Yüz nakli için gerekenler belirlendi

Sağlık Bakanlığı, kol, bacak, yüz, saçlı deri, gırtlak ve ince bağırsak naklini içeren kompozit doku nakilleri ile ilgili uygunluk kriterlerini belirledi.

Nakil türlerine ilişkin endikasyonlar (izlenecek tedavi yöntemi) ile bu dokuların hangi donörlerden nakledilebileceğine ilişkin rehber, Kompozit Doku Nakli Bilimsel Komisyonu tarafından hazırlandı. Bilim kurulunun hazarladığı rehberde yüz ve saçlı deri nakli için kriterler belirlendi.

Rehbere göre, bu tür nakiller ağır sosyal uzaklaşma veya dışlanmaya neden olan iyi huylu nedenlere bağlı cerrahi girişimler, yanık, travma ve kötü huylu nedenlere bağlı olmayan ağır yüz veya yüzle birlikte kafa derisinde belirgin şekil bozukluğu ve kalıcı biçimsel değişiklik hallerinde mümkün olabilecek. Yapılacak nakille en az ağız, burun ve göz kapağı bölgelerinden birinde fonksiyonel bir kazanım sağlanması amaçlanmış olacak.

Hastada kararlılık, ameliyat sonrası için 2-4 yılı gözden çıkarma, 15-60 yaş arasında olma, başka bir hastalığı bulunmama, nakle neden olan olayın en az 6 ay önce meydana gelmesi, hastanın psikolojik ve mental durumunun uygun ve bağışıklık sistemini baskılayacak tedavi için elverişli olması koşulları da aranacak.

Yüz ve saçlı deri nakli, tedavi için uyum sağlayamayanlara, coğrafi ve mali açıdan bağışıklık sistemini baskılama tedavisi yürütemeyeceklere, sıkı yüz rehabilitasyon programı takip edemeyeceklere, coğrafi nedenlerle yakın takibe alınamayacaklara, son evre organ hastalığı bulunanlara, AIDS gibi kronik bağışıklık sistemi hastalığı saptananlara, kötü huylu tümör öyküsü olanlara, ruhsal bozukluk bulunanlara, iki gözünde de tam görme kaybı olanlara, aktif viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyonu bulunanlara, alkol ve uyuşturucu bağımlılarına, şeker ve bağ dokusu hastalarına yapılamayacak.

KOL VE BACAK NAKLİ

Kol nakli için gözetilecek nedenleri de düzenleyen rehber, iyi huylu tümör, travma ve yanık gibi durumlara bağlı uzuv kayıplarında naklin yapılabileceğini öngörüyor. Kayıp seviyesi parmak eklemleri ile dirsek altı arasında kalan bölgeden olmak üzere, iki taraflı kol kayıplarında bu nakil yapılabilecek. Hastaya bağışıklık sistemini baskılayan tedavi gerektiren başka bir organ nakli uygulanması söz konusu olduğunda, dominant tarafa yapılması kaydıyla tek taraflı kol nakli mümkün olabilecek. Bir tarafı dirsek ile omuz arası, karşı tarafı parmak eklemi ile dirsek altı seviyelerden olan iki taraflı asimetrik kol kayıplarında ise uygun olan tarafa tek taraflı nakle izin verilebilecek. Nakil, 18-65 yaş arasındakilere yapılabilecek.

Bir veya iki taraflı bacak kaybında ise diz altından itibaren kalan bölge için tek veya iki taraflı nakil yapılabilecek. Doğumsal nedenlerden dolayı kayıplarda yapılacak nakillerde ise plastik cerrah ve ortopedi uzmanlarından oluşan en az 4 kişilik bilimsel kurulda alınacak onayın, daha sonra Sağlık Bakanlığı Kompozit Doku Transplantasyon Danışma Kurulunda da uygun bulunması şartı aranacak.

Bu tür nakiller öncesinde hastanın kararlılığı ve psiko sosyal yönden hazır olmasının araştırıldığı bir hazırlık yürütülecek. Bu tür operasyonlar sonrası 2-4 yıllık bir fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci gerektiği göz önüne alınarak hastadan onay istenecek. Hastanın nakil sonrası bağışıklık sistemini baskılayan tedaviyi yürütmesi için de sağlık durumunun elverişli olması gerekecek.

Kol ve bacak nakilleri, tedavi için uyum sağlayamayanlara, coğrafi ve mali açıdan bağışıklık sistemini baskılama tedavisi ile fizik tedavi ve rehabilitasyon yürütemeyeceklere, genel anestezi için uygun olmayanlara, AIDS gibi kronik bağışıklık sistemi hastalığı saptananlara, kötü huylu tümör öyküsü olanlara, ruhsal bozukluk nedeniyle psikiyatrik destek verilemeyeceklere, aktif viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyonu bulunanlara, alkol ve uyuşturucu bağımlılarına, şeker ve bağ dokusu hastalarına yapılamayacak.

İnce bağırsak nakilleri ise çocuklarda sağlıklı bağırsak uzunluğunun toplam bağırsak boyunun yüzde 15’inin altına düşmesi, yetişkinlerde ise 70 santimetreden daha az sağlıklı bağırsak bulunması halinde mümkün olabilecek.

DONÖRLERİN NİTELİKLERİ

Beyin ölümü saptanıp organları bağışlananlardan AIDS, hepatit B ve C benzeri hastalığı olmayanlar, bacak ve kol nakilleri için verici olabilecek. Rehberde, kol ve bacak nakli vericiliği için cinsiyet ve anatomik boyut uyumluluğunun yanı sıra alıcı ve verici arasındaki ideal yaş farkının 10 yıl olması öngörüldü.

Doku ve uzuvlarında ağır izler bulunanların yanı sıra 16 yaşından küçükler ile 60 yaşından büyüklerin de uygun verici olmadığı karara bağlandı. Yüz ve saçlı deri için donör olabilecekler için de benzer kriterler belirlendi. Bu vericilerde ayrıca, yüz mimikleri konusunda saptanmış ciddi anormallikler ile travmaya bağlı ya da edinsel asimetriler bulunmaması gerekecek.

A.A.