İşi de evliliği de etkiliyor

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aksel Siva sorularımızı yanıtladı:

Migren nedir?

Prof. Dr. Aksel Siva: Migren ataklarla gelen kronik bir baş ağrısıdır. Ataklar en az birkaç saat sürer, 3 güne kadar devam edebilir.

Ağrı gün boyu sürer mi?

Prof. Dr. Aksel Siva: Hastaların bir kısmında ağrı 1-1.5 gün çok şiddetli devam edebiliyor. Ama 2-3 gün baş ağrısı çekenlerde ağrı 3 gün boyunca aynı şiddette gitmiyor, dalgalanmalarla seyrediyor. Ya da ağrı ilk gün daha yoğun oluyor, ikinci gün yerini hafif bir sersemliğe bırakıyor, üçüncü gün tamamıyla düzelmiş oluyor. Bazen bulantı-kusmalardan ya da uykudan sonra hasta biraz rahatlıyor ama sonra ağrı yine başlayabiliyor.

Ağrı tek taraflı mıdır?

Prof. Dr. Aksel Siva: Ağrı genellikle yarım baş ağrısı şeklinde. Ama bu her migrenli için geçerli değil. Yüzde 40 migrenlide ağrı tüm başı tutabiliyor. Bir de enseden gelen ağrı daha çok gerilim baş ağrısı gibi düşünülüyor. Halbuki migrenlilerin çoğunda da ağrı enseden başlar. Ağrı bazen de bir gözün etrafında başlar ve enseye doğru yayılır. Migren baş ağrıları genellikle zonklayıcıdır. Kişi eğilip kalkmakla ağrısının daha kötüleştiğini söyler. Ağrı şiddetli hatta çok şiddetli olabilir.

Ağrıya eşlik eden başka belirtiler var mı?

Prof. Dr. Aksel Siva: Evet, ağrı boyunca bulantı, kusma sık karşılaştığımız yakınmalar. Hasta ağrı döneminde yemek yiyemez. Işık, gürültü ve kokulardan çok rahatsız olduğu için genellikle loş, sessiz bir odada bir kenarda uzanır. Uyamaya çalışır. Uyuyabilirse ağrısı geçebilir.

Kişi önceden migreninin tutabileceğini hissedebilir mi?

Prof. Dr. Aksel Siva: Migrenli kişilerin en az yarısında migrenden önceki birkaç saat, hatta bazen gün içinde bazı şikayetler başlıyor. Biz buna tıbbi olarak ‘prodrom dönemi’ diyoruz. Bu dönemde kişide bir huzursuzluk başlar. Hastanın konsantrasyonu bozulur, dikkati azalır. Uykusu olmasa bile esnemeye başlar. O sırada bazı kişiler tatlı yemek ister. En kolay ulaşılan tatlı da çikolatadır. Kişi çikolatayı yedikten 1 saat sonra baş ağrısı başlarsa ağrısını çikolatanın başlattığını düşünür. Halbuki böyle değil. Tatlı isteği zaten migren atağının başlamış olduğunu ve ağrının geleceğini gösterir. Yine kişi çok sinirli olabilir. Bazen birdenbire aşırı neşeli olabilir. Davranışlarıyla ilgili bazı farklar olabilir. Örneğin o sırada sık sık idrara gitme ihtiyacı duyabilir. Çoğu zaman sese, ışığa, kokuya duyarlılık bu dönemde başlar.

Auralı migren nedir?

Prof. Dr. Aksel Siva: Migrenlilerin yüzde 15 hatta yüzde 20 kadarında ‘aura’ dediğimiz bir dönem vardır. Aura döneminde kişi görme alanında kırık çizgiler, parlak ışıklar görmeye başlar. Görmesi bulanıklaşabilir. Görmeyle ilgili belirtiler genellikle gözün bir tarafında, yavaş yavaş kenardan başlayıp ortaya ilerleyebilir. Genellikle 15-20 dakika en çok 1 saat kadar sürer. Bazen görsel şikayetlerle birlikte ya da ondan bağımsız kişinin elinde bir uyuşma başlar, koluna yükselir, ağzının etrafına yayılabilir. Ya da konuşurken kelime bulmakta zorlanmaya başlar. Böyle nörolojik (beyinle ilgili) belirtilerle gelen hastaya ne olur ne olmaz diye birtakım araştırmalar yaparız. Ama bu belirtiler zaten birkaç kez yaşanmış, arkasından bir baş ağrısı gelmişse bunun migrenle ilişkili olduğunu çok zorlanmadan söyleyebiliriz.

Auralı dönemin arkasından baş ağrısı mutlaka gelir mi?

Prof. Dr. Aksel Siva: Bazı kişilerde ağrısız aura olabiliyor. Auralı migrenlilerin bir kısmında baş ağrısı migren ağrısı gibi çok şiddetli ya da tek taraflı olmayabiliyor. Yine auralı bir migrenlide her atak ille de auralı olacak diye bir kural yok.

Auralı migrendeki belirtilerin kalıcı olma ihtimali var mı?

Prof. Dr. Aksel Siva: Hayır. Ama uzamış auralar ve komplike migrenler dediğimiz migrenin çok nadir tiplerinde bazen sorunlar yaşanabiliyor.

Auralı migrenliler nelere dikkat etmeli?

Prof. Dr. Aksel Siva: Aura sırasında hastaya ‘ergo’ dediğimiz bazı migren ilaçlarını vermemek lazım. Ama bu daha çok hekimle ilgili bir bilgi.

Migrende baş dönmeleri de olabilir mi?

Prof. Dr. Aksel Siva: Bazı migren ataklarında migrenle ilişkili kabul ettiğimiz baş dönmeleri olabiliyor. Migrenlilerin yüzde 5-10 kadarında bu tip baş dönmelerinin atağın bir parçası olduğuna dair yeni çalışmalar var.

Migren yaşamı nasıl etkiler?

Prof. Dr. Aksel Siva: Atakları sık gelen kişiler pek çok sorunla karşı karşıya kalıyor. Bunlardan biri ‘Migren atağım başlayacak mı?’ korkusu. Bu bile kişinin psikolojik olarak olumsuz etkilenmesi ve bazen depresyona girmesine yol açabiliyor. İkinci sorun, iş yerinde verimin düşmesi. Kişi kimi zaman dayanamayıp evine gitmek zorunda kalıyor. Migren atağı sık görüldüğünde kişinin iş yerinde ilerlemesine engel oluyor, hatta bazen işini kaybetmesine yol açabiliyor. Dolayısıyla bir ekonomik olumsuzluk ortaya çıkarabiliyor. Sağlık ekonomistleri, bu olumsuzluğu başka türlü de hesaplıyor. Diyelim ki, 4-8 gün iş gücü kaybı oluyorsa bunun ekonomiye götürüsünün aslında migrenin teşhis ve doktora gitmeyle ilgili sağlık harcamalarının en az 10 katı kadarı olduğunu hesaplıyor. Dolayısıyla migrenin tanınıp tedavi edilmesinin tabii ki en başta hastaya yararı var. İkincisi de ekonomik kaybı önlüyor. Migrenin yol açtığı ciddi sorunlardan biri de ailesel sorunlar. Eşlerden biri, ikide bir baş ağrısı çekmeye başlarsa bir süre sonra diğer eş ona kızmaya başlıyor ya da çocukları mutsuz oluyor. Bu açıdan migreni sadece ağrı ya da sağlık problemi olarak değil aynı zamanda bir sosyal sorun olarak görmek yanlış değil.

Hangi yaşlarda ortaya çıkar?

Prof. Dr. Aksel Siva: Genellikle 20-40 yaş arasında ortaya çıkıyor. 6-7 yaşındaki çocuklarda da migren olabiliyor. Ama çocukların migren ağrısı erişkinler kadar yoğun olmayabiliyor, belirtilerin tamamı gözükmeyebiliyor. 45-50 yaşlarından sonra da migrenin ciddi şekilde azaldığını görüyoruz.

Kadınlarda daha sık görülmesini sebebi nedir?

Prof. Dr. Aksel Siva: Migreni kadınlarda erkeklerden 3 kat daha fazla görüyoruz. Ama sebebini tam olarak bilmiyoruz. Genellikle kadınlar menopoza girdikten sonra migrenleri kaybolur ama bu koşul değil. Bazı kadınlarda da migren menopozdan sonra başlar.

Doğum kontrol hapları migren yapar mı?

Prof. Dr. Aksel Siva: Bazı migrenlere iyi gelir ama bazılarının migrenini de dayanılmaz hale getirir. Bu konuda da net bir şey söylemek mümkün değil.

Ailesinde migren olanlarda daha mı sık görülüyor?

Prof. Dr. Aksel Siva: Migrenlilerin en az 4’te birinde ailede başka migrenliler de var. Bu da migrenin irsi bir özelliği olduğunu düşündürüyor. Ama bir migren geni bugün için saptanmış değil.