dünyada sefer tasları moda. Konuştuk, beraber karar verdik. Bundan sonra evden çıkarken öğle yemeğini yanına alacak, Kuzey’e de beslenme çantasını verecek. İçinde güne özel tatlı sürprizler de olabilir. Böylelikle Kuzey’in yeme alışkanlığını belli ölçülerde kontrol altına alıyoruz.

‘Harçlığım oyunlara yetmiyor’

Kuzey bilgisayarına oyun alacak ama parası yetmiyor. Annesiyle pazarlık yapıyormuş: “4 haftalık paramı hemen şimdi ver. Gideyim oyun alayım. 4 hafta para vermezsin.” Çocuklarımız sandığımızdan zeki. Çok iyi biliyorlar ki biz onları zor durumda bırakmayacağız, yine de üç beş harçlıklarını vereceğiz. Bu özelliğimizi hemen lehlerine çeviriyorlar. ÇÖZÜM: Okul günlerinde gıdaya harcanan günlük 3 lirayı annesinin rol model olmasıyla yarı yarıya düşürdük. Kuzey’le anlaştık, artık her hafta artırdığı bu 7.5 lirayı istediği oyun için biriktirecek. Böylelikle haftalık harçlığından kat kat fazla olan 75 liralık oyunu 10 haftada alabilecek. Bazı günler, gıda masrafı 1.5 lirayı harcamayıp birikime koyabilir. Her gün meyve suyu içmek şart değil. Hedefine daha çabuk ulaşmak Kuzey’in elinde.

DİKKAT!

Alışveriş merkezinde çocuğunuz bir şey için tutturursa, ‘paramız yok’ demeyin. Bu paranız olunca alacağınız anlamına gelir. Planımızda yok, önce plan yapalım sonra alırız deyin.

Onun kararı

Kuzey, bir giysi beğendiğinde annesine söylüyor. Annesi, “Evin bütçesine uyuyor mu? Bu ay kaç tane aldık? Aynı tişörtten var mı?” gibi soruları eliyor ve olur ya da olmaz diye karar veriyor. ÇÖZÜM: Annesi Kuzey’in giyimine aylık 20 lira harcadığını söyledi. Bu para evin bütçesine gider olarak yazılıyor. Annesinin iznini aldım. Kuzey’in haftalık harçlığını 5 lira artırdık ve bu parayı sadece giyime harcayabileceğini söyledik. Artık Kuzey’in giyim masrafı eve değil kendi bütçesine ait. Satın alma kararlarını ise beraber veriyoruz. Şimdi annesinin sorduğu soruları Kuzey soruyor.

Harçlıktan daha fazlası

Kuzey’le harçlık yönetimi konusunda hızlı ilerliyoruz. Dondurma dahi olsa harçlığından verdiği için değerli. İstediği oyun, para biriktirip alacağı için her zamankinden kıymetli. Peki bu harçlık sadece heves ya da harcamaları dizginlemek için bir emniyet kemeri olarak mı görülmeli? ÇÖZÜM: Kuzey’e ayda ortalama bir tane yardımcı kitap alınıyormuş. Yaklaşık 30 lira. Haftada 7.5 lira yapar. Bunu da Kuzey’in bütçesine ekledik ve harçlığını 7.5 lira artırdık. Artık eğitimin de bir maliyeti olduğunu biliyor.

Arkadaşlarla buluşmalar

Kuzey hafta sonu arkadaşlarıyla buluşuyor. Ancak yemeğiydi, çayıydı, sohbetiydi, hepsi ayrı gider. ÇÖZÜM: Buluşmaların ne kadara mal olduğunu çocuklarımız niye bilmesin? Sadece gezmede tozmada değil tüm gider kalemlerinde aile bütçesini onlarla paylaşın, ortak kararlar almaya özen gösterin.

NE DEĞİŞTİRDİK?

Kuzey’i karşımıza aldık, para konularını tek tek onu endişelendirmeden konuştuk ve uygulamalarını yaptık.
- Kuzey artık giyim, eğlence ve kitap masraflarını kendi harçlığından veriyor.
- Gıda masraflarını rol model anne uygulamasıyla kontrol altına aldık.
- İstediği bilgisayar oyununu hedef yaptık. Artık para biriktiriyor.
- Kıyafete ayrılan bütçenin farkında. Her gördüğünü istemiyor.
- Eğitimi konusunda artık daha bilinçli. Kitaplarını sahipleniyor.