İslam’da sermaye ve ticaret ahlakı: Prof. Dr. Nihat Hatipoğlu İslamiyet’te para, ekonomi ve ticaret hayatını anlattı

Prof. Dr. Nihat Hatipoğlu İslamiyet’te para, ekonomi ve ticaret hayatı ile ilgili durumları, hadis ve sünnetler eşliğinde açıkladı. İslam’ın komünizm ve kapitalizm ile ayrıştığı yönlere dikkat çeken Hatipoğlu İslam’da sermaye ve ticaret ahlakına yönelik uygulamaları ve uyulması gereken kuralların altını çizdi… İslam meşru yollarla elde edilen sermayeyi dokunulmaz sayar. Fakat kazanılan malın zekâtının verilmesi gerekir. Kişi satacağı malın kusurunu gizleyemez ve değerinden yüksek fiyata satamazİslam dini sermayeye karşı durmak yerine sermayeyi edinme yoluna bakar. Haram yolla elde edilen sermayeyi haram sayar. Rüşvet, faiz, haram kılınmış malın satışından elde edilen para, başkasının hakkını gasptan elde edilen sermaye, hileyle elde edilmiş para, hırsızlık, çapulculuk, baskı ve benzeri yollarla elde edilen sermaye haram kazanç sayılır. Doğru ve meşru ticaretten elde edilen kazanç, saygın ve muhteremdir. Hz. Peygamber (SAV) helal kazancı överdi. Kendisi gençliğinde ticaret yaptığı gibi, ticaret yapan bir hanımla (Hz. Hatice) evlilik yaptı. Hz. Ebubekir, Hz. Osman, Hz. Abdurrahman bin Avf gibi zengin sahabenin Müslümanlara yardımını hep övmüştür. Onları zenginliklerinden ötürü kınamamıştır. Kişinin kazandığı malın zekâtını vermesi dini bir gerekliliktir. Yükümlü olunan nokta budur. Bunun dışındaki sadaka ve yardımlar ferdin vicdani yapısına bırakılmıştır.İslam kapitalizm ve komünizm gibi siyasi ve iktisadi sistemlerin tümüne uzaktır. Haklı ve meşru yolla elde edilen sermayeyi dokunulmaz sayar ve bu hususla komünizmden haylice ayrışır. Sermaye edinme yolunu helal kazanç prensibine bağlayarak sermayeyi helal ve dini nizam dairesinde değerlendirip kapitalizmin yolunu kapatır.Refah seviyesini yükseltmeyi esas kabul eder. Yatırıma teşvik eder. Kazancın çoğu ticaretten elde edilir der. Veren el, alan elden hayırlıdır diyerek bir lokma, bir hırka felsefesini reddeder. Fakirliği teşvik etmez. Ancak imkânı olmayan fakiri dışlamaya şiddetle karşı çıkar. İslam sermayenin tek elde toplanmasını doğru kabul etmez. Kur'an-ı Kerim, Ta ki servet içinizden yalnız zenginler arasında dolaşan bir devlet olmasın (Haşr, 7) diyerek kapitalin serbest rekabetine müsaade eder ve borsa, serbest ticaret, rekabet gibi sistemlerde hareket alanını her insan için açık tutmayı esas alır. Devletten de bu yolu açık tutmasını ister. Rekabette ve kazanç limitinde vicdanilik ve satılan malın zaruri ihtiyaç endeksine dikkat çeker. Malın piyasaya arzında aracıların çoğalmasını hoş görmez. Mesela; köylünün malını pazarda satabilmesi gibi bir ayrıntıyı dahi göz ardı etmez. Üreticinin istismarına ve aracının büyük fiyat farkı koymasına uygun bakmaz. Kişi tüketimde başıboş değildir. İslam'da israfa kapı kapatılır. Aşırı lüks tavsiye edilmez. Paranın -ki her aşamasında kişinin sorumlu olduğu ailesi bu paraya ortaktır- kumar gibi gayri meşru yolda tüketilmesine müsaade edilmez. Çünkü haddizatında sermaye sahibi, sermayenin tek sahibi değildir. Harama el uzatılamaz. Zenginlik düşmanlığına müsaade edilmediği gibi, fakirin horlanmasına da imkân tanınmaz. TASARRUF SERBESTTİRKişi zekâtını verdikten ve sadakaya da önem arz ettikten sonra parasını yatırım ve üretim aracı olarak kullanabilir. MALIN KUSURU GİZLENMEZHz. Peygamber (SAV) pazarda malın arzına ve tüketiciye satılmasına değinmiştir. Yağmur suyunda ıslanıp ağırlaşmış bir ürünü gösterip Bunun su ağırlığını hesap edin dedikten sonra şöyle buyurur: Bizi aldatan bizden değildir. Bu da malın kusurunun gösterilmesi anlamına gelir. Kusur gizlenmez. SATIŞTA ALT VE ÜST LİMİTKişi malını hak ettiğinden çok daha düşük veya çok daha yüksek fiyata satarak piyasayı kilitleyemez. Ticaret erbabının tümünün durumu kontrol edilir.