Depremin merkezinde sapasağlam duran iki bina! Tek bir çatlağı bile yok

Sosyal medya Kahramanmaraş’taki yıkımın tam ortasında dron’la çekilmiş bir binanın fotoğrafıyla çalkalanıyor. Etrafı harabe haldeyken bu yapının nasıl hiç hasar almadan ayakta kalabildiği merak ediliyor. O binayı bulduk. Hatta bu binalardan bir değil, 200 metre arayla iki tane var. Biri TMMOB Kahramanmaraş Mimarlar Odası Şubesi’nin, diğeri İnşaat Mühendisleri Odası Şubesi’nin merkezi.Yani mimar ve inşaat mühendisleri tarafından kuralına uygun şekilde projelendirilmiş inşaatlar.İşte Hürriyet'ten Savaş Özbey'in haberi:Merkezlerin bulunduğu yer “yıkımın göbeği” olarak adlandırılan Hayrullah Mahallesi. Binalara otomobille ulaşmak imkânsız. Yıkıntıları aşarak varabiliyorsunuz. Her tarafta iş makineleri çalışıyor, tozdan göz gözü görmüyor. Her yanda enkazlardan çıkarılıp nakil torbalarına konmuş cenazelerinin başında ağlaşan aileler var. Cenaze araçlarının buraya ulaşabilmesini bekliyorlar. Mimarlar Odası Şube Başkanı Yunus Emre Kaçamaz’la şubede buluşuyoruz. Binanın dışında olmadığı gibi içinde de en ufak bir çatlak göze çarpmıyor. Görüşmeye İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun koordinasyon toplantısından yetişmiş ve şehirdeki en güncel verileri paylaşıyor: “Dün sabah itibarıyla toplam can kaybı 9 bin 454. 2 bin kişi kadar da enkaz altında olduğu tahmin ediliyor. Bu sayılar müftülük kayıtları, köylerde ahalinin kendi defnettiklerini içermiyor. Yaralı kurtarılan sayısı 9 bin 379. Yıkılan bina 5 bin 101. 400 ekip aciliyetli yıkılması gereken binalar için hasar tespit çalışması yapıyor. Önceden binanın molozu başka bir yere taşınıyor, içinde malzeme, değerli eşya araması o alanda yapılıyordu. Bu depremde öncekilerden farklı olarak önce mülk sahiplerine arama izni verilecek, hafriyat sonra taşınacak. Depremde kendisi de kardeşinin nişanlısını kaybetmiş olan Kaçamaz’a böyle bir manzaranın neden ortaya çıktığını ve bu iki binanın nasıl hiç hasar almadan kalabildiğini soruyorum: “Bu tablo 1999 öncesi yönetmeliklerdeki ‘güçlü kiriş-zayıf kolon’ mantığının bir ürünü. Yani kat araları kalın ve ağır, onları taşıyan kolonlarsa zayıf. Sarsıntıda ağır kirişler kolonları ezerek birbirinin üzerine biniyor. Yıkılan binaların geneli bunlar. 2012’den sonra yapı denetim sistemi geldi, 2020’de havuz sistemi oluşturuldu. Şu anda tamamen doğru denetleme var. İçinde oturduğumuz bu bina da, komşumuz İnşaat Mühendisleri Odası’nın binası da işte bu doğrultuda doğru demir, doğru zemin entegrasyonu ve doğru işçilikle inşa edildiği için ayakta. Diğer binanın sahibi Kahramanmaraş İnşaat Mühendisleri Odası’nın başkanı Buğra Dalkıran yapıların ayakta kalmasının söylendiği gibi mucizeyle falan ilgisi olmadığını belirtiyor: “Bir bina şartnameye uygun yapılırsa sağlam kalması mucize değil. Etrafımızda yıkılan yapıların çoğu 90’lı yıllarda inşa edilmiş ve beton kalitesi de düşük.”Dalkıran’a tutuklanan, kaçak müteahitleri hatırlatıp bir binadan malzeme çalarak ne kadar kâr edilebileceğini soruyorum. “Bir binanın kaba inşaat maliyeti toplam maliyetin yüzde 35-40’ı kadardır. Bundan da çalsanız çalsanız en fazla yüzde 3-5 arası kâr edebilirsiniz. Yani çok ama çok küçük hesaplar bunlar...” Adıyaman’da Grand Isias Otel ve belediye binası depremde tuzla buz olurken yakınındaki cam giydirmeli Kommagene Kültür Merkezi’nin camları bile kırılmadı.Hürriyet'ten Umut Erdem'in haberine göre, cam giydirmeli binanın yapımında müşavir ekibin takım lideri yardımcısı olarak görev yapan ve denetimini sağlayan TÜMAŞ’tan Mimar Nezih Alataş, yapının depremde hasar görmemesinin püf noktalarını şöyle anlattı:“2018’de yenilenmiş bir deprem yönetmeliği var. Bu yapı yönetmeliğe uygun olarak inşa edildi. Hassasiyetle kolonlara konulan demirlerin her türlü testlerini yaptırdık. Betonun tüm testlerini gerçekleştirerek binanın kaba inşaatını yaptırdık ve denetledik. Camlar da tek tek, bütün detayları üzerinden geçilerek, yüklere göre hesaplama yapılarak seçildi ve uygulandı. Harcanan paranın doğru yere gitmesi, doğru biçimde harcanması, doğru malzemeye harcanması, işçiliğin de gözetimimizde düzgün bir şekilde yapılmasını sağladık. Yönetmelik yüksek bir güvenlik standardı sağlıyor. Harfiyen uyuldu. Biz sadece aklın ve bilimin ışığında çalıştık.” - Binanın depreme dayanıklılığında hem yapım firmasının hem de onu denetleyen müşavir firmanın çabaları olduğunu vurgulayan proje mimarlarından Özkaya da şunları aktardı:“Çok sıkı denetimden geçirilerek inşa edildi. Hata oranı neredeyse sıfır. Cam giydirme cephedir. İçi betonarmedir. Deprem hesapları, zemin etütleri tamamen doğru bir şekilde yapıldı. Her türlü nokta dikkate alındı. Proje aşamasından denetlenerek, iyi şekilde elde edilmiş bir bina. Betonarme karkas bir yapı. Bu tür betonarme yapılarda, deprem yüklerini alacak perde duvarlara ihtiyaç vardır. Sadece kolonlar değil. Deprem yükünü asıl taşıyacak olan perde duvarlar. Deprem yönetmeliğine göre yüzde 10’u perde duvar olmak zorunda. Bunların da iki yönlü konumlandırılması gerekir. Biri bir yöne gelen dalgayı alabilirken, diğeri de o yönden gelecek dalgayı alabilsin diye. Yıkılmamasının birinci sebebi revize edilen deprem yönetmeliğine göre yapmak. Denetlenerek yapılmış olması. Camlar bile duruyor. İçerideki çerçeve dışarıdan monte edilen bir cam. ODTÜ’lü sınıf arkadaşları olarak böyle bir projede buluştuk.” - Merkez, aynı zamanda ODTÜ tarafından Prof. Dr. Neriman Şahin Güçhan’ın yönetiminde hazırlanan Kommagene Nemrut Yönetim Planı’nda tanımlanan projelerden biri. Binanın deprem yönetmeliğine göre yetersiz olduğu saptanan eski İl Halk Kütüphanesi’nin yerine yapıldığını belirten Prof.Dr. Güçhan, şunları aktardı:“Bina kütüphane ile birlikte Adıyaman’daki kültür varlıklarının tanıtımını içeren sergi mekânlarını kapsayacak şekilde tasarlanarak, yeniden inşa edildi. Yapının hiç hasar görmeden depremden kurtulmuş olması, ülkemizde mesleki yeterliliğe sahip mimar ve mühendisler tarafından yönetmeliklere uyarak yapılan binaların, ne kadar güvenli olabileceğine örnektir.”