Dizileri kriz vurdu

Sektör yüzde 30 eridi

Ekonomik krizde halk eve kapanınca televizyon dizilerinin izlenme oranları arttı ama bu bile dizi sektörünü krizden kurtaramadı. İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’nın (İSMMMO) yaptığı ‘Dizi Ekonomisi-Mayıs 2010’ araştırmasına göre, dizi sektörü kriz yüzünden yüzde 30 küçüldü.

Sektörün büyüklüğü 2008’de 1 milyar lira iken Mayıs 2010’da 700 milyon liraya indi. Her üç diziden biri krize kurban gitti. Eylül 2008’de 11 kanalda 63 dizi yayınlanırken, Mayıs 2010’da sayı 42’ye düştü.

Bütçeler de küçüldü

İSMMMO, ‘Dizi Ekonomisi’ raporunun ilkini Eylül 2008’de yayınlamış, o raporda 2005-2008 döneminde sektörün hem istihdam hem de ciroda ‘patlama’ yaşadığı görülmüştü. Son araştırma ise istihdamın 150 binlerden 100 bine indiğini ortaya koydu.

Yaklaşık 50 bin kişinin işsiz kaldığı sektörde, bütçeler de küçüldü. Araştırmaya göre, krizde kanallar, yapımcı şirketlere ödedikleri ücretlerde yüzde 30-50 arasında indirimler yaptı. Yapımcılar da oyuncu ve teknik ekibin ücretlerini ortalama yüzde 40 azalttı.

Sit-com geri döndü

Kanallar, krizde bir yandan dizi sayısını azaltırken, bir yandan da düşük maliyetli ‘sit-com’ (stüdyoda çekilen komedi) tarzı dizilere yöneldiler. Drama tarzı dizilerin bölüm başına çekim maliyeti ortalama 300 bin lira iken, sit-com’lar 60-100 bin liralık bütçelerle çekiliyor.

Dizi bütçelerinin yüzde 20 ila 30’unu oyuncu ücretleri oluşturuyor. Krizde başrol oyuncularının ücret aralığının, 10-30 bin liradan 5-20 bin liraya düştüğü belirtiliyor. Figüranların ücreti 30 liraya kadar düşüyor.

Herkes şöhret peşinde

Dizilerin oyuncu ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılayan ‘cast (oyuncu) ajansları’na ise oyuncu yağmaya devam ediyor. Sektördekiler, ajanslara günde ortalama 50 kişinin başvurduğunu, kayıtlı oyuncu sayısının 50 bini aştığını belirtiyor.

Dizi, reklam veya filmlerde rol alma umudu taşıyan bu kişiler, ajansa 40 ila 200 lira arasında kayıt ücreti ödüyor. Bazı ajanslar fotoğraf, deneme çekimi gibi ek ücretler de alıyor. Sayıları 10 yıl önce 10’u geçmeyen cast ajanslarının sayısı da bugün 100’ü aşıyor.

Aynı ekiple birkaç dizi çekiliyor

Yüksek bütçeli diziler genelde 60 ila 100 kişilik ekiplerle çekiliyor. Oyuncu olarak ekran önünde 20-30 kişi görünse de kamera arkasında bunun 2-3 katı ekip bulunuyor. Sitcom tarzı dizilere ise oyuncular ve ekip dahil 30 kişi yetiyor. Hatta yapımcı, stüdyo ortamından yararlanarak, birkaç dizi için aynı teknik ekibi kullanabiliyor. Böylece sektörde dizi sayısı artsa da istihdam yerinde sayabiliyor.

İlk bölüm zararına

Yapım şirketleri kriz öncesinde dizileri yüzde 20-40 oranında değişen kâr payları koyarak kanallara satıyordu. Krizde kanalların ödediği bölüm başına ücret yüzde 30-50 arasında azalırkan, yapım şirketlerinin kâr payının da yüzde 10’a kadar düştüğü belirtiliyor. Yapımcıların ilk bölümleri maliyetinin bile altına sattığı olabiliyor. Şu anda 7 ulusal kanalda yayınlanan 42 diziyi 27 yapım şirketi çekiyor.

Reklam geliri daraldı

Televizyonlar en çok dizilerden reklam geliri elde ediyor. 80 dakikalık bir dizinin arasına yaklaşık 30 dakikalık reklam alınıyor. Ancak bu reklamların fiyatı da krizden nasibini almış durumda. ‘Prime time’da (20.00-23.00 arası) yayınlanan diziler, kriz öncesinde bölüm başına 300 ila 900 bin lira arası reklam getiri sağlıyordu. Bugün bu rakamların yüzde 20’ye varan oranlarda düştüğü belirtiliyor.