Menderes kapı araladı Demirel işleri büyüttü

Hakan Çelik

Devlet sahip çıktı

Bu yıl 50’nci yılını kutlayan Ford Otosan’ın tarihi, Türkiye’de devleti idare edenlerin her dönemde bu tür sanayi yatırımlarına sahip çıktıklarını gösterdi. Dönemin Başbakan’ı Adnan Menderes, Ford yetkililerine mektup yazıp Koç’a kefil olurken, arsa sıkıntısı çeken Ford Otosan’a dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel “Gerekirse Çankaya’nın bahçesini veririm” sözleriyle destek vermişti.

Ford’a cesaret için

50’nci yıl şerefine yayınlanan ‘Benim Adım Ford Otosan’ kitabındaki anılara göre, Vehbi Koç’un Ankara bayii, Ford’un düzenlediği yarışmada birinci olur ve Vehbi Koç, Amerika’ya davet edilir. Giderken ‘Ford Montaj Fabrikası’ raporunu yanına alan Koç, Başbakan Adnan Menderes’ten bir mektup yazmasını rica eder. Koç, hükümetin arkasında olduğunu belirten mektubun, Ford’a cesaret vereceğini düşünür.

Her desteği sağlarız

Menderes, Henry Ford II’ye yazdığı mektupta, Ford’la ortak bir teşebbüste Türk Hükümeti’nin her desteği sağlayacağına güvence verir. Bunu şöyle ifade eder: “Belki de malumunuz olduğu veçhile, çıkarılmış kanunlar ve bilhassa Ecnebi Sermayeyi Teşvik Kanunu, yabancı sermayenin Türkiye’ye akışı için lüzumlu şeraiti ihdas etmiş, garanti altında sermaye yatırımları için zemin hazırlamıştır.”

2 yıl sonra anlaştılar

Bu mektuba 26 Kasım 1956 tarihli bir yanıt yazan Henry Ford II, Koç ve arkadaşları tarafından kurulacak bir montaj tesisinde önemli rol oynacaklarını belirtir. Mektupta bu tesisin başarıyla çalışmasında tarafları memnun edecek teklifin, Vehbi Koç tarafından hükümetin onayına sunulacağı beklentisi de yer alır. Bu mektuplaşmanın üzerinden ancak 2 yıl geçtikten sonra prensip anlaşması sağlanır.

Arsa bulunur ancak...

Geçen yıllarda Ford ile Otosan işbirliği büyür. Ford, Otosan’a ortak olur, pek çok yatırım yapılır. Ford Otosan’a dönüm noktası olan yıllardan biri 1998 olur. Ford Otosan’ın üreteceği küçük ticari araç için fabrika yeri aranmaktadır. Seka’nın Gölcük’teki arazisinde karar kılınır. Dönemin Başbakan’ı Mesut Yılmaz arsanın tahsis edileceğini söyler ancak, Koç’un arsaya konmak istediği söylentileri çıkar.

Çankaya bahçesi verilir

Ancak Mesut Yılmaz başkanlığındaki hükümet, arsanın bedelsiz olarak verilmesi için Bakanlar Kurulu kararını çıkarır. Otosan bunun karşılığında il sınırları içinde okul, hastane, altyapı yatırımları yapacaktır. Danıştay’a iptal davası açılır ama mahkeme reddeder, 1998’deki temel atma töreninde, Demirel konuşmasını şu sözlerle tamamlar: “Böyle bir fabrika için gerekirse Çankaya’nın bahçesini veririm.”

İhtilal yüzünden açılış ertelendi

13 Temmuz 1959’da kurulan Otosan’ın, araç tanıtımı ülkenin içinde bulunduğu koşullardan etkilenir. Otosan’ın, ilk ürünü olan F-600 kamyonlarının Haziran 1960’ta piyasaya sunulması planlanır. Ancak 27 Mayıs ihtilali olur ve tören ertelenir. 21 Ağustos 1960’ta da sade bir törenle Otosan işletmeye alınır. 21 yıl sonra 1981’de imzalanan protokol ile Ford, Otosan’ın yüzde 30’una ortak olur.

Koç’la sarsılmaz bağ kurdu

50’nci yılı kutladılar

Amerikan otomobil endüstrisinin üç devinden biri olan ve kurulduğu günden bu yana kilometre taşı olarak nitelendirilen yeniliklere imza atan Ford, Türkiye’deki ortağı Koç ile birlikteliğinin 50’nci yılını kutluyor. Vehbi Koç’un Amerikalılarla birlikte kurduğu Ford Otosan’ın kuruluş yıldönümü için düzenlenen gala, önceki akşam İstanbul Ortaköy’deki The Four Seasons Otel’de gerçekleştirildi.

Bu kadar özel ilişki yok

Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi Koç ile ailenin diğer üyelerinin katıldığı yemeğe geçilmeden önce Ford Motor Company’nin Başkanı Bill Ford ile sohbet ettik. Bill Ford, dünyada pek çok ülkede ortaklıklarının olduğunu ancak, hiçbir yerde Türkiye’deki gibi özel bir ilişkilerinin bulunmadığını anlattı. Bill Ford bu özel ilişkinin kurulmasında Rahmi Koç’un olağanüstü katkısının olduğunu söyledi.

Otomobil onların tutkusu

Ford Ailesi gibi Koç Ailesi de otomobilleri birer tutku olarak algılıyor. Otomobil sevgisini üretimle değil müzecilikle de birleştiren Rahmi Koç, dünyanın büyük üreticilerinin eserlerini bu koleksiyonda sergiliyor. Tıpkı Mustafa Koç gibi Ali Koç için de Ford’un özel bir yeri var. Ali Koç günlük hayatta Mustang’ten Mondeo’ya kadar uzanan yelpazede Ford marka otomobilleri kullanıyor.

Bağlarımız zarar görmez

Bill Ford’a “Bush ve Obama yönetimlerinin Türkiye’ye bakışlarında nasıl fark olduğunu ve bunun kendilerine nasıl yansıdığını” sordum. Ford, Amerikan yönetimlerinin yaklaşımı ne olursa olsun Türkiye’nin kendileri için stratejik önemde bir ülke olmaya devam edeceğini söyledi. Ford, Türk-Amerikan ilişkilerindeki iniş ve çıkışlardan bu güçlü bağların zarar görmeyeceğini vurguladı