Giriş
Depremzedelere hukuki koruma sağlandı! Devlet önüne geçecek
Yargıda acil alınan önlemlerle depremzedeye hukuki koruma sağlandı. Buna göre; vatandaşların ailelerini kaybettiği, konutunu kaybettiği bir ortamda devlet, vatandaşın icra takibine maruz kalmasının önüne geçti.
İki ay süreyle mevcut icra takip dosyalarında işlem yapılamayacak, yeni icra takipleri başlatılamayacak. Yeni düzenleme şirketlere de hukuki koruma sağlıyor.
HIZLA DEVREYE ALINDI
6 Şubat günü 10 kentimizde yıkım yaratan deprem felaketi ardından evleri yıkılan yüzbinlerce insanımız için acil barınma, acil iaşe için, tüm ulusça seferber olduk. Vatandaşların hak kaybı yaşamaması da diğer bir ihtiyaç. Bu kapsamda hızla yargısal önlemler devreye alındı. olağanüstü hal (OHAL) kapsamında yargı alanında alınan önlemler Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi olarak Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararname ile olağanüstü hal ilan edilen kentlerde acil yargısal ihtiyaçların karşılanması ve olası hak kayıplarının engellenmesi sağlandı. Peki bu kapsamda hangi düzenlemeler yapıldı?
VERGİ, HAKSIZ FATURA…
Hukukta bir hakkın kullanılması ve yargı işleyişinde düzen için süre kısıtlamaları var. Süresinde işlem yapılmadığı anda, hak kaybı yaşanır ve o hakkın kullanımı ortadan kalkar. Hukuk davalarında davaya cevap için 2 hafta, haksız düzenlendiği düşünülen bir faturaya itiraz için 8 gün, ilamsız icra takibine itiraz için 7 gün, vergi ve idari alanda dava açmak için 30- 60 gün gibi süreler vardır. Bu sürelerden devam edersek; bir hukuk davasına kural olarak 2 hafta içinde cevap vermeyince artık söz konusu davaya cevap hakkı ortadan kalkar. Elbette bu süreler olağan yaşam koşulları gözetilerek belirlenmiştir. Depremle hak kaybı ihtimali ise çok ağır bir risk olarak ortaya çıktı.
ARABULUCULUK İŞLEMLERİ
Bir kısım hukuk davalarının işçi-işveren davaları, tüketici davaları, alacak/tazminat talepli davalar da dava öncesinde arabuluculuk toplantısı yapılması gerekiyor. Arabuluculuk toplantılarının da tamamlanması gereken azami süreler var. Bu süre, iş davaları öncesi yapılan arabuluculukta azami 4 hafta, ticari davalar için 8 hafta. Depremin yaşandığı tarihten haftalar önce başlayan ve 6 Şubat tarihine yakın tarihlerde tamamlanması muhtemel toplantıların yapılabilmesi mümkün olamadı. Bu nedenle arabuluculukta belirlenen süreler de durduruldu.
TEK İSTİSNA NAFAKA ALACAKLARI
Vatandaşların ailelerini kaybettiği, konutunu kaybettiği bir ortamda devlet, vatandaşın icra takibine maruz kalmasının önüne geçti. Deprem bölgesinde şu an için ekonomik durum oldukça zor. Bu zorluğun bölgedeki her vatandaş için geçerli olduğu da şüphesiz. Bu haliyle insanların yaşamını sürdürme, hayatta kalma mücadelesi verdiği bu şartlarda, bir başkasına borcu olsa bile, bu şartlar borç ödemeyi zorlaştırıyor. Bu nedenle yayınlanan kararnamede tüm icra işlemleri, acil alacak tahsiline imkan veren ihtiyati haciz dahil olmak üzere durduruldu. Buna göre mevcut icra takip dosyalarında işlem yapılamayacak. Yeni icra takipleri başlatılamayacak. Bunun tek istisnası nafaka alacaklarıdır. Nafaka alacağının istisna tutulması ise, zaten nafaka ile geçimini sağlayanın başka bir geliri olmadığından hayatta tutunmasına imkan veren alacağına kavuşmaması halinde tamamıyla gelirsiz kalacağı düşüncesi ile, taraflar menfaatler dengesi gözetilerek bir istisna tanındığı anlaşılıyor.
BÖLGEDEKİ ŞİRKETLERE DE KORUMA SAĞLIYOR
Yapılan düzenleme yerleşim yeri 10 il olan vatandaşları açıkça kapsıyor. Bunun yanında, bu kentlerimizde ikamet adresi olmasa bile 6 Şubat günü bu illerde bulunan kişileri de kapsıyor. Yani, yerleşim yeri başka bir ilde olsa bile, bir yakını, arkadaşını ziyaret için veya mesleki bir nedenle, turizm, spor vb neden sınırlaması da olmaksızın 6 Şubat günü bu 10 ilden birinde olan kişi de kararname kapsamındaki hukuki korumadan faydalanabilecek. Burada çok önemli bir diğer konu da düzenlemenin sadece vatandaşlar için değil, tüzel kişiler için de geçerli olduğudur. Sonuçta şirketleri yöneten insan. İnsanların bu zorluklar içinde şirketleri için sağlıklı karar alması zorlaşıyor. Dolayısıyla düzenlemenin gerçek ve tüzel kişileri bütün halinde kapsaması da çok önemli.
SÜRELER DURDURULDU
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile sürelerin durdurulması, depremzede vatandaşlarımızı hak kaybı yaşamaması için önemli bir adım oldu. Aksi durumda süresinde itiraz edemeyen itiraz hakkını, süresinde istinafa veya temyize başvuramayan, aleyhine olan bir kararı üst mahkemeye taşıma imkanını kaybedecek olurdu. 11 Şubat’ta yürürlüğe girmesine rağmen, kararnamenin süreleri 6 Şubat’tan itibaren durdurması da, kararnamenin yayınlandığı güne kadar oluşmuş olabilecek hak kayıpları riskini gidermesi açısından önemli. Süreler 2 aylığına durdurulmuş olsa da, depremin ağır yıkım etkisi nedeniyle ek düzenlemelerle bu sürelerin uzatılması kuvvetle muhtemel.
DÜZENLEME OLMASAYDI NE OLURDU?
Örnek 1 : Depremden 3 gün önce dava dilekçesi kendisine tebliğ edilen bir depremzedenin bu şartlarda ne dava dilekçesini bulabilmesi, ne cevap verecek dermanı, ne sağlıklı düşünebilecek hali, ne avukat yardımına etkin bir şekilde kavuşabilecek konforu var. Bunlar olmadığına göre, depremzede vatandaşın davaya cevap verememesi ve davaya cevap hakkını kaybetmesi olasılığı vardı. Düzenlemeyle bunun önüne geçildi.
Örnek 2 : Bir icra takibinde borçlu olarak gösterilen B isimli vatandaşa, ödeme emri 30 Ocak 2022 günü teslim edilmiş olabilir. Borçlu olduğunu düşünmeyen B isimli vatandaşın en geç 6 Şubat’ta ödeme emrine karşı itirazda bulunması gerekirdi. Ancak 6 Şubat ve sonrasında vatandaşların can kaybı düzeyinde ağır bir felaket ile karşılaşması nedeniyle bu şartlarda B’nin icra müdürlüğüne gitmesi mümkün değildi. Bu durumda B, depremin etkisiyle borca itiraz süresini geçireceğinden hacze muhatap kalabilirdi. Düzenlemeyle bu engellendi.
İCRADAN SATIŞ ERTELENDİ
İcradan yapılacak bir satış 6 Şubat-6 Nisan 2023 tarihleri arasına denk geliyorsa, satış gerçekleşmeyecek. Satış bu tarihten sonra başka bir güne bırakılacak.
AVUKATLARA DA İMKAN TANINIYOR
Bölgede vatandaşların vekilleri olan birçok avukat vefat etmiş, zarar görmüş, evini, işyerini, ofisini kaybetmiş durumda. Bu şartlarda avukatlar da kararname kapsamında korunuyor. Örneğin; Adıyaman Barosu’na kayıtlı bir avukat, Ankara’da takip ettiği bir dava var ise, söz konusu davanın takibinde belirtilen kararname düzenlemesinden faydalanacaktır. Bu haliyle 10 ilden birinde baroya kayıtlı avukatlar için bu kararname ülke genelinde hak kaybını engellemek şeklinde için imkan sağlıyor.