Giriş
Soru: Anayasanın iptal kararından sonra, doktorların kamuda görev yaparken dışarıda da çalışıp çalışamayacakları tartışmaları sırasında, memurların da görev saatleri dışında dışarıda iş yapabilecekleri ortaya çıktı. Bu durumda, vergi dairesinde çalışan bir memur, mesai saatleri dışında (akşamları çalışarak) defter tutabilir mi? Mali danışmanlık yapabilir mi? M. ÖZDER Cevap: Tam Gün Yasası’nın Anayasa Mahkemesi’nce bazı maddelerinin iptal edilmesi üzerine, öğretim üyesi doktorlar ve her ne kadar Sağlık Bakanlığı karşı çıksa da kamuda görev yapan doktorların muayenehane açabilecekleri ve özel hastanelerde çalışabilecekleri ortaya çıktı. Doktorlarla ilgili tartışmalar beraberinde, memurların da mesai saati sonunda dışarıda ek iş yapıp yapamayacakları tartışmalarını gündeme taşıdı. Bu konuda uzmanlar ikiye bölünmüş durumda. Bazı uzmanlar, memurlar aynı doktorlar gibi, mesai saati sonunda dışarıda iş yapabileceklerini ileri sürerken, bazı uzmanlar da kamu görevlilerinin dışarıda iş yapamayacağı görüşünde. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28’inci maddesi hükmü memurların, Türk Ticaret Kanunu’na göre tacir veya esnaf sayılmayı gerektirecek faaliyetlerde bulunmasını, ticari ve sanayi kuruluşlarında görev almasını, ticari vekil, mümessillik, kolektif şirket ortaklığı, komandit şirketlerde komandite ortak olmasını yasaklamıştır. Yasada serbest meslek faaliyeti için bir yasaklama yok. Bu durumda ortaya memurların mesai saati dışında serbest meslek faaliyetinde bulunabileceği gibi bir sonuç çıkmaktadır. Ancak, sadece 657 sayılı yasaya göre memurun dışarıda iş yapıp yapmayacağı hususunda yargıya varmak yanlış. Çünkü, memurun çalıştığı kurumun Teşkilat Kanunu ve yönetmenliklerinde de dışarıda çalışıp çalışamayacağı hususunda bir saptama olup olmadığına bakmak gerekiyor. Şayet çalışılan kurumun teşkilat kanununda, ikincil mevzuatında (yönetmelik vb.) ve diğer özel kanunlarda bir yasaklama yoksa, memur mesai saati dışında dışarıda serbest meslek faaliyetinde bulunabilir. Sorunuzdaki vergi dairesinde çalışan kişi, dışarıda serbest meslek faaliyetinde bulunamaz. Çünkü, Vergi Usul Kanunu ve 3568 sayılı Serbest Muhasebesi Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, vergi memurunun bu tür bir çalışma yapmasını yasaklamış bulunuyor.
Dava açarak doğum borçlanması yapabilirsiniz
Soru: 2 Ocak 1958 doğumlu ev kadınıyım. 1 Ekim 1984 sigorta giriş tarihim. 44 gün çalışarak prim ödedim. 1 Aralık 1998’de isteğe bağlıya girdim. 24 Eylül 2008’de isteğe bağlıdan ayrılıp yine aynı günde sigortalı olarak çalışmaya başladım. 31 Ocak 2010’da sigortalı çalışmadan ayrılıp isteğe bağlı Bağ-Kur’a prim ödemeye başladım. 1) Ne zaman emekli olabilirim? 2) Sigorta emeklisi olmamda sıkıntı olur mu? 3) Ocak 1987’de doğum yaptım. Doğum borçlanması yapabilir miyim? Müjgan ÇAK Cevap: 1) SSK’da emekli olmak için 20 yıl sigortalılık süresi, 5000 gün prim ödeme ve 41 yaş şartlarına tabisiniz. 770 gün daha prim ödeyerek 4230 gün olan prim ödemenizi 5000 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz. 2) 770 gün eksik priminizi isteğe bağlı olarak Bağ-Kur’a ödeseniz de SSK’dan emekli olabilirsiniz. Bağ-Kur’a isteğe bağlı olarak 1260 günden az prim ödedikçe SSK’dan emekli olmada sıkıntı olmaz. 3) Yasada olmasa da Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) doğum borçlanması için işten ayrıldıktan sonra 300 gün içinde doğum yapma şartı arıyor. Şayet işten ayrıldığınız tarihten itibaren 300 gün içinde doğum yapmış ve doğum sonrasında 2 yıl süresince prim ödememişseniz, borçlanma yaparak 720 gün kazanabilirsiniz. Bu takdirde 50 gün daha prim ödeyip emekli olabilirsiniz. Ancak, işten ayrıldıktan 300 gün sonra doğum yapmışsanız SGK borçlanma yaptırmaz. Mahkemeler bu durumda olanlara borçlanma yapabileceği yönünde kararlar verdiğinden, iş mahkemesine dava açarak yargı yoluyla borçlanabilirsiniz.
İsteğe bağlıya 570 günden fazla prim ödememelisiniz
Soru: 5 Ekim 1953 doğumluyum. SSK başlangıcım 1 Mart 1989. 30 Eylül 2008’e kadar 2135 gün prim ödedim. 1 Ekim 2008’den bugüne 660 gün isteğe bağlı prim ödedim. 3600 güne göre SSK’dan emekli olma şartlarımı öğrenmek istiyorum. Nesrin ÇELİK Cevap: Yaş haddinden emekli olmak için, 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 58 yaş şartlarına tabisiniz. 805 gün daha prim ödeyerek, 2795 gün olan prim ödemenizi 2600 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz. Ancak, 1 Ekim 2008’den itibaren isteğe bağlı prim ödemeleri Bağ-Kur’a sayıldığından, bu şartlarla emekli olabilmeniz için 570 gün, 19 ay daha isteğe bağlı prim ödedikten sonra isteğe bağlıdan çıkıp, kalan 455 gün prim eksiğinizi sigortalı bir işte çalışarak tamamlamalısınız. Aksi takdirde 5400 gün prim ödeyerek Bağ-Kur şartlarıyla emekli olabilirsiniz.
Beş yıl içinde hizmet tespit davası açılabilir
Soru: Sigorta başlangıç tarihim 10 Mart 1984 olup, toplam ödenmiş prim günüm 3000’dir. Emeklilik tarihim nedir? Ayrıca, hizmet tespit davalarında zaman aşımı süresi ne kadardır? 1986’da çalışıp da SSK’da görünmeyen günlerim hakkında ne yapabilirim? Firma halen faal durumda ve art niyetli değil. Yılmaz GÜDER Cevap: Doğum tarihinizi belirtmemişsiniz. Emekli olmak için, 25 yıl sigortalılık süresi, 5225 gün prim ödeme ve 48 yaş şartına tabisiniz. 2225 gün daha prim ödeyerek, 3000 gün olan prim ödemenizi 5225 güne tamamlayacağınız tarihte, 48 yaşınızı dolduruyorsanız emekli olabilirsiniz. Doldurmuyorsanız 48 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz. 600 gün daha prim ödeyerek prim ödemenizi 3600 güne tamamlamanız şartıyla, doğum tarihinize göre 56-60 yaşında da emekli olabilirsiniz. Hizmet tespit davasında zaman aşımı süresi, işten ayrılma tarihinden itibaren beş yıldır. İşten ayrılan biri, beş yıl içinde hizmet tespit davası açabilir. Ancak, girişiniz kuruma bildirilmiş ve çalışma süreleriniz bildirilmemişse her zaman dava açabilirsiniz.
Prim yeterli 47 yaşı doldurmanız gerek
Soru: Doğum tarihim 10 Ocak 1966, sigortalı çalışmaya başladığım tarih 24 Haziran 1982 olup, 8700 gün prim ödemem var. Ne zaman emekli olabilirim? Hasan DOĞAN Cevap: Emekli olmak için, 25 yıl sigortalılık süresi, 5150 gün prim ödeme ve 47 yaş şartlarına tabisiniz. Prim ve süre şartını sağladığınızdan, bundan sonra prim ödemeseniz de 47 yaşınızı dolduracağınız 10 Ocak 2013’te emekli olabilirsiniz.
İşveren 4 güne kadar yol izni vermek zorunda
Soru: Yıllık ücretli izin kullanırken, işveren yol izni vermek zorunda mı? Yol izninin kaç gün olması gerekir? Cafer ER Cevap: İşveren, yıllık ücretli iznini işyerinin bulunduğu yerden başka bir ilde geçireceğini belgeleyen ve istemde bulunan işçiye, gidiş-dönüşte yolda geçecek süreleri karşılamak üzere, toplam 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
