Yeni Yüzyıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Gastroenteroloji Bölümünden Doç. Dr. Murat Akyıldız anlattı

1) Bağırsaklardaki gazın kaynağı nedir?

Başlıca 4 kaynak var:

Yutulan hava,

Bağırsakta açığa çıkan karbondioksit,

Bağırsaktaki bakteriler,

Kandan bağırsağa geçen gaz.

En sık nedenler yutulan hava ve bağırsaktaki bakterilerdir.

2) Niçin ve nasıl hava yutarız?

Sıklıkla yemek yerken veya içerken yutulur. Çiklet çiğnemek, sigara içmek, yemeği hızlı yemek, kaygı, geniz akıntısı veya sıcak içecekler de hava yutulmasına neden olur.

Özellikle stres hava yutmayı artırır.

3) Hangi gıdalar bağırsakta gaz yapımını artırır?

Meyve, sebze gibi lif açısından zengin yiyecekler, tam tahıllar, baklagiller gibi besin maddeleri gaz üretimini artırır.

Patates, mısır, buğday ve pastalardaki yüksek lifli nişasta bağırsak bakterileri tarafından yıkıldığında gaz oluşur.

Gazlı içecekler, süt ve süt ürünleri, ağır yağlı yemekler ve bazı şeker türleri içeren gıdalar gaz yapımını artırır.

4) Hangi şeker türleri gaz yapar?

Şöyle sıralayabiliriz:

Raffinoz: Fasulye, lahana, Brüksel lahanası, karnabahar, kuşkonmaz, diğer sebzeler ve tüm hububatlarda bulunan şekerdir.

Laktoz: Sütteki doğal şekerdir, süt ve süt ürünleri, ekmek, tahılda bulunur.

Fruktoz: Soğan, enginar, armut ve buğdayda bulunur.

Sorbitol: Doğal meyve şekeridir. Elma, armut, şeftali ve erikte daha yoğundur.

5) Laktoz intoleransı nedir?

Süt ve süt ürünlerinde bulunan doğal şeker olan laktozun sindirilememesi durumudur.

Genellikle süt ve süt ürünü alımını takiben karında guruldama, rahatsızlık, şişkinlik, ishal yakınmaları gelişebilir.

6) Hangi hastalıklar şişkinliğe neden olur?

Birçok organik hastalıkta şişkinlik ve gaz yakınması olabilir, örneğin iltihaplı bağırsak hastalıkları.

Ancak hiçbir organik neden bulunmadan da gaz ve şişkinlik olabilir.

7) İlaçlar gaz yapar mı?

Yapay tatlandırıcılar veya bazı antibiyotikler bağırsak doğal yaşama alanını bozar, bu da gaz oluşturabilir.

Metformin içeren şeker ilaçları veya kabızlık tedavisinde kullanılan laktüloz içeren ilaçlar da gaz oluşturur.

Ayrıca geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı bağırsak florasını bozarak gaz ve şişkinlik yapabilir.

8) Şikayetleri belirleyen vücutta oluşan gazın miktarı mıdır?

Herkes için değil. Hastaların bir kısmında, evet gerçekten artmış gaz miktarı bulunur.

Ancak yapılan çalışmalarda aslında çoğu hastada normalden fazla gaz üretmedikleri görülmüştür.

Bu hastalarda şikayetlerin nedeni gaz yükünden çok bozulmuş gaza karşı artmış hassasiyettir.

9) İrritabl bağırsak sendromu nedir?

Kişide son 1 yılın en az 12 haftasında karın ağrısı veya şişkinlik yakınmaları olmasıdır. Ama burada önemli olan bu yakınmalara neden olabilecek başka bir hastalığın tespit edilmemiş olmasıdır.

Tanı tamamen hastanın öyküsüne göre konulur. Eğer kansızlık, kanlı dışkılama, istemsiz kilo kaybı, gece uykudan uyandıran karın ağrısı, ishal veya kabızlık gibi yeni başlayan şikayetler varsa mutlaka ileri tetkik yapılmalı.

10) Gaz ve şişkinlik için hangi testler yapılmalı?

Kişinin yeme alışkanlıkları ve yakınmaları arasındaki ilişki irdelenmeli. Laktoz intoleransından şüphelenilirse süt ve ürünleri yasaklanarak takip yapılır.

Ayrıca kan ve nefes testleri de yapılabilir. Alarm semptomları dediğimiz kanlı dışkılama, kansızlık, istemsiz kilo kaybı, ailede kanser öyküsü, yeni başlayan dışkılama alışkanlığındaki değişkenlik yoksa özel testler gerekli değil.

Ancak bu bulgulardan herhangi biri varsa mutlaka kan, dışkı tetkikleriyle birlikte görüntüleme yöntemleri, endoskopik incelemeler yapılmalı.

11) Gaz ve şişkinlik tedavisinde diyet olarak ne yapmalı?

Öncelikle kişi kendisine rahatsızlık veren içecek ve yiyecekleri tespit etmeli, bunların tüketimini azaltmalı.

Alkol ve gazlı içecekler yerine suyun tercih edilmesi, bitkisel çayların (nane, papatya, zencefil gibi) içilmesi rahatlatabilir.

Gıdaların yağsız olması gazın bağırsaklarda daha hızlı ilerlemesine neden olacağı için şişkinlik ve hazımsızlık şikayetini azaltabilir.

Yutulan havayı azaltmak için sakız çiğnememek, küçük öğünler halinde ve yavaş yemek yemek gibi bazı basit önlemler ile şikayetlerde gerileme sağlanır.

12) Süt ürünlerini ne süre kesmek gerekir?

2 hafta tamamen kesilmesinden sonra klinik olarak rahatlama oluyorsa süt ürünlerinin kısıtlanmasına devam edilir.

Bu durumda hastaların takviye olarak kalsiyum almaları faydalı olacaktır. Ancak 2 haftanın sonunda halen şikayetler devam ediyorsa tekrar tüketilmeye başlanabilir.

13) İlaç tedavisinin yararı var mı?

Genellikle gaz giderici ilaçların ve bağırsak hareketlerini düzenleyici ilaçların etkisi bireysel değişkenlik gösterir. Stres ve psikolojik açıdan duyarlı kişilerde psikolojik destek ve gereğinde antidepresan kullanımı faydalı olacaktır.

14) Diyet ve ilaç dışında ne yapılabilir?

Egzersiz. En etkin egzersiz yürüyüş yapmaktır.

Haftada en az 3 gün yapılmalı, egzersiz aralıkları da 3 günü geçmemeli.

Aşırı kilolardan kurtulmak veya son dönemde olumlu gelişmeleri gözlenen probiyotikler kullanılabilir.