Yüksek Seçim Kurulu (YSK), Diyarbakır’dan bağımsız seçilen Hatip Dicle’nin milletvekilliğinin ‘tam kanunsuzluk hali’ nedeniyle oybirliğiyle düşürdü. YSK, Dicle’nin Adli Sicil Kanunu’na göre ‘yasaklanmış haklarının geri verilmesi’ kararının bulunması gerektiğini vurguladı.

YSK bu kararın alınması için Dicle’nin cezasının bitim tarihi olan 8 Kasım 2011’den sonra 3 yıllık sürenin geçmesi gerektiğinin altını çizdi.

Radikal gazetesinden Mesut Hasan Benli'nin, 8 soruda Hatip Dicle krizini anlattığı haber şöyle:

Nasıl ceza aldı?

Dicle, 2007’de yaptığı bir açıklama nedeniyle terör örgütü propagandası yapmak suçundan 19 Şubat 2009 tarihinde ceza aldı. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 22 Mart 2011 tarihinde cezayı onadı. Dosya 11 Nisan 2011’de kapandı. Avukatların itirazı da 11 Mayıs 2011 tarihinde reddedildi.

Ne zaman siciline işledi?

Ceza 2 Haziran 2011 tarihinde siciline geçti. Ankara Başsavcılığı, 9 Haziran 2011 tarihinde YSK’ya cezanın kesinleştiğini bildirdi.

YSK kararında, adaylık başvurusunun, 11 Nisan 2011’de ceza alması nedeniyle kabul edilmediği, daha sonra belge getirmesi nedeniyle bu karardan vazgeçildiği anlatıldı.

YSK ilk olarak ne yaptı?

YSK ilk ara kararında, 9 Haziran tarihinde adil sicil kayıtlarını istedi. 10 Haziran günü de Diyarbakır İl seçim Kurulu’na yazı yazarak Dicle’nin savunmasının alınmasını istedi. Diyarbakır İl Seçim Kurulu da 14 Haziran’dan itibaren Dicle’den yedi gün içinde savunma yapmasını istedi. YSK kararında, ceza mahkâmiyeti nedeniyle seçilebilme yeterliliğini kaybetmiş olan kişilerin bu hakka yeniden sahip olabilmelerini şu iki şarta bağladı: Mahkûmiyete konu olan suçun, bir yasa ile suç olmaktan çıkartılması. Cezasının çekilmiş sayıldığı tarihten itibaren üç yıllık süre geçtikten sonra, mahkemeye başvurarak ‘yasaklanmış hakların geri verilmesi’ kararının alması.

Bu nedenle YSK, “Mahsuplaşma kararı mahkûmiyet süresini değiştirmez, mahkûmiyeti kararını ve sonuçlarını ortadan kaldırmaz” dedi.

Ne zaman seçilebilir?

YSK kararında cezanın 8 Kasım 2011 tarihinden itibaren dolacağı ancak bunun da milletvekilliği için yeterli olmadığı vurguladı. YSK’ya göre bu süreden sonra Dicle, Adli Sicil Kanunu 13/A maddesine göre, 3 yıl geçtikten sonra ‘yasaklanmış haklarının geri verilmesini’ isteyebilecek. Yani Dicle’nin 2014 yılına kadar milletvekilliği seçilme yeterliliği bulunmuyor.

Neden pusulada kaldı?

Kesinleşen listelerde sadece milletvekili adaylarının ölümü veya istifası halinde ‘kaydırmalar’ yapılabiliyor. Bu nedenle Dicle’nin adı oy pusulasında yer aldı.

Tam kanunsuzluk hali nedir?

Kararda, kanuna göre milletvekili adaylarının Türk olmadıkları, yaşının kanunda gösterilenden küçük olduğu, okuryazar olmadığı, askerlik hizmetini yapmadığı ve seçilme yeterliliğini kaybettiren bir mahkûmiyeti bulunduğunda itiraz edilebileceği vurgulandı.

Kararda bu durumların ortaya çıkmasının ‘tam kanunsuzluk halini’ doğurduğuna dikkat çekilerek “Dolayısıyla aday listelerinin kesinleşmesinden sonra dahi tam kanunsuzluk hallerine ilişkin hususlarla sınırlı olarak adaylara itiraz edilebileceği gibi, bu hususlar YSK tarafından re’sen de incenelebilir” denildi.

Düşen başka vekil var mı?

YSK 1996 yılında Refah Partisi milletvekili Ahmet Karavar’ın, geçmiş mahkûmiyeti nedeniyle 3 aylık milletvekiliyken vekilliğini düşürdü. YSK 1999’da Fazilet Partili Merve Kavakçı’nın ‘Türk vatandaşı’ olmadığı ortaya çıktığında, bir aylık vekilliğinin ardından milletvekilliğini düşürdü. YSK ayrıca, Kavakçı’yla aynı dönemde seçilen fakat askerlik yapmadığı anlaşılan DYP milletvekili Bahattin Şeker’in de vekilliğini düşürdü.

İtiraz ederse ne olur?

Karar düzeltme itirazında bulunuldu ancak ilk karardan farklı bir sonuç beklenmiyor.

Karar düzeltme başvurusu

YSK tarafından milletvekilliği düşürülen Hatip Dicle, dün, avukatları aracılığıyla karar düzeltme başvurusunda bulundu. 3 sayfalık itiraz dilekçesinde, milletvekilliğinin düşürülmesine Meclis’in karar verebileceği belirtildi. Mahsuplaşma kararına itiraz edildiği ve buna ilişkin üst mahkeme konumunda olan Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’ne yapılan itiraza ilişkin de henüz bir karar verilmediği vurgulanan dilekçede, “Bu sürecin beklenmemiş olması, toplanması ve beklenilmesi gereken hukuki delillere yönelik bu yasal işlemler yapılmadan karar verilmiş olması, hukuki değerlendirmede yanılgıya yol açmıştır” denildi. Öte yandan halen tutuklu olan 6 vekilin tahliye taleplerine de savcılık itiraz etti.

Anayasa ve yasaların değişmesi gerekiyor

77 bin seçmenin oyunu alarak seçilen Hatip Dicle’nin milletvekilliğin düşürülmesi “Bu haksızlık nasıl giderilebilir” sorusunu gündeme getirdi. YSK kararında anayasanın ‘milletvekili seçilme yeterliliğini’ düzenleyen 76. maddesine göre, terör eylemlerine katılan ve terör eylemlerini tahrik, teşvik etme suçundan hüküm giymiş olanların, cezaları affa uğramış olsa bile milletvekili seçilemeyeceği vurgulanıyor. Milletvekili Seçim Kanunu’nda da benzer bir düzenlemeye yer verilerek, terör eylemlerinde mahkûm olanların vekil seçilemeyeceğinin altı çiziliyor.

Terör eylemlerinden ceza alan ve bu cezası infaz edilen kişiler, Adli Sicil Kanunu’na göre, ceza süresi tamamlandıktan 3 yıl sonra mahkemeye başvurarak, seçme ve seçilme gibi haklarını alabiliyor. Bu nedenle önümüzdeki günlerde bir ara seçim söz konusu olması halinde bile Dicle milletvekili adayı olamaz. Bu açıdan anayasal ve yasal değişiklik yapılmadığı süre, Dicle 2014 yılından önce seçilme hakkına sahip olamayacak. Anayasada milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen maddede “tahrik ve teşvik” sözcüklerinin çıkarılması durumunda propaganda suçu milletvekili seçilmeye engel olmaktan çıkarılmış olur. Böyle bir değişiklikle Dicle için 2014’ten önce vekillik yolu açılabilir. Aynı değişikliğin milletvekili seçilme kanununda yapılması gerekiyor.

Ara seçim formülü

Bunun dışında, Adli Sicil Kanunu’nda da değişiklik yapılması halinde, yapılacak bir ara seçimde Dicle için vekillik yolu açılabilir. Bu düzenlemelerin yapılması halinde ve bir ilde seçimin yenilenmesi söz konusu olduğu takdirde Dicle TBMM’ye vekil olarak gelebilir.

Erdoğan’ın seçimi

3 Kasım 2002 seçimi öncesinde AKP Genel Başkanı sıfatı taşıyan Başbakan Erdoğan’ın adaylık başvurusu da YSK tarafından reddedilmişti.
Seçime giremeyen Erdoğan, milletvekili de olamamıştı. Daha sonra yapılan ve CHP’nin de destek verdiği yasal değişikliklerle Erdoğan’a vekillik yolu açılmıştı. YSK, 3 Kasım 2002 seçimlerinde Siirt’in Pervari ilçesinde 3 sandık kurulunun oluşturulmamasını ve 1 sandığın da kırılmasını gerekçe göstererek bu kentteki seçimleri iptal etti. Karar, başbakanlık için çeşitli formüller üstünde çalışan AKP ve Erdoğan’ı rahatlattı. Seçimlerin tekrar edilmesinin ardından Erdoğan Meclis’e girdi ve Başbakan oldu.