Giriş
İleri teknoloji yatırımlarını çekmek isteyen Türkiye gözünü uçak üreticilerine çevirdi. Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, Amerika ziyareti kapsamında bir araya geldiği Boeing yetkililerine ortak üretim önerdi. Havacılık endüstrisinde dünyanın en köklü kuruluşlarından olan Boeing Türkiye’nin sivil ve askeri alanda yoğun işbirliği yaptığı bir şirket. THY filosunun aşağı yukarı yarısını Boeing uçakları oluşturuyor. Ayrıca askeri alanda Boeing 737 Havadan Erken Uyarı Uçağı projesi başta olmak üzere birçok alanda birlikte çalışma yürütülüyor.
Zafer Çağlayan’ın Amerika’ya beraberinde götürdüğü gazetecilerin yazdıklarından anladığımız kadarıyla Boeing - Türkiye’yi çok önemsemesine rağmen- yeni yatırım tekliflerine sıcak bakmıyor.
Ancak bu girişimlerin Boeing ile sınırlı kalmayacağını söyleyeyim. Türkiye Boeing’e götürdüğü teklifin bir benzerini Airbus’a iletecek. Çünkü Airbus, yatırımlarının bir bölümünü Fransa dışına kaydırmak istiyor. Geçen hafta Fransa’nın Toulouse şehrinde görüştüğüm Airbus direktörleri Türkiye ile halen üretim alanında işbirliği içinde olduklarını, şartların uygun olması halinde yeni projelere sıcak bakabileceklerini söylemişlerdi.
Türkiye’de TAI, TEI, Kale Kalıp, Alp Havacılık, Coşkunöz gibi kurumlar havacılık alanında üretim yapıyor.
Türkiye’nin Airbus ile ortak olduğu en büyük proje A400 M askeri nakliye uçaklarının üretimini kapsıyor. 1985 yılında başlatılan projeye Türkiye 1988’de katılma kararı aldı. Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere, Lüksemburg ve İspanya ile birlikte Türkiye’nin ortağı olduğu A400 M programı 2003’te Bonn’da imzalanarak yürürlüğe girdi. Gecikmelerle dolu uzun bir sürecin ardından ilk A400 M uçağı 11 Aralık 2009’da uçtu. Türkiye sözleşme uyarınca 10 uçak satın alacak (Almanya 60, Fransa 50 adet A400 M sipariş etti). A400 M projesi için halen 400’e yakın Türk mühendis görev yapıyor. Türkiye uçakların toplam parçalarının yüzde 7’sini üretmeyi taahhüt etmiş durumda.
Programa katılan ülkelerin her birinin farklı önceliklerinin olması, siyasi tercihler ve teknik zorluklar nedeniyle şu ana kadar projede çok büyük aksaklıklar yaşandı. Uçağın yeterince ağır zırhlıları taşıyamadığı iddiası müşteriler arasında yer alan Alman Hava Kuvvetleri’nde büyük sıkıntı yarattı. Aksaklık ve gecikmeler üretici ortaklar açısından 3.4 milyar euroluk bir kayba neden oldu. Bundan Türkiye’nin zararı 100 milyon euro ile sınırlı kaldı.
Her şey yolunda giderse Airbus bu uçaklardan yılda 30 adet üretecek. Uçakların zamanında teslim edilmesi NATO’nun Afganistan operasyonlarının başarıya ulaşması için kritik önemde. Çünkü Amerika dışındaki NATO üyelerinin bu bölgeye ulaşacak yeterli sayıda askeri kargo uçağı yok! Türkiye de artık çok eskiyen C- 130 uçaklarının yerine A400 M’leri devreye sokmak istiyor. Uçakların Türk Silahlı Kuvvetleri filosuna katılmalarının 2016’yı bulacağını tahmin ediyorum.
İsrail ile ilk sınav
Türkiye ve İsrail arasında diplomatik ilişkiler tamamen kesilmese de oldukça düşük seviyede seyrediyor. İsrail, Mavi Marmara yardım gemisine yönelik kanlı baskın nedeniyle Türkiye’den özür dilemeyi ve tazminat ödemeyi reddediyor, Ankara ise bunları yerine getirmemesi halinde İsrail ile bütün bağların kopacağını her seferinde tekrarlıyor. Bu tıkanıklığa rağmen İsrail ile Türkiye ilişkilerinde küçük de olsa bazı adımlar atılmaya başlandı. İsrail hükümeti vatandaşlarının Türkiye’ye seyahat etmemeleri yönündeki uyarıyı kaldırdı. Bu adımla eş zamanlı olarak İsrail Kadın Voleybol Takımı da final maçları için Ankara’ya hareket etti. Türkiye, İsrail tarafına hafta sonu başkentte oynanacak maçlarda güvenlik sorunu yaşanmayacağına dair garanti verdi. Türkiye ve İsrail bu ilk sınavı kazasız belasız atlatabilirse önümüzdeki günlerde güven artırıcı başka adımlar gelebilir.
