Giriş
Soru: 8 Ekim 1965 doğumluyum. 1985 yılından 75 gün sigortam var. Sonra askere gittim. 540 gün olan askerlik süremi borçlandım ve bedelini ödedim. 1 Mart 1988’den beri kamuda memur olarak görev yapıyorum. Ne zaman emekli olabilirim? (İsmail KAYA)
Cevap: Askerlik borçlanması ve 75 gün prim ödemeniz Emekli Sandığı başlangıç tarihinizi 615 gün geri götürerek, 25 yıl fiili hizmet süresi ve 49 yaş şartlarına tabi olmanızı sağlıyor. 16 Haziran 2011’e kadar çalışarak fiili hizmet sürenizi 25 yıla tamamlamanız şartıyla, 8 Ekim 2014’te emekli olabilirsiniz. İsterseniz 25 yıllık fiili hizmet sürenizi dolduracağınız 16 Haziran 2011’de işinizden ayrılabilir, emekli aylığınızın bağlanmasını çalışmadan da bekleyebilirsiniz. Bu durumda emekli ikramiyenizi de emekli aylığınızın bağlanacağı 8 Ekim 2014’te alabilirsiniz.
Kıdem, ihbar tazminatı, fazla çalışma ücreti ve izin parası almanız gerek
Soru: Yaklaşık 900 gündür bir şirkette, günde 13 saat molasız çalışıyorum. Sözlü olarak iş akdime son verildiğini öğrendim. 13 saat çalışmam zarfında da asgari ücretten maaşımı ödediler. Yıllık izinlerimi, bayram izinlerimi kullandırmadılar. Bu durumda ne yapabilirim? Tazminat, mesai, yılık izin fazla ücretlerimi alabilir miyim? (Mahmut BALABAN)
Cevap: Haftalık normal çalışma süresi 45 saattir. 45 saatten fazla çalışma için yüzde 50 oranında fazla çalışma ücreti (mesai) ödenmesi gerekir. Hafta sonu tatilinde çalışmalarınız için de yüzde 100 fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir. Bayram tatillerindeki çalışmalarınız için fazla çalışma ücreti ödenmesi zorunludur. Ayrıca, aylık ücretinizin 2.5 katı tutarında kıdem tazminatı, 6 haftalık ücretiniz kadar da ihbar tazminatı hakkınız var. Kullanmadığınız yıllık izin ücretlerinizin işten ayrıldığınızda ödenmesi gerekiyordu. Bu ücretlerinizi işverenden yazılı olarak talep edin. Ödememeleri halinde, bölge çalışma müdürlüğüne şikayette bulanacağınız gibi iş mahkemesine dava açabilirsiniz. Ancak, mahkemede fazla çalışmalarınızı ve ücretlerinizin ödenmediğini kanıtlamanız gerekir.
Çocuğunuzun eğitim harcamasını kendi kazancınızdan düşebilirsiniz
Soru: Eşimle ortak olduğumuz bir limitet şirket sahibi ve Gelir Vergisi mükellefiyiz. İki çocuğumuz da özel okulda (yurt içinde) okuyor. Muhasebecimiz okul eğitim faturalarını gider olarak gösteremeyeceğimizi söyledi. Eğitim giderleri ile ilgili çıkan bir yazınız dikkatimi çekti. Çocuklarımın eğitim faturalarını gider olarak kullanabilir miyim? (Zuhal ERDİNÇ)
Cevap: Gelir Vergisi Kanunu’nun 89/2’nci maddesi hükmünce, - Beyan edilen kazancın yüzde 10’unu aşmaması, - Türkiye’de yapılması, - Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerden alınan belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocukları için yaptığı eğitim harcamaları kazancınızdan indirilebilmektedir. Gelir Vergisi mükellefi olduğunuza göre, çocuğunuz eğitim harcamalarını yukarıda belirtilen şartları taşıması şartıyla, yıllık Gelir Vergisi beyannamesi üstünden beyan ettiğiniz kazancınızdan indirmeniz mümkündür. Ancak çocuğunuzun eğitim giderini limitet şirkete gider yazmak suretiyle şirket kazancından indirmeniz mümkün değil. Muhasebeciniz belki şirket kazancından düşülemeyeceğini ifade etmiştir. Yoksa, muhasebeci bu işi bilir. Gelir Vergisi mükellefi olarak beyan ettiğiniz kazanç ve iradınızdan indiremeyeceğinizi ifade etmemiştir.
Yüzde 40 engelli ve aylık 90 liradan fazla geliri olmayana aylık bağlanır
Soru: 2022 Sayılı Kanun’dan engelli aylığı bağlanması için gereken şartları yazabilir misiniz?
Cevap: 2022 Sayılı Kanun kapsamında, 65 yaşını doldurmuş, muhtaç, güçsüz ve kimsesiz, engelli ve muhtaç vatandaşlarımıza aylık bağlanmaktadır. Kanun kapsamında 65 yaşını doldurmuş vatandaşlarımızla engellilik oranı yüzde 40 ve üzerinde olan 65 yaşın altındaki tüm vatandaşlarımıza, aylık tüm gelirlerinin 90 liranın altında olması durumunda engelli aylığı bağlanır.
Evde çalıştırılan hizmetçi ücreti prime tabi, vergiye tabi değil
Soru: Evimize sigorta primini ödeyeceğimiz bir hizmetçi almayı düşünüyoruz. SSK prim ödemesi ve çalışanın Gelir Vergisi dışında herhangi bir maddi yükümlülüğümüz olacak mı? (Cenk SARP)
Cevap: Evinizin özel işlerinde çalıştırılmak üzere aldığınız hizmetçiniz için, ödediğiniz ücretten SSK primi kesecek ve işveren hissesiyle birlikte her ay Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödeyeceksiniz. Evlerde çalıştırılan hizmetçilere ödenen ücretler Gelir Vergisi’nden müstesna tutulduğundan, ödediğiniz ücretten Gelir Vergisi tevkifatı yapmayacaksınız. Sonuç olarak evinizde çalıştıracağınız hizmetçi ücretinden sosyal sigortalar ve genel sağlık primi yükümlülüğünüz var. Başka mali yükümlülüğünüz yok.
Kıdem tazminatı alarak işinizden ayrılabilirsiniz
Soru: 30 Nisan 1984’te SSK’lı oldum. 25 yılımı doldurdum. 7000 gün primim var. Çalıştığım işyerinden kendi isteğimle ayrılırsam, tazminatımı alabilir miyim? (Halit DÖNEK)
Cevap: 25 yıl sigorta, 5225 gün prim ve 48 yaş şartlarına tabisiniz. Süre ve prim şartını yerine getiren, kıdem tazminatını alarak işinden ayrılabilir. Süre ve prim şartını sağladığınızdan, kıdem tazminatınızı alarak işinizden ayrılabilirsiniz.
Tüm çalışma dönemindeki prime esas kazanç tutarı belirleyicidir
Soru: 19 Mart 1987’de SSK’lı oldum. 7500 gün ve 81 bin lira primim var. Emekli kağıtlarımı yatırdığımda maaşım ne kadar olur? (Sevinç HOCAOĞLU)
Cevap: 20 yıl sigorta, 5150 gün prim ve 43 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ödemeniz yeterli olduğundan, 43 yaşınızı da dolduruyorsanız istediğiniz zaman emekli olabilirsiniz. Emekli aylığı tutarını hesaplayabilmek için tüm çalışma sürelerindeki aylık prime esas kazanç tutarlarının bilinmesi gerekiyor. Ancak, asgari ücret üstünden prim ödemişseniz 630 lira emekli aylığı alırsınız.
2