Giriş
Dünyanın en tehlikeli yanardağları
Hawaii ve Guetamala'da geçen hafta yaşanan ve onlarca insanın hayatını kaybetmesine, çok sayıda konut ve binanın zarar görmesine yol açan volkanik patlamalar dünyadaki aktif volkanların insan toplulukları üzerinde yarattığı hayati tehlikeyi bir kez daha gündeme getirdi. Küresel Volkan Programı verilerine göre, dünyanın en tehlikeli yanardağları arasında Vezüv, Rainer, Novarupta, Pinatubo, St. Helens, Agung, Fuji ve Merapi bulunuyor. İşte dünyanın en tehlikeli volkanları...
Smithsonian Enstitüsü ile ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) Küresel Volkan Programı verilerine göre, son 10 bin yılda yeryüzünde yaklaşık bin 500 aktif yanardağ görüldü. Günümüzde ise bu yanardağların 600'ü hala aktif durumda. Söz konusu dağların 50 ila 60'ı yılda en azından bir kez patlıyor.
Halen yeryüzünde aktif durumdaki yanardağlar arasında volkanik faaliyetleriyle ciddi can ve mal kaybına yol açabilecek olanlar mevcut. Yanardağların çevresindeki nüfus yoğunluğu, patlamalar sırasında açığa çıkardığı lav ve gaz bileşimleri ile volkanın daha önce ne sıklıkla patladığı gibi çok sayıda etken, volkanların insan toplulukları üzerindeki yıkıcılığını belirliyor.
POMPEI'NIN LANETİ: VEZÜV YANARDAĞI
Volkanlar ve insan topluluklarının yıkımı denince ilk akla gelen İtalya'daki Vezüv Yanardağı. Milattan önce 79 yılında patladığı zaman tüm Pompei kentini yok eden yanardağ, son 17 bin yılda 8 büyük patlama yaşadı. Küresel Volkan Programı verilerine göre, yanardağdan püsküren magma bileşiminde kaya oluşumunu ve lav kalınlığını arttıran silisyum dioksit oranı oldukça yüksek. Bu sebeple yanardağ patladığında çevresinde büyük tahribata yol açtığı belirtiliyor.
Vezüv Yanardağı en son 1944'te patlamıştı. Yanardağın etki alanında halen yaklaşık 6 milyon insan yaşıyor.
KUZEYBATI PASİFİK'İN İNCİSİ: RAINER YANARDAĞI
ABD'nin Washington eyaletinde Seattle şehri yakınındaki Rainer Dağı da dünyanın en tehlikeli volkanlarından biri. En son 1984 yılında patlayan yanardağın yüksekliği ile Seattle ve Tacoma şehirlerinin banliyölerine yakınlığı dağı insanlar için tehlikeli kılan en önemli etkenler.
Öte yandan herhangi bir patlama sonucu dağın buzul taraçasının eriyerek çamur ve toprak kaymasına yol açabileceği tahmin ediliyor. Yanardağın etki alanında yaklaşık 2 milyon kişi yaşıyor.
ON BİN DUMAN VADİSİ'NİN YARATICISI: NOVARUPTA YANARDAĞI
ABD'nin Alaska eyaletindeki Novarupta Yanardağı da dünyanın en tehlikeli aktif volanlarından biri olarak kabul ediliyor. Yanardağ en son 1912'de patladığında 20. yüzyılın en büyük yanardağ patlaması yaşanmıştı. Patlamanın ardından atmosfere 30 milyar metreküp kül ve toz yayılmış, yanardağın volkanik artıkları On Bin Duman Vadisi'ni meydana getirmişti. Her ne kadar dağın etrafında büyük miktarda insan topluluğu bulunmasa da 1912'deki patlamanın yarattığı sülfür ve kül bulutları uzak yerleşimlerde yaşayan insanların dahi solunum problemleri yaşamasına yol açmıştı.
PASİFİK ADASINDAKİ SESSİZ TEHLİKE: PINATUBO YANARDAĞI
Filipinler'in Luzon Adası'ndaki Pinatubo Yanardağı, 1991'deki büyük patlamanın ardından gündeme gelmişti. 20 yüzyılın ikinci büyük yanardağ patlaması olarak kayda geçen patlamada en az 722 kişi hayatını kaybetmişti. Halen yanardağın 100 kilometre yakınında 21 milyon kişi yaşıyor.
WASHINGTON'IN DURGUN MASİFİ: ST. HELENS YANARDAĞI
ABD'nin Washington eyaletinin güneyindeki St. Helens Yanardağı 1980 yılında patladığında bu ülke tarihindeki en ölümcül yanardağ patlaması olmuştu. Patlamada, 57 kişi hayatını kaybetmiş, binlerce hayvan telef olmuş, 518 kilometrekarelik orman alanı küle dönmüştü. USGS'ye göre yanardağın patlama sıklığı göz önüne alındığında yakın gelecekte yeniden aktif hale gelmesi olası görülüyor.
BALİ ADASI'NIN ALEV TACI: AGUNG YANARDAĞI
Endonezya'nın Bali Adası'ndaki Agung Yanardağı da 2017'de yaşanan patlamanın ardından dünyanın gündemine gelmişti. Yanardağ 1963 yılında patladığında lav akışı tam 11 ay sürmüş, binden fazla kişi hayatını kaybederken büyük maddi hasar yaşanmıştı. Halen yanardağın etki alanında 4 milyon kişi yaşıyor.
JAPONYA'NIN SEMBOLÜ: FUJİ YANARDAĞI
Japonya'nın ünlü Fuji Yanardağı da 1707'den beri patlamadı. Uzmanlar, ülkede 2011 yılında yaşanan 9 büyüklüğündeki depremin ardından dağın altındaki basıncı arttırdığı, dolayısıyla Fuji'nin yeniden patlama riski olduğu uyarısında bulunmuştu. 1707'deki patlamada küllerin Tokyo'ya kadar savrulduğu belirtiliyor. Yanardağın etki alanında halen 25 milyon kişi yaşıyor.
ENDONEZYA'NIN ATEŞ DAĞI: MERAPİ YANARDAĞI
Endonezya'nın en aktif volkanlarından biri olan Merapi Yanardağı yüzyıllardır patlamayı sürdürüyor. NASA'ya göre Merapi'nin en büyük riski lav bileşiminde silisyum dioksit oranının fazlalığı. Çok geniş bir alana yayılabilecek lav akışı çok sayıda insanı tehdit edebilir. Yanardağ 11 Mayıs'ta son kez patladığında atmosfere büyük miktarda kül ve duman yayılmış, yanardağ çevresinde zorunlu tahliyeler başlamıştı. Yanardağın etki alanında halen 24 milyon insan yaşıyor.
FUEGO YANARDAĞI
Orta Amerika ülkesi Guatemala'da başkent Guatemala'nın 40 kilometre güneybatısındaki Fuego Yanardağı'nda pazar günü patlamalar olmuş ve püsküren lavlar, El Rodeo yerleşimindeki evleri ve binaları yok etmişti. Patlamalar nedeniyle 99 kişi yaşamını yitirmiş, bölgedeki 3 bin 200'den fazla kişi de güvenli bölgelere tahliye edilmişti.
KILAUEA YANARDAĞI
ABD'nin Hawaii eyaletindeki Kilauea Yanardağı'ndan mayıs ayı başında faaliyete geçmesinin ardından bölgedeki yüzlerce ev ve bina hasar görmüş, binlerce kişi tahliye edilmek zorunda kalmıştı.