Askere gidecek sigortalının hakları neler? İşe dönüş hakkı, kıdem tazminatı, işsizlik maaşı, izin parası...

Askerlik hizmeti, 20 yaşını dolduran tüm erkek Türk vatandaşının zorunlu olarak yapması gereken bir vatandaşlık görevi. İş Kanunu, çalışırken askere gidecek olanlara önemli kolaylıklar sağlıyor. Bunların başında askerlik sebebiyle istifa durumunda kıdem tazminatının ve varsa diğer işçilik alacaklarının ödenmesi yer alıyor. Askerlik nedeniyle işten ayrılma durumunda işçi celp dönemi ertelense dahi kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Asker adayının kıdem tazminatı alabilmesi için aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekiyor. Askere giden işçinin kıdem tazminatı da normal kıdem tazminatının hesaplandığı şekilde hesaplanır. Bu durumda tazminat, askere giden işçinin işçinin en son aldığı brüt maaşı, geçmişe dönük hizmet ettiği yıl sayısı ile çarpılarak bulunur. İşçi asgari ücretle çalışıyorsa 1 yıl için 19 bin 850 lira net tazminat elde eder. 5 yıllık çalışması olan asgari ücretli asker adayına bu kapsamda 99 bin 305 lira ödeme yapılır. Brüt maaş 35 bin 58 lirayı aşıyorsa 1 yıl için ödenecek tazminat tutarı da tavan uygulaması olduğu için 34 bin 792 lira olacaktır. Asker adayının kıdem tazminatı alabilmesi için öncelikle istifa dilekçesine sevk belgesi mutlaka eklenmeli. Eğer işçi alacaklarını tahsil edemeyeceğini düşünüyorsa noterden ihtarname de çekebilir. Bu gibi önlemler, hakların talebiyle ilgili bir dava söz konusu olduğunda asker adayının ispat açısından işine yarayacaktır. İhbar tazminatı da en çok merak edilen konu. Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi ihbar süresine uymak zorunda değil. İşveren de bu kapsamda asker adayına ihbar tazminat ödemek zorunda değil. Askerlik sonrası işçinin aynı işyerinde çalışma hakkı, 4857 Sayılı yeni İş Kanunu’nun ‘Askerlik ve kanundan doğan çalışma’ başlıklı 31’inci maddesinde yer alıyor. Buna göre, askerlik dolayısıyla işinden ayrılan işçiler, ayrılmış oldukları işyerinde işe girmek istedikleri takdirde, işveren bunları eski işlerinde veya benzer işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe o andaki koşullara göre almak zorunda. Aranan şartlara uyduğu halde işveren askerden dönen eski işçisini işe almazsa, üç aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalıyor. İşveren askerden dönen işçiye daha düşük maaş teklif edemez, aynı şartlarla işe başlatmak zorunda. Bunun için işçinin askerlik bitiminden itibaren 2 ay içinde işverene başvurması yapması şart!ASKERLİK SÜRESİ KIDEME DAHİL Mİ?Askerden dönen işçinin tekrar işe döndüğünde geçmişe dönük kıdem süresi kaybolmaz. Yani işçi gelecek bir zamanda o işten ayrıldığında kıdem tazminatı hesaplanırken askerden önceki hizmet yılı da hesaba katılır. Ancak işçinin askerde geçirdiği süre kıdem hesabına katılmaz. Çünkü işçi askerdeyken iş sözleşmesi sona ermiş sayılır. Kıdemde askerlik öncesi dikkate alınan hizmet süresi, yıllık izin haklarında da hesaba dahil edilir. Askere giderken kıdem tazminatını alabilen işçi, başka hakları varsa bunları da talep edebilir. Mesela, fazla çalışma yapmış ve buna yönelik ödeme almamışsa bu haklarını isteyebilir. Fazla çalışma ücreti, saatlik ücretin yüzde 50 fazlası olarak hesaplanıyor. Yine yıllık izinlerini kullanmamış işçi, bu sürelerine ilişkin ücretlerini talep edebilir. Bu ücretleri alamazsa önce arabuluculuk yoluyla yine de çözüm bulamazsa dava yoluyla haklarını talep edebilir. Askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışanlar işsizlik maaşına hak kazanır. Bunun şartlarını iyi bilmek gerekir. Öncelikle işveren, işten çıkışı SGK’ya ‘askerlik’ olarak bildirmeli. Diğer yandan askere gidecek kişinin işten ayrılış tarihi itibarıyla askerliğe sevk tarihi arasında 90 gün süre bulunmalı. İşçi terhis olduktan sonra 30 gün içinde İşkur’a işsizlik maaşı için başvuru yapmalı. Şu anda 182 bin 609 lira ödeyerek bedelli askerlik yapılabiliyor. Bedelli askerlik için işten ayrılmak zorunda kalanlar da aynı şekilde kıdem tazminatı ve diğer haklarını alabilir. Dolayısıyla burada uzun dönem askerlik veya bedelli askerlik ayrımı söz konusu değil. Ancak bedelli askerlik yapacak kişi iş akdi feshi yoluyla değil de ücretsiz izin hakkıyla bu vazifeyi yerine getirirse kıdem tazminatı alamaz. Yani bedelli askerlik yapacak işçilerin önünde iki seçenek bulunuyor. Ya 1 yılını doldurduysa kıdemini alıp istifa edecek ya da ücretsiz izinle temel askerlik eğitimini tamamlayacak.