Giriş
Soru: Emekli Sandığı’na tabi bir emekliyim. Annem Bağ-Kur, babam SSK emeklisiydi. İkisi de şu anda hayatta değil. SSK emeklisi bir kadın babasından yetim aylığı alabiliyorken, Emekli Sandığı emeklisi olana böyle bir hak tanınmıyor. Tüm sosyal güvenlik kurumlarının aynı çatı altında birleştirilmiş olması nedeniyle benim de aynı haklara sahip olmam gerekmiyor mu? Belkız TARAKÇI Cevap: Eleştirilerinizde çok haklısınız. Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur’dan emekli olan veya bu kurumlara tabi olarak çalışan, bekar, evlenmiş olsa da boşanan veya dul kalan kız çocuklarına anne ve babalarından dolayı yetim aylığı bağlarken, SSK ve Bağ-Kur aynı durumda olan kız çocuklarına yetim aylığı bağlamıyor. Siz SSK veya Bağ-Kur, anne veya babanız Emekli Sandığı emeklisi olsaydı, Emekli Sandığı size de yetim aylığı bağlayacaktı. Bu durum, yasalar arasındaki farktan kaynaklanıyor. Ancak, bu eşit ve adil bir uygulama değil. Her ne kadar sosyal güvenlik kurumları tek çatı altında toplanmışsa da maalesef uygulamalar tek çatı altında toplanamadı.
Kıdem tazminatı için işverene başvurmanız gerekiyor
Soru: 1 Mayıs 1976 doğumluyum. 1 Ocak 1995’te SSK’lı oldum. 15 yılımı doldurdum. Kendi isteğimle işten ayrılacak olursam, kıdem tazminatını alabilir miyim? Ömer BAYAR Cevap: Emekli olmak için aranan sigorta süresi ve prim şartlarını yerine getirip, sadece yaş şartını yerine getiremeyenler, kıdem tazminatını alarak işinden ayrılabilir. Yaş haddinden emekli olmak için aranan 15 yıl sigorta süresi ve 3600 gün prim şartını yerine getirdiğinizden, kıdem tazminatınızı alarak işinizden ayrılabilirsiniz. Bunun için yapmanız gereken, bulunduğunuz yerdeki Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya merkez müdürlüğünden alacağınız ‘kıdem tazminatı alabilir’ yazısını işverene ibraz etmekten ibarettir.
Emekliği aylığı hesaplamalarında yanlışlık yok
Soru: 3 Şubat 1955 doğumluyum. 3 Nisan 2000’de, yüzde 71 aylık bağlama oranı, 12 derece-1 kademe-9475 gösterge ile emekli oldum. 3 Nisan 2000’de emekli olanların maaşlarının yanlış hesaplandığını içeren haberler okudum. Bu konuda yapmam gereken iş ve işlemler nedir? Abdülkadir BELEN Cevap: Bir emeklimizin açmış olduğu davaya ilişkin, Adana’da iş mahkemesince verilen kararın, emekli aylıklarının yanlış hesaplandığı şeklinde basına yansıması üzerine, sizde olduğu gibi, çoğu emeklide ‘acaba emekli aylığım yanlış mı hesaplandı’ kuşkusu ortaya çıktı. Oysa bu kuşku yersiz. Çünkü, mahkeme kararının dayanağı olan bilirkişi raporunda, memur maaş katsayısı 12 bin alınacakken (31 Aralık 1999 itibarıyla) yanlışlıkla emeklilik talep tarihi olan Ekim 2000’deki memur maaş katsayısı olan 15 bin 760 dikkate alınmış. Dolayısıyla mahkeme kararının dayandığı bilirkişi raporundaki emekli aylığı hesabı yasaya göre yanlış. Belirttiğiniz dönemde emekli olanların emekli aylıklarının yanlış hesaplandığı gibi bir durum söz konusu değil. Bize göre yapacağınız bir iş ve işlem yok. Ancak, Türkiye bir hukuk devletidir. Her vatandaşın yargıda hakkını arama özgürlüğü ve istediği davayı açma hakkı vardır. Fakat, dava açarak mahkeme yoluyla emekli aylığını yükseltemeyeceğinizi düşünüyoruz. Çünkü, her mahkeme ve her bilirkişi, yanlış katsayı ile emekli aylığı hesaplamaz. Yargıtay da her zaman hatalı bilirkişi raporuna dayanan mahkeme kararını onamaz. Bunlar 40 yılda bir olacak işlemlerdir.
Hazine bonosunun faiz geliri tutarı ne olursa olsun beyanı gerekmiyor
Soru: 2009’da Hazine bonosunda 38 bin lira faiz aldım. Beyanname vermem, Gelir Vergisi ödemem gerekiyor mu? T.AYSEL Cevap: Hazine bonosu ve devlet tahvilinden elde edilen faiz gelirleri, 31 Aralık 2015’e kadar, stopaj (kesinti) yoluyla kaynakta vergilendiriliyor. Hazine bonosu ve devlet tahvilinden elde edilen faiz yüzde 10 oranında stopaja tabi tutulduğundan, tutarı ne olursa olsun beyanı gerekmiyor. Stopaj yoluyla ödenen vergi, faizin nihai vergisi oluyor. 2009’da Hazine bonosundan elde ettiğiniz 38 bin lira faiz gelirinizi beyan etmeyecek, vergi ödemeyeceksiniz.
İşyeri ve mesken olarak kullanılan daire kirasının tamamı stopaja tabidir
Soru: Bir kısmı işyeri, bir kısmı da mesken olarak kullanılan bir daire için ödenen kiradan, Gelir Vergisi stopajı yapılması gerekiyor mu? Davut AKBUDAK Cevap: Kiralanan dairenin bir kısmının konut, bir kısmının da işyeri olarak kullanılması halinde, ödenen kira bedeli üstünden Gelir Vergisi stopajı yapılması gerekiyor. Dairenin bir kısmı işyeri olarak kullanıldığı sürece, kira bedelinin tamamı üzerinden Gelir Vergisi stopajı (kesintisi) yapılır. Kiranın bir kısmı üstünden stopaj yapılması söz konusu değil.
İsteğe bağlıya 24 aydan fazla prim ödemenizde yarar var
Soru: 1 Şubat 1970 doğumluyum. 7 Mayıs 1990’da SSK’lı oldum. İşe girdikten iki ay sonra askere gittim. 18 ay askerlik görevimden sonra, tekrar SSK’lı olarak çalışmaya başladım. 2100 gün isteğe bağlı sigortamla birlikte 3500 gün prim ödemem var. SSK’dan emekli olmak istiyorum. 540 gün askerlik borçlanmam da dikkate alınırsa, kaç yaşımda ve ne zaman emekli olurum? İsteğe bağlı prim ödemek istediğimde, ay ya da gün olarak ne kadar daha ödemem gerekecek? K.KORHAN Cevap: 25 yıl sigorta, 5525 gün prim ve 52 yaş şartlarına tabisiniz. 1485 gün daha prim ödeyerek, 4040 gün olan prim ödemenizi 5525 güne tamamlamanız şartıyla, 1 Şubat 2022’de emekli olabilirsiniz. Ancak 1 Ekim 2008’den itibaren isteğe bağlı prim ödemeleri 4/b’ye (Bağ-Kur) sayıldığından, bu şartlarla emekli olabilmeniz için, 1 Mart 2010’dan itibaren 24 ay (720 gün) daha isteğe bağlı prim ödedikten sonra, isteğe bağlıyı kapatıp, kalan 765 gün priminizi sigortalı bir işte çalışarak ödemelisiniz. Şayet, emekli olacağınız tarihe kadar prim ödemek istiyorsanız, emekli olacağınız yaş haddini doldurmaya 3.5 yıl kala (31 Temmuz 2018’de) isteğe bağlıdan çıkıp, 1260 gün (3.5 yıl) çalışarak prim ödemelisiniz.
