Emekli olan değil, olmayan emekliliğe teşvik edilir

Soru: 1) TEDAŞ İzmir Müessese Müdürlüğü bünyesinde görev yaparken 16 Mart 2004’te emekli oldum. Benden 10 veya 15 gün sonra emekli olanlara emekliliği özendirici teşvik primi adı altında 5000 lira para ödediler. Emekli olduğum kuruma veya herhangi bir yasal (mahkeme) yolla bu parayı talep edebilir miyim?
Soru 2) Eşim 1958 doğumlu. 1984 yılından, SSK’ya 120-125 gün prim ödemesi var. Eşimin emekli olabilmesi için, nereye ne kadar prim ödememiz gerekiyor? Ödeyebilirsek aylık kaç lira prim ödenmesi gerekiyor? Nail EREN/İZMİR

Cevap: 1) İsteğinizle emekli olduktan sonra işletme bir karar alarak emekli olmayı teşvik etmiş. Emekli olmayıp bekleseydiniz teşvikten siz de yararlanırdınız. Emekli olana, emekli ol diye teşvik verilmesi hayatın olağan akışına ters olduğundan, mahkeme yoluyla da teşvikten yararlanamayacağınızı düşünüyoruz.
Cevap 2) Eşiniz 3480 gün daha prim ödeyerek, 120 gün olan prim ödemesini 3600 güne çıkardığı tarihte SSK’dan yaş haddinden emekli olabilir (15 yıl sigorta, 3600 gün prim ve 60 yaş şartlarıyla). Eşinizin, 74 ay isteğe bağlı prim ödedikten sonra, kalan son 1260 gün (3.5 yıl) primini sigortalı bir işte çalışarak ödemesi gerekiyor. Bugün için isteğe bağlıya ödenen en az aylık prim tutarı 221.76 liradır.

Basamak sistemi kalktı beyan edilen kazanç üstünden prim ödeniyor
Soru: 5 Ocak 1985’ten beri Bağ-Kur’luyum. Şu anda 14’üncü basamak değerinden 400 lira yatırmaktayım. Bir ay önce bir hizmet dökümünde basmağım 12 olarak görünüyor. 12’inci basamağa düşmek emekliliğime zarar verir mi? Düzelttirmeli miyim? Yoksa böyle kalmalı mı? Emekli olduğumda yüksek maaş alabilmem için ne yapmam gerekir? Adem GÜNEY/Kırıkkale

Cevap: 1 Ekim 2008’den itibaren 4/b sigortasında (Bağ-Kur’da, basamak sistemi kaldırıldı. Sigortalı, prime esas kazancın alt tutarı olan 93 lira ile üst sınırı 4 bin 504 lira 50 kuruş arasında belirleyeceği ve kuruma beyan edeceği kazanç tutarı üstünden prim ödemektedir. Kuruma kazanç beyanında bulunmayanların prime esas kazancın alt sınırı üstünden alınmaktadır. Dökümde görünen 12’nci basamak 1 Ekim 2008’den önceki basamağınız. Bu tarihten sonra, basamak değil, üstünden prim ödediğiniz kazanç tutarı dikkate alınmaktadır.
Bugüne kadar ödediğiniz primler emekli aylığının hesaplanmasında belirleyici olacak. Emekliliğinize az kaldığından bundan sonra ödeyeceğiniz primle emekli aylığınızı yükseltmeniz mümkün değil. Dolayısıyla basamak düşmesi gibi bir durum söz konusu değil. Emekli olmak için 25 yıl prim ve 48 yaş şartlarına tabisiniz. 25 yıllık prim sürenizi dolduracağınız 5 Ocak 2010’da 48 yaşınızı da dolduruyorsanız emekli olabilirsiniz.

Anayasa Mahkemesi emekli ikramiyesini alamayanları sevindirdi
Soru: Müstafi subayım. SSK’ya 23 ay isteğe bağlı prim yatırıp, Mart 2003’te Emekli Sandığı’ndan emekli oldum. Ancak emekli ikramiyesi alamadım. İkramiyelerin ödenmesine mahkeme kararı ile yol açılmış olduğunu duydum. Bu durumda emekli ikramiyemi almak için ne zaman nereye başvuruda bulunmalıyım? Soner TEKİNAY

Cevap: Emekli olup, Bağ-Kur’lu olmayı gerektirecek faaliyette bulunanlar emekli aylığını kestirmeden çalıştıkları sürece sosyal güvenlik destek primi ödemeleri gerekiyor. Sizin gibi Emekli Sandığı’ndan emekli olup, emekli aylığını kestirmeden kendi nam ve hesabına faaliyette bulunanlar (veya şirket ortağı olan) 1 Ekim 2008’e kadar 12’nci basamak gelir tutarının yüzde 10 kadar sosyal güvenlik destek primi ödemeleri gerekiyordu (en son aylık 75 lira ödediler). 1 Ekim 2008’den itibaren elden destek primi uygulamasına son verilmesi üzerine de bu tarihten itibaren destek primi, Bağ-Kur’dan emekli aylığı alanlardan olduğu gibi emekli aylıklarından kesilmeye başladı.
Sonuç olarak, Ocak 2009’a kadar olan destek primi borcunuzu toplu olarak ödemişseniz, ocak aylığınızdan yüzde 13 oranında destek primi kesilmesi gerekir. 510 lira fazla. Ayrıca, faaliyetinizi terk ettiğinizde destek primi kesilmesine de son verilir. Sorunuzda belirttiğiniz gibi faaliyetinizi terk ettikten sonra bir yıl destek primi kesilmesi gibi bir durum olamaz. Muhtemelen aylığınıza destek primi borcunuzdan dolayı haciz konmuş olabilir. Sosyal güvenlik kurumu il müdürlüğüne başvurarak, verdiğimiz bilgiler doğrultusunda durumunu kontrol edin. Ödediğiniz destek primini geri alamazsınız. Sizin durumuzda olup da destek primi ödemeyenler tespit edildiğinde sizde olduğu gibi onlara da toplu prim çıkartılır.

Yıl içinde başlayıp biten inşaat hak edişleri için geçici vergi ödenir
Soru: Yıllara sari olmayan aynı yıl içinde başlayıp aynı yıl içinde biten inşaat onarım işlerimiz olmaktadır. Şubat 2009’da yapılan bir inşaat sözleşmesine ilişkin iş bitim tarihi 31 Ekim 2009’dur. Bu işle ilgili Mart, Mayıs ve Ekim 2009’da kesilen hak ediş faturalarının geçici vergi beyanı, iş bitim tarihinden sonraki geçici vergi döneminde mi? Yoksa fatura kesilen aydaki geçici vergi döneminde mi beyan edilecektir? Özcan TEBER

Cevap: Yıllara sari (yaygın) olmayan inşaat ve taahhüt işlerinde hak edişlerden Gelir Vergisi stopajı (kesintisi) yapılmıyor. Ancak, geçici vergiye konu edilmesi gerekiyor. Hak edişin ait olduğu aya ilişkin geçici vergi döneme ilişkin kazanç hesabında dikkate alınarak gecici vergisinin ödenmesi gerekiyor. Yaptığınız işin aylara sari iş olduğu anlaşılıyor. Mart ayı hak edişinizin birinci, mayıs ayı hak edişinizin ikinci ekim ayı hak edişinizin de dördüncü geçici vergilendirme dönemine ilişkin kazanç hesabında dikkate alınarak, geçici vergisinin ödenmesi gerekiyor.

Benzini pahalı yapan fiyatın içindeki vergiler
Soru: Benzinin pahalılığı yüzünden millet otomobilini kullanmıyor. Benzin, ucuzlatılamaz mı? Rafinerilerin kârı azalır diye ucuzlatılmıyorsa, bu yanlış. Çünkü, benzin ucuz olsa, vatandaş taşıdını kullansa daha çok satış olur. Rafinelerinin kârı azalmaz, sürüm artacağından aksine daha da artar. Musa ÇAĞLAR

Cevap: Benzin fiyatının yüksek olması rafineri fiyatından kaynaklanmıyor. Fiyatı yükselten içindeki vergiler. Çünkü, benzinin rafineri çıkış fiyatı 84 kuruş olmasına karşın pompa satış fiyatı 3.36 lira. Pompa satış fiyatının rafineri çıkış fiyatının yaklaşık yüzde 400 üstünde yapan ise fiyatın içinde, farkına varılmadan ödenen vergiler.
Bugün için benzinin pompa satış fiyatı olan 3.36 liranın, 2.21 lirası vergiler (ÖTV, KDV ve EPDK), 0.01’i nakliye, 0.30’u dağıtımcı ve bayi kârıdır. Benzinin pahalı olmasından otomobile binilemediği, ucuzlasa sürümünün artacağı görüşünüze katılmamak mümkün değil. ÖTV düşürülerek benzin ucuzlasa satış artacağından vergi hâsılatında azalma da olmayacaktır.