Giriş
Soru: Eylül 1989’da SSK’lı oldum. 4900 gün primim var. Ayrıca 6 yıl dış borçlanma ile 15 bin 360 lira ödeyip 2160 gün primim var. Dış borçlanmayı da ödediğimde 7160 gün oluyor. 608 lira emekli maaşı alıyorum. Neden bu kadar düşük maaş alıyorum? Acaba normal mi, düşükse sebebi nedir? İsmail AKARCALI Cevap: Emekli aylığınızın tutarı sistemden kaynaklanıyor. Emekli aylığı tutarını sadece prim gün sayısı belirlemiyor. Çalışma hayatı boyunca SSK’ya bildirilen ve üstünden prim ödenen kazanç tutarı da belirliyor. Emekli aylığının yüksek olması için öncelikle yüksek kazanç tutarı üstünden prim ödenmesi lazım. Çünkü, üstünden prim ödenen kazanç tutarları dikkate alınarak ortalama aylık kazanç tutarı hesaplanıyor. Prim ödeme gün sayınıza göre de aylık bağlama oranı belirleniyor. Ortalama aylık kazanç tutarının, aylık bağlama oranı kadar kısmı emekli aylığı olarak veriliyor. Örneğin, ortalama aylık kazanç tutarı 1000 lira, aylık bağlama oranı yüzde 65 olan birine, 650 lira emekli aylığı bağlanıyor. Bu şekilde hesaplanan emekli aylığı taban aylık tutarından az ise taban aylık bağlanıyor. Taban aylık uygulaması ile 5000 gün, 6000 gün, 8000 gün prim ödeyenlerin aynı tutarda emekli aylığı alması gibi çarpıcı sonuçlar da ortaya çıkabiliyor. Sonuç olarak, emekli aylığınızdaki düşüklük yanlışlıktan değil, sistemden kaynaklanmaktadır.
Borçlanma emekli olacağınız tarihi değiştirmiyor
Soru: 1 Ağustos 1962 doğumluyum. 1 Aralık 1984’te SSK’lı oldum. 1 yıl askerlik borçlanması yaparak bedelini ödedim. SSK başlangıcım 1 yıl öne çekildi. Ne zaman emekli olabilirim? 2 yıl 10 ay 14 günlük Bağ-Kur primim toplanıp SSK toplamı üzerine eklendi. Emekli olmak için ne kadar daha çalışmam gerek? Mevcut durumla emekli olabilir miyim? Fatih YILDIRIM Cevap: Bir yıl askerlik borçlanması, başlangıç tarihinizi bir yıl öne çekiyor, ancak emekli olma şartlarınızı değiştirmiyor. 25 yıl sigorta, 5225 gün prim ve 48 yaş şartlarına tabisiniz. 5225 gün prim ödemiş olmanız şartıyla, 1 Ağustos 2010’da emekli olabilirsiniz.
Engelli çocuğu olan annenin erken emekli olma şartları
Soru: 8 Haziran 1961 doğumluyum. 15 Ekim 1990’da SSK’lı oldum. 2840 gün prim ödedim. Yüzde 90 engelli bir oğlum var. Ne zaman emekli olabilirim? Emeklilik hakkımı aldığımda özel sektörden kıdem tazminatı alma hakkım var mı? Fatma ÇELİK Cevap: 1 Ekim 2008’de, engelli çocuğu olan kadın sigortalıya yeni haklar getirildi. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 28’inci maddesinin konuyla ilgili fıkrası, ‘Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir’ hükmü içermektedir. Yüzde 90 engelli çocuğunuz, yasanın aradığı, başka birisinin sürekli bakımına muhtaç şartına uygun olduğundan 1 Ekim 2008’den sonraki prim gün sayınızın yüzde 25’i kadar bir süre, prim gün sayınıza eklenecek. Ayrıca prim ödeme gün sayınıza eklenen süre emekli olmak için aranan yaş haddinizden düşecek (yaş probleminiz olmadığından sizi ilgilendirmiyor). 20 yıl sigorta, 5450 gün prim ve 47 yaş şartlarına tabisiniz. Emekli olmak için 2610 gününüz eksik. Ancak, 1 Ekim 2008’den sonra prim gün sayınız yüzde 25 oranında (dörtte bir) artırılacağından, 1 Ekim 2008’den itibaren 2088 gün prim ödemeniz halinde, primleriniz 522 gün artırılır ve 5450 güne yükselerek emekliliği hak edersiniz (ara vermeden prim öderseniz Ekim 2015’te). Emekli olacağınız zaman çalıştığınız işyerinden her 360 gün çalışmanıza karşılık, en son aldığınız bir aylık brüt ücret tutarı kadar kıdem tazminatı alırsınız. Örneğin, emekli olduğunuzda son çalıştığınız işyerinde 10 yıl çalışmanızın olduğunu ve en son brüt ücret tutarınızın 15 bin lira olduğunu varsayarsak, bu tutrada kıdem tazminatı alırsınız.
Kıymetli taş beyan edilerek varlık barışından yararlanmak mümkün değil
Soru: Yıl sonuna kadar varlık olarak altından daha değerli taşlar da beyan edilebiliyor mu? Örneğin, elmas, zümrüt, yakut, pırlanta, zebercet, safir, inci gibi kıymetli taşları beyan edip, varlık barışından yararlanabilir miyiz? C.SÜZER Cevap: 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun’da, beyan edilecek varlıklar, para, döviz, altın, menkul kıymet, diğer sermaye piyasası araçları ve taşınmaz olarak tek tek sayılmıştır. Buna göre altın, varlık olarak beyan edilebiliyor. Ancak, sorunuzda belirttiğiniz elmas, yakut, safir gibi kıymetli taşlar madde metninde sayılmadığından, vergisi ödense dahi varlık barışından yararlanamıyor.
Babanız 3600 günle 60 yaşında emekli olabilir
Soru: Babam 1960 doğumlu. 1984’te SSK’lı oldu. Sigorta girişi askerlikten sonra oldu. 2760 gün primi bulunuyor. 3600’den emekli olabilir mi? Askerliğindeki primini yatırırsa, kaç yaşında emekli olur? Murat BAYBARS Cevap: Kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olmak için aranan, 15 yıl sigorta, 3600 gün prim ve 55 yaş şartlarını babanız gibi 24 Mayıs 2014’ten sonra yerine getirenler, 60 yaşını doldurduğu tarihte emekli olabiliyor. Babanız 840 gün daha prim ödeyerek prim ödemesini 3600 güne tamamlaması şartıyla, 2020’de 60 yaşını doldurduğu tarihte emekli olabilir.
Kıdem tazminatı alarak işinizden ayrılabilirsiniz
Soru: 1969 doğumluyum. 1991’de SSK’lı oldum. 12 yıldır bir özel kurum bünyesinde çalışıyorum. 5200 günüm var. Kendi isteğimle işten ayrılmak istiyorum. Kıdem tazminatı alabilir miyim? Seda ÇAM Cevap: Kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olmak için aranan 15 yıl sigorta süresi ve 3600 gün prim şartlarını yerine getiren ve emekli aylığı bağlanması için sadece aranan yaş haddinin dolmasını bekleyenler, kıdem tazminatını alarak işinden ayrılabilirler. Süre ve prim şartını sağladığınızdan, kıdem tazminatı alarak işinizden ayrılabilirsiniz. Bunun için yapmanız gereken, sosyal güvenlik il müdürlüğünden bir yazı alarak işverene ibraz etmektir.
