Giriş
En prestijli ödüllerden olan Nobel Ödülleri, her sene dağıtılıyor! İnsanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacıyla düzenlenen Nobel Ödül Töreni'nin çıkışı Alfred Nobel'e dayanıyor. Nobel, ardında bıraktığı vasiyeti ile çeşitli alanlarda devrim niteliğinde çalışmalara imza atanlara her yıl düzenli olarak Nobel Ödülleri'nin takdim edilmesine vesile olmuştur. İlk Nobel Ödülü, 1901 yılında sahibini bulmuştur. Türkiye'de ise Nobel alan ilk isim Orhan Pamuk olurken, 2015 yılında Aziz Sancar ikinci Nobel'in sahibi olmuştur. Görkemli Nobel Ödül Töreni bu sene ne zaman olacak? İşte, 2023 Nobel Ödülleri tarihi ve ödül hakkında diğer ayrıntılar...
Arife Kübra Zımba - Posta.com.tr Nobel Ödül Töreni, farklı dallarda ve Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümünde düzenleniyor. Ödüller; fizik, kimya, edebiyat, barış, ekonomi, fizyoloji veya tıp kategorisinde değerlendiriliyor. Nobel kazananlara birer diploma, madalya ve önemli miktarda da para ödülü veriliyor. 2023 Nobel Ödülleri için geri sayım sürerken, ödül töreni ile ilgili yaşanan ilkler de ilgi görüyor. Türkiye'den Nobel Edebiyat Ödülü'ne 1973 yılında aday gösterilen ilk Türk Yaşar Kemal olmuştur. Prestijli ödül töreninde Türk bilim insanları ve yazarların adı o tarihten sonra daha sık anılmaya başlamıştır. Nobel Ödülü kazananlar...
2023 NOBEL ÖDÜL TÖRENİ NE ZAMAN?
Bu sene Nobel Ödülleri, 10 Aralık günü Norveç'in başkenti Oslo'da sahiplerini buluyor olacak. Nobel Ödülü duyuruları 2-9 Ekim tarihlerinde yapılacak. Nobel Ödülü kazananlara birer diploma, Nobel madalyası ile para ödülü de takdim ediliyor.
2023 Nobel Fizik Ödülü sahibi 3 Ekim Salı günü TSİ 11:45'te,
2023 Nobel Kimya Ödülü 4 Ekim Çarşamba günü TSİ 11:45'te,
2023 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü 2 Ekim Pazartesi TSİ 11:30'da,
2023 Nobel Edebiyat Ödülü 5 Ekim Perşembe TSİ 13:00'te,
Nobel Barış Ödülü 2023 6 Ekim Cuma günü TSİ 11:00'de açıklanacak.
Alfred Nobel Anısına Sveriges Riksbank İktisadi Bilimler Ödülü 2023
Alfred Nobel Anısına Sveriges Riksbank İktisadi Bilimler Ödülü 2023 henüz verilmedi. En erken 9 Ekim Pazartesi TSİ 11:45'te açıklanacak.
2022 Nobel Barış Ödülü'nü Belarus'ta insan hakları savunucusu Ales Bialiatski ile beraber Rusya ve Ukrayna'dan insan hakları örgütleri Memorial ve Center for Civil Liberties almıştı. 2021 Nobel Barış Ödülü'nü Filipinler ve Rusya'dan gazeteciler Maria Ressa ve Dmitry Muratov kazanmıştı. Dünyayı etkisi altına alan koronavirüs salgını sebebiyle 2020 ve 2021 yıllarında ödül töreni düzenlenmemişti.
TÜRKİYE'NİN NOBEL GEÇMİŞİ!
Türkiye'de ilk Nobel Ödüllleri adayı 1973 yılında usta yazar Yaşar Kemal edebiyat dalında olmuştur. Ardından 2002 yılında yazar Leyla Erbil, Nobel Edebiyat Ödülleri'ne Türkiye'den ilk kadın yazar olarak aday gösterilmiştir. 2008 yılına gelindiğinde yazar İlhan Berk, Yaşar Kemal ve Leyla Erbil ile beraber aday gösterildi.
Yıl 2006'da ise Orhan Pamuk, Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan ilk Türk olarak adını duyurmuştur. Hemen sonrasında 2015 yılında da Türk bilim insanı Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır.
NOBEL ÖDÜLLERİ HAKKINDA
Alfred Nobel anısına 1901 - 2022 yılları arasında Nobel Ödülleri ile Sveriges Riksbank İktisadi Bilimler Ödülü 989 kişi ve kuruluşa toplamda 615 defa verilmiştir. Ödüller, İsveç'in Stockholm kentindeki Nobel Vakfı tarafından yönetiliyor. Nobel alanlar 'Ödül sahibi' olarak nitelendirilir. Bunun anlamı ise çok derin. 'Ödüllü' kelimesi defne ile taçlandırılmayı ifade eder. Antik Yunan'da sadece galip gelenlere onur simgesi olarak defne çelenkleri sunulurdu.
Nobel Ödülleri 10 Aralık 1901'de ilk kez sırayla Stockholm ve Oslo'da dağıtıldı. Tören 1901-1925 yılları arasında Stockholm'de bulunan Eski Kraliyet Müzik Akademisi'nde düzenlendi. 1926'dan bu yana birkaç istisna dışında Stockholm Konser Salonu'nda gerçekleştiriliyor.
EN GENÇ NOBEL ÖDÜLÜ SAHİPLERİ
17 yaş - Malala Yusufzai / Nobel Barış Ödülü 2014 / 12 Temmuz 1997
25 yaş - Lawrence Bragg / Nobel Fizik 1915 / 31 Mart 1890
25 yaş - Nadia Murad / Nobel Barış 2018 / 1993
31 yaş - Werner Heisenberg / Nobel Fizik 1932 / 5 Aralık 1901
31 yaş - Tsung-Dao Lee / Nobel Fizik 1957 / 24 Kasım 1926
31 yaş - Carl D.Anderson / Nobel Fizik 1936 / 3 Eylül 1905
31 yaş - Paul AM Dirac / Nobel Fizik 1933 / 8 Ağustos 1902
32 yaş - Frederick G. Banting / Nobel Tıp 1923 / 14 Kasım 1891
32 yaş - Tevekkül Karman / Nobel Barış 2011 / 7 Şubat 1979
32 yaş - Rudolf Mössbauer / Nobel Fizik 1961 / 31 Ocak 1929
32 yaş - Mairead Corrigan / Nobel Barış 1976 / 27 Ocak 1944
33 yaş - Joshua Lederberg / Nobel Tıp 1958 / 23 Mayıs 1925
33 yaş - Betty Williams / Nobel Barış 1976 / 22 Mayıs 1943
33 yaş - Rigoberta Menchu Tum / Nobel Barış 1992 / 9 Ocak 1959
EN YAŞLI NOBEL ÖDÜLÜ SAHİPLERİ
97 yaş - John B.Goodenough / Nobel Kimya Ödülü 2019 / 25 Temmuz 1922
96 yaş - Arthur Aşkin / Nobel Fizik 2018 / 2 Eylül 1922
90 yaş - Leonid Hurwicz / İktisadi bilimler 2007 / 21 Ağustos 1917
90 yaş - Syukuro Manabe / Nobel Fizik 2021 / 21 Eylül 1931
89 yaş - Klaus Hasselmann / Nobel Fizik 2021 / 25 Ekim 1931
89 yaş - Lloyd Shapley / İktisadi bilimler 2012 / 2 Haziran 1923
88 yaş - Raymond Davis Jr. / Nobel Fizik 2002 / 14 Ekim 1914
88 yaş - Doris Lessing / Nobel Edebiyat 2007 / 22 Ekim 1919
87 yaş - Yoichiro Nambu / Nobel Fizik 2008 / 18 Ocak 1921
87 yaş - Vitaly L. Ginzburg / Nobel Fizik 2003 / 4 Ekim 1916
87 yaş - Peyton Rous / Nobel Tıp 1966 / 5 Ekim 1879
87 yaş - Joseph Rotblat / Nobel Barış 1995 / 4 Kasım 1908
87 yaş - Karl von Frisch / Nobel Tıp 1973 / 20 Kasım 1886
NOBEL ÖDÜLLERİ TARİHİNE GEÇENLER
1901 yılından bu yana istisnalar dışında dağıtılan Nobel Ödülleri ve ekonomi bilimleri ödülü 61 defa kadınlara verildi. İlklere imza atan tek kadın Marie Curie, 1903 Nobel Fizik Ödülü aldı. Böylece Nobel Ödülü'nü alan ilk kadın, bu ödülü iki kere alan ilk bilim insanı olarak tarihe geçmiştir. 1911 yılında ise Nobel Kimya Ödülü'nü almaya hak kazanmıştır. Diğer yandan Curie'ler tam bir 'Nobel Ödülü Ailesi' idi.
Ödül verildiği sırada evli çift olarak Nobel alanlar:
Marie - Pierre Curie
Irene Joliot Curie - Frederic Joliet
Gerty Cori Carl Cori
May Britt Moser - Edvard I. Moser
Alva Myrdal -Gunnar Myrdal
Esther Duflo - Abhijit Banerjee
Anne - kız olarak Nobel alanlar: Marie Curie - Irene Joliot Curie
Baba - kız olarak Nobel alanlar: Pierre Curie - Irene Joliot Curie
Nobel'i büyük heyecanla kabul edenlerin yanı sıra reddedenler de Nobel tarihinde yer alıyor. Le Duc Tho 1973 Nobel Barış Ödülü'nü reddeden isimlerden olurken bir diğeri ise 1964 Nobel Edebiyat Ödülü'nü kabul etmeyen Jean-Paul Sartre'dır.
Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin (ICRC) kurucusu olan Henry Dunant 1901 yılında ilk Nobel Barış Ödülü'nü alan isimdir. Linus Pauling da 1954 Nobel Kimya Ödülü ve 1962 Nobel Barış Ödülü'ne alarak başkasıyla paylaşmadan iki Nobel kazanan tek kişi olmuştur.
NOBEL ÖDÜLLERİ'NE KİMLER ADAY GÖSTERİR?
Her sene düzenlenen ödül töreni için sayısız üniversite profesöründen, bilim adamından, önceki Nobel Ödülü sahipleri ile parlamento meclisi üyelerinden ve diğer kişi ve kurumlardan gelecek yılın Nobel Ödülleri için aday sunmaları talep edilir. Seçilecek adaylar ise geçen zaman içinde olabildiğince çok ülke ve üniversitenin temsil edileceği şekilde seçiliyor olması gerekir. Adaylıklar alından sonra da ödül veren dört kurumun Nobel Komiteleri adayların seçimini yapar.
