Sıklaşan ağrıyı ciddiye alın

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aksel Siva sorularımızı yanıtladı:

Baş ağrısı sık görülen bir sorun mu?

Prof. Dr. Aksel Siva: ‘Son 1 yıl içinde başınız ağrıdı mı?’ diye sorduğumuzda sokaktaki kişilerin yüzde 50-60’ı, bazı ülkelerde de yüzde 80-90’ı ‘Evet, ben bu sene kayda değer bir baş ağrısı çektim’ diyor. Dolayısıyla baş ağrısı çok yaygın bir yakınma. Ama bu yakınmanın kişilerin yaşamına yansıması aynı boyutta olmuyor. Yani ‘Başım ağrıyor’ diyenler o yıl 1-2 kez çok da şiddetli olmayan ama hatırlayacağı bir baş ağrısı yaşamış olabilir. Bizim esas sorun diye kabul ettiğimiz, kişinin yaşamını zorlayacak olan migren türü baş ağrılarıdır.

Kaç tür baş ağrısı var?

Prof. Dr. Aksel Siva: Baş ağrılarını birincil ve ikincil baş ağrıları diye ikiye ayırıyoruz. Birincil baş ağrıları genellikle nedenini bilmediğimiz ama kişinin yaşamını ağrı ve onunla ilişkili diğer belirtiler nedeniyle rahatsız eden, hayatı tehdit etmeyen ağrılardır. İkincil baş ağrılarında ise olayın altında her zaman bir neden vardır. Bu bazen iltihabi bir olay, bazen beyin tümörü, bazen kafa içi basınç değişikliği, bazen dengedeki bir bozulma sonucu olabilir. Genellikle nedenin tedavi edilmesiyle baş ağrısı da geçer.

Birincil baş ağrıları nelerdir?

Prof. Dr. Aksel Siva: Bu grupta iki önemli baş ağrısı türü var: Migren ve gerilim baş ağrısı. Migren baş ağrısının erişkin nüfusta (15-18 yaş üstü) görülme oranı yüzde 10-20 arasında değişiyor. Geçen sene yaptığımız bir çalışmada Türkiye’de migren sıklığını yüzde 16.4 bulduk. Sonuçlar 1997’de Türkiye’de yapılan baş ağrısı çalışmasıyla tıpa tıp aynı. Yani ülkemizde 12 yıllık dönem içinde migren sıklığı açısından çok da bir şey değişmemiş. Bu rakamları diğer ülkelerle karşılaştırdığımızda çok paralel oranlar görüyoruz. Ancak hemen şunu belirteyim, yüzde 16.4 dediğimizde bu kişilerin hepsi aynı sıklıkta migreni çekmiyor. Bazıları haftada 2 kere, ama çoğu ayda bir kereden daha az migrenden mustarip.

Gerilim baş ağrısı yaygın bir sorun mu?

Prof. Dr. Aksel Siva: Gerilim baş ağrısı, başka bir ciddi sebebe bağlı olmayan ağrı tipidir. Geçen seneki çalışmada sıklığına bakmadık ama 1997’de görülme oranını yüzde 32 bulmuştuk. Dolayısıyla migren ve gerilim tipi baş ağrısını bir araya getirdiğimiz zaman neredeyse toplumumuzun yarısında, yani her iki kişinin birinde ya migren ya gerilim tipi baş ağrısının olduğunu görüyoruz.

Gerilim baş ağrısının tipleri var mı?

Prof. Dr. Aksel Siva: Arada bir gelen ve sık gelen diye ayırmak mümkün. Her 100 kişiden 6’sı sık yani ayda 15 günden fazla baş ağrısı çekiyor. Her 100 kişiden 25’i ise kimi zaman ayda 3-4 kez, kimi zaman yılda 1-2 kez gibi değişik sıklıklarda baş ağrısından yakınıyor.

Küme tipi baş ağrısı nedir?

Prof. Dr. Aksel Siva: Bu da birincil baş ağrıları grubunda yer alır. Küme baş ağrısı nadir görülmekle birlikte, geldiği zaman kişiyi gerçekten çok rahatsız eden, şiddetli baş ağrısıdır. Genellikle hep bir gözün çevresinde ortaya çıkıyor. Ağrı atakları 1-1.5 saat sürebiliyor. Ama aynı gün içinde birkaç kez tekrarlayabiliyor. Gözde yaşarma, kızarma, iğnelenme, burunda tıkanıklık akıntı gibi başka belirtiler de eşlik ediyor. Küme denmesinin nedeni de bu tür ağrı ataklarının birkaç hafta üst üste gelmesi, daha sonra da aylarca, bazen yıllarca olmaması.

Küme baş ağrısı yılın hangi dönemlerinde daha sık ortaya çıkıyor?

Prof. Dr. Aksel Siva: Mevsim değişimlerinde görme olasılığımız daha yüksek. Bahardan yaza girerken, ya da kış başlarken daha yoğun görülebiliyor. Mesela bu dönem küme baş ağrıları olan hastalarımızın bir kısmı aradı, şikayetlerinin başladığını söyledi.

Kadınlarda mı erkeklerde mi sık görülür?

Prof. Dr. Aksel Siva: Küme baş ağrısı erkeklerde biraz daha çok görülüyor. Migren ise kadınlarda daha çok ortaya çıkıyor.

Baş ağrısının kaynağı beyin midir?

Prof. Dr. Aksel Siva: Ağrıyı kafamızda hissederiz. Dolayısıyla ağrıyı algıladığımız yapılarımız beynin içinde. Ağrının nedenini ise çok net bilmiyoruz. Klasik görüşlere göre, migren gerek beynin içindeki gerek kafatasının dışındaki bazı damarların genişlemesiyle ilişkili. Yine migren atağı sırasındaki beyindeki damarlarda mikrobik olmayan bir enflamasyon (iltihap) ortaya çıkıyor ve bunun ağrıyla ilişkili olduğu öne sürülüyor. Ama bugün bu görüşler çok ciddi sorgulanıyor. Evet, gerçekten de beyin damarlarında enflamasyon oluyor. Ama ağrının nedeni bu mu tartışılıyor. Aynı şekilde ağrı sırasında beyindeki damarlarda genişleme olduğunu biliyoruz ama bunun da ağrıyla ne kadar ilişkili olduğu sorgulanıyor. Gerilim baş ağrısına da boyun kaslarında ya da vücudun diğer kaslarındaki aşırı gerilmenin neden olduğu düşünülüyor. Ama kas kasılmasını başka durumlarda gördüğümüz zaman bu ağrı ortaya çıkmıyor. Dolayısıyla ağrıyı beyinle hissediyoruz, büyük olasılıkla ağrı beyinde ortaya çıkıyor. Ama ‘Nasıl?’ ve ‘Niçin?’ sorularına tam yanıt veremiyoruz. Eskiden çok rahat ‘Bundandır’ diyebildiğimiz şeyleri bugün çalışmalar ilerledikçe aslında o kadar da net olmadığını söyleyebilir durumdayız.

Baş ağrısı ne zaman önemli bir hastalık sayılır?

Prof. Dr. Aksel Siva: * Baş ağrısı uzun süreli bir hal aldığında ve şiddetli olduğunda: Migrenin bir kısmı zaten çok şiddetli ağrılardır. Kişiyi işinden gücünden alıkoyan ağrıları önemsiyoruz. Bu bir ev hanımı için onu ev işinden, bir öğrenci için okulundan, bir işçi için işinden alıkoyması ya da oradaki verimini düşürmesi olabilir. Bütün bunların yanında bir de kişinin çektiği ıstırap var. Ağrının yanında bulantı - kusma ortaya çıkabiliyor, kişi ışıktan, kokudan, gürültüden rahatsız olabiliyor. Bunların her birinin ayrı ayrı yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkisi var. * Kişi ‘Ben her gün baş ağrısı çekiyorum’ ya da ‘Bir ayın yarısından fazlasında ağrım oluyor’ diyorsa doktora gitmeli. Çünkü burada da artık yaşam kalitesi ciddi oranda bozulmuştur.

HAZIRLAYAN: ÖZGÜR GÖKMEN ÇELENK

ozgur.celenk@posta.com.tr