Giriş
ABD’yi tanıyan bir işadamı, “Amerika’da işsizliği çözemeyen başkanın bir daha seçilmesi olanaksızdır” demişti. Gerçekten de Batı’da iktidarlar için seçimlerde kilit unsur, ‘işsizlik’ ve ‘yeni iş performansıdır. İktidarlar, bunu çözdükleri sürece oylarını artırabilirler. Türkiye’de son birkaç seçimdir ‘işsizlik’ pek etkili olmuyor. Pazar günü de başka unsurlar seçmenin tercihini etkiledi. Bu referandumun sonuçları önümüzdeki dönemde etraflıca tartışılacaktır. Ekonominin bunun neresinde olduğu ve iktidarın çıkaracağı mesaj, bu tartışmalarda gündeme gelecektir. Bu tartışmalara temel oluşturması açısından ben dikkatimi çeken birkaç faktörün altını çizmek istiyorum:..
[[HAFTAYA]]
1. İşsizlik önemli unsur değil
Genel ve yerel seçimden sonra referandumda da işsizlik, il bazında oyları etkileyici bir rol oynamadı. 2009 verilerine göre, en yüksek işsizliğin olduğu illerin neredeyse tamamında ‘Evet’ oyu çıktı. Yüzde 15’in üzerinde işsizliğin olduğu 23 ilin sadece 7’sinde ‘Hayır’ oyları daha fazla çıktı. En yüksek işsizliğin olduğu Adana dışında ilk sıralar ‘Evetçi’ iller ağırlıklı.
2. Zengin iller ‘Hayır’ diyor mu?
TUİK, uzun süredir çeşitli nedenlerle illere göre kişi başına milli gelir rakamlarını açıklamıyor. En son rakamlar, 2001 yılına ait. Ancak, rakamlar çok değişmiş olsa bile, sıralamanın çok ciddi farklılaştığını düşünmüyorum. Bu rakamları bir veri olarak kabul edip, ‘Oygelir’ analizi yaptığımızda, ‘Kişi başına milli gelirin’ en yüksek olduğu illerde ‘Hayır’ oylarının, ülke geneline göre daha öne çıktığını görüyoruz. Bu sonuçlar, ‘Refah’ ile ‘Hayır’ arasında bir ilgi olduğunu düşündürüyor.
3. İhracatı artan iller ‘Evet’ diyor
İhracat, ilin zenginliği açısından önemli bir gösterge... Burada iki ayrım yapmakta yarar var diye düşünüyorum. Birinci grupta, ‘En çok ihracat yapan iller’ var. Bu illerden 900 milyon doların üstünde ihracat yapanlar da 7 il ‘Evet’, 6 il ‘Hayır’ demiş. Ancak, ‘ihracatı hızlı artan iller’ listesi yaptığımızdada, ilk 10 ilin tamamını ‘Evetçi’lerin oluşturduğu görülüyor. Hatta ilk 20 içinde bir tane bile ‘Hayır’ ağırlıklı il yok.
4. Yaşam tarzı etkisi
Oyların ‘coğrafi’ dağılımına bakıldığında, sahillerde ‘Hayır’ dikkat çekiyor. Buradan şu sonuca ulaşmak mümkün: Sahil tarafı ‘Laiklik’ eksenli ‘Yaşam tarzı’ için ‘Hayır’ veriyor. ‘Evet’ verenlerde ise yine ‘yaşam tarzı’ kaygısı, ‘inancıma saygı’ gerekçesi öne çıkıyor diye düşünüyorum.
5. Sosyal yardım faktörü
Türkiye’de 20 milyon hane var. Devlet Planlama Teşkilatı’na göre, 9 milyon 337 bin 850 hane ‘Yeşil Kart’ sahibi. Aynı rapora göre, 2.4 milyon aile ‘yakacak’, 2.1 milyon aile ‘gıda’, 1.9 milyon aile ‘eğitim’ ve 1 milyon aile de ‘sağlık’ yardımı alıyor. Kabul etmek gerekir ki bu yardımlar, geçmiş hükümetlerde bu kadar etraflıca ve etkince yapılmıyordu. Ak Parti döneminde yardımla hayatını süren ve bundan memnun olan ailelerin, önemli bölümünün ‘Evet’ dediğini varsaymak hatalı olmaz sanıyorum.
