Okurken, umutlu olmanın ve umudu çoğaltmanın anlamlarını satır aralarında bulup, onları paylaşmak istiyoruz genellikle. Şaşkınlık ve hayret ünlemleri içermeyen cümlelerin sonunda içimizdeki yabancılaşma duygusuyla baş başa kalıyor çoğumuz. Bir hayli güvenli ortamdaymışız gibi, edebiyatın tek ve en önemli şeyi satış rakamları, telif oranları ya da ödüllermiş gibi bahsedildiğinde karşıdaki için utanabiliyoruz ancak.

“Hep neden yazdığımı bilmeden yazdım” diyor Cortázar. Bunu söylerken kendi örneklerine dayanmak yerine okuduklarına, iyimserlik ve heyecanla takip ettiği yazarlara ve zamana getiriyor sözü. 1980 yılında Berkeley’de verdiği dersleri öykünün odağında sürdürse de elbette romana, çağ yangınına ve yazmanın erdemine getiriyor sözü Arjantinli yazar. Sinemayla roman ilişkisine değinirken, öyküyle fotoğrafı kıyaslıyor bir yandan da. Fotoğrafta bir insana ait gölgenin öyküsüne odaklanıyor yer yer.

Tanıdık bir ses

“Edebiyat Dersleri”, Julio Cortázar’ın Kaliforniya Üniversitesi’nde verdiği derslerin on üç saatlik dökümünü içeriyor. Okuma boyunca çok tanıdık bir sesle iletişim kuruyoruz. İster istemez oluşuyor bu yakınlık; Cortázar o kadar samimi ve içten anlatıyor ki, süregelen sekiz ders boyunca en ufak bir kibir, en ufak bir büyüklenme ya da fiyaka cümlesi çıkmıyor ağzından. Müthiş bir incelikle dalga geçiyor ama; çok satan kitapları eleştirirken, o tuğla ebadındaki kitapların yazarlarıyla okurları arasında adı konulmamış bir anlaşma olduğunu söylüyor. Edebi niteliği düşük olan bu eserler için “Ne Kafka ne Maupassant ne de ben bu şekilde yazdık” diyor ama bu trioda kendi adını da andığı için bir yerde özür diliyor öğrencilerinden.

Dersin sonunda gelen sorular üzerine kendi öykülerinden de bahsediyor ama genellikle konunun kendi etrafında dönmesinden hoşlanmıyor ve bu da onu yaptıkları, yaşadıkları ve yazdıkları karşısında daha anlaşılır kılıyor. Borges ya da Poe için söyledikleri özellikle doyumsuz bir okuma olanağı sağlıyor.

Kapıları aralıyor

Öykü ve roman üzerine düşünmek için hatta yer yer caz ve caz müzisyenlerini ve kaçınılmaz olarak sürgünde olmayı, sürgünde yazmayı, edebiyatın soru sormak ve rahatsız etmek için nasıl bir yöntem olarak kullandığına tanık olmak için Cortázar bir sınırsızlıkla giriyor söze ve kapıları aralıyor. “… öyküde nakavt etmeniz gerekir” demişti bir yerlerde, fantastik öykünün gerçekle bu kadar yakınlaştığı bu derslerde yumruğun nereden geleceği, fonda kimin söyleyeceğini kestirmek oldukça güç. Mizah ve erotizm olması gerektiğinden fazla değil kesinlikle.

Bir öyküsünü uçakta okuyan Che’nin yazarımız için ne dediğini merak edenler de maruz kaldığı edebiyat derslerinden bıkanlar da okuyabilir.

Edebiyat Dersleri

Julio Cortázar

Çeviri: Süleyman Doğru

Everest Yayınları