Giriş
Basiretli borç; amacı olan, gelire uygun, aileyi ve ruh sağlığını düşünerek, doğru oran, miktar ve koşullarla borçlanmadır.
Borcu ikiye ayırıyoruz. İyi borç ve kötü borç… İyi borçlar adı üstünde, bir amaç uğruna edinilen borçlardır. Örneğin; eğitim veya doğru yerde, doğru zamanda, doğru fiyata aldığınız evin kredisi gibi. Kötü borç ise neden oluştuğunu anlamadığımız, plansız borçlardır. Örnek; ayakkabı, üçüncü güneş gözlüğü taksidi gibi.
DOĞRU BORÇLANMA
Kişinin kendi risk algısına, kazancına, hedefine uygun borçlanması çok önemli. Taşıyamayacağınız kamburlar oluşturmayın.
EV BORCU ÖDERKEN
Ev borcu uzun süreli bir borç. 5-10 sene boyunca kira öder gibi ev borcu ödeniyor. Bu süreçte birikim yapılabilir. KreDİ ve Kart bOrcu Bankaya kredi veya kredi kart borcunuz varken, elinize para geçtiyse niye faiz ödeyesiniz ki? Her zaman toplam maliyete bakın.
HEMEN HAREKETE GEÇMELİSİNİZ
Eğer borç ödeme sürecindeyseniz ve aşağıdaki sorulara yanıtınız ‘hayır’ ise derhal harekete geçin.
● Nereye, ne borcum olduğunu biliyorum.
● Banka borcumun (kredi, kredi kartı) yıllık faizini ve ödemelerimi biliyorum.
● Harcamalarım istek mi, ihtiyaç mı? ayrımını yapabiliyorum.
● Gelirimden daha az harcıyorum.
● Borca değil borcu ödemeye odaklanıyorum.
● İşime sıkı sıkı sarılıyorum.
BORÇ SORUNU VARSA
■ Anlayın: Her borç ödenir, yeter ki borcun neden oluştuğunu bilin ve çözüm için hazır olun.
■ Liste yapın: Kredi, kredi kartı, eş dost borcu… Kime, ne kadar borcunuz varsa listeleyin. Faizi en yüksek olan en üstte olsun ve bu sıralamada geri ödeyin.
■ Aile: Aileden aldığınız borcunuz varsa, yeniden planlayın. Ödeme önceliği kurumlara olan, faiz işleyen borçlarınızda olsun. Ama ailenizle içtiğiniz kahvenin tadı değişmesin, planınıza uyun. Bir aile büyüğü ile üçlü görüşün.
■ Samimiyet: Bankanızla konuşup durumunuzu anlatın ve borçlarınızı yapılandırın. Kimse sizin canınızı istemiyor.
KREDİ KARTI DETOKSU
Borcunuz bitene kadar kredi kartınızdan uzak durun. sizin önceliğiniz bütçedeki açığı kapatmak. Harcamalarınızı nakit olarak yapınca eliniz cüzdanınıza daha zor gidecek.
KARAR ANI GELİNCE...
Bazen ne yaparsanız yapın, borcu kapatamayabilirsiniz. Bu durumda satılabilecek bir şey varsa (ev, araba, hisse, toprak vb.) satmaktan çekinmeyin. Durumu toparladıktan sonra yeniden alabilirsiniz.
GİDERLERİNİZİ AZALTIN
Masraf kalemlerinizi tek tek yazın. Üyelikleri, kullanmadığınız paketleri düzenleyin/iptal edin. Bir süre için hayatınızı küçültün.
GELİRLERİNİZ ARTSIN
Borçlardan kurtulmanın en iyi yolu, ek gelir yaratmak. Paraya çevirebileceğiniz el beceriniz varsa onunla para kazanmayı deneyin. Evde eş varsa ve çalışmıyorsa el işi, yemek yaparak aile bütçesine katkı sağlayabilir.
ÖNCE SAĞLIĞINIZ
Araştırmalara göre; insanların yüzde 70’i finansal olarak istikrarlı olduklarında sağlıklarına daha iyi odaklanıyor. Fiziksel, ruhsal sağlığınız için doktora gittiniz, peki finansal sağlığınız ne olacak? Hiçbir para sorunu çözümsüz değildir, siz sorun ben cevaplarım.
ÜNLÜLERİN PARA KARAKTERLERİ: DENİZ TOPRAK
KENDİMLE GURUR DUYDUM
★ Para deyince aklınıza ilk gelen?
Yerinde ve doğru kullanmak.
★ İlk parayı kaç yaşında, ne işten kazandınız? Ne aldınız?
12 yaşında eczanede çalışıp kazandım. Kot ceket aldım. Para kazandığım için kendimle çok gurur duymuştum.
★ Restoranda hesabı (kadın/erkek) kim öder?
Eşitlik olmalı.
★ Para ile ilgili pişmanlığınız var mı?
Yaptığım alışverişlerle alakalı pişmanlıklarım var.
★ Evdeki en güzel tasarruf yöntemi?
Kıyafetlerimi aksesuarla yeniliyorum.
★ Peşin ya da taksit?
Peşin. Borç ve taksit hiç sevmem.
★ Pazarlık yapar mısınız?
Pazarlık sünnettir, yaparım.
★ Birisi borç istese siz de vermek istemiyor olsanız ona ne dersiniz?
Gerçekten ihtiyacı var mı diye bakarım, ihtiyacı yoksa o paranın benim için gerekli olduğunu söylerim.
★ Dayanamayıp hep aldığınız bir şey?
Çorap.
★ Milyon verseler satmam dediğiniz şey?
Sahnede kullandığım tabletimi vermem.
★ Para ile ilgili sizi en çok kim etkiledi?
Eşim Kayserili, beni tasarrufa o yönlendirdi.
★ Para ile ilgili ilginç bir hikayeniz?
Küçükken merdivenleri silen kıza ‘Merdivenleri silmene yardımcı olursam aldığın paranın yarısını verir misin?’ demiştim. O da kabul etti. Annem öğrenene kadar birkaç ay bu şekilde para kazandım.
PARA NOTU: Küçük yaşta finansal özgürlüğün önemini kavramış. Parayı hayatında doğru konumlandırmış. Alışveriş zaafının farkında. 8
