Giriş
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez, geleceğe yönelik vadelerde piyasa beklentilerini yansıtan borsaya, Türkiye’nin çevresindeki ülkelerden yoğun ilgi olduğunu ifade etti. Dönmez, önümüzdeki beş yıl içinde de hedefleri olan işlem hacminde dünyada ilk 10’a girerek teknoloji ihraç edeceklerini söyledi.
2005 yılında kurulan, bir malın bir menkul kıymetin bugünden alınıp satılmasıyla ilgili işlemlerin yapıldığı Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), işlem hacminin yüksekliği ve yatırımcılara sunduğu yüksek getiri imkanlarıyla dikkat çekiyor. Kurulduğu yıldan bu yana işlem hacminde dikkat çeken bir artış yaşanıyor. 2010 yılında ortalama 1 milyar dolar işlemin yapıldığı ve döviz, hisse senedi, değerli madenin gelecekte tahmin edilen değerinin alıp satıldığı VOB’u, Genel Müdür Çetin Ali Dönmez ile İstanbul Hilton Oteli’nde konuştuk...
* Vadeli İşlem Borsası nedir?
Vadeli işlem, bugünden gelecekteki bir tarihte bir malın bir menkul kıymetin, bir finansal göstergenin dövizin, bugünden alınıp satılması demek. Yani fiyatın geleceğe ait olması. Teslimatın da gelecekte olması aslında. Ayırıcı özelliği bu. Hem enstrüman çeşitliliği hem de farklı yatırımcıların beklentilerine cevap veren geniş bir yelpaze.
* Hangi ürünler işlem görüyor?
Temelde İMKB-30 endeksi, İMKB 100 endeksi işlem görüyor. Bunların dışında döviz kontratlarından dolar-TL, euro-TL kontratları ve altın sözleşmesi işlemleri de var. Endeks sözleşmesinde çok yoğun işlem var. Çoğu zaman 1 milyar dolar işlem hacmi oluyor.
Gelecekteki beklentiler yansıyor
* VOB’da işlem mantığı nasıl? Piyasa nasıl işliyor?
Döviz örneğini verelim. Doların şu andaki kuru 1.51 civarında. 151 bin TL verip, 100 bin dolar alıyorsun. Bunu vadeli piyasada yapsanız şöyle olurdu. Yıl sonunu düşünün ya da birkaç ay sonrasını. Birilerinin şu anda dolara ihtiyacı yok ama gelecekte var. Birilerinin de şu anda doları yok ama yıl sonunda gelecek doları var. O zaman bunlar bir piyasada buluşuyorlar. Diyelim ki belirlenen vadede fiyat 1.53 TL olarak hesaplanıyor. Çünkü TL ile dolar arasında bir faiz farkı da var. Hangi vade için anlaşıldıysa bu tarihte, doları satın alan 153 bin TL getirecek doları satan da 100 bin doları getirecek. En basit mantığıyla sistem böyle çalışıyor. Aslında geleceğe yönelik belli vadelerde piyasa beklentilerini yansıtıyoruz. Garanti mekanizması var Vadeli işlemde bu nasıl garanti edilecek? Çünkü 1.53’ten aldım. Aldım ama yıl sonuna kadar kimse bana 153 bin liran var mı, demiyor. Satana da kimse 100 bin doların var mı, demiyor. Demek ki bunu bir garanti mekanizması altına almak lazım. O zaman deniliyor ki alan ve satandan bir teminat alalım. Bu teminatlar işleme konu olan döviz ise ona göre hesaplanıyor. Hisse senedi ise ona göre buğday ise ona göre hesaplanıyor. O hesaplama yöntemi de fiyat oynaklığına bağlı bir hesaplama.
* Teminatlar nasıl işliyor?
Döviz örneğini verelim. Yaklaşık yüzde 10 civarı teminat alınıyor. Bu şu demek; üzerinde anlaşılan fiyatın yüzde 10 civarında alandan da satandan da bir teminat alınıyor. Bu teminat Takas Merkezi’nde duruyor ve vadeye kadar bu teminat kontrol ediliyor. Eğer fiyatlar belli rakamlardan saparsa bu defa alandan veya satandan satma durumuna göre ekstra teminat isteniyor. Buna da teminat tamamlama çağrısı deniyor.
* 2005 yılından bu yana gelişim nasıl oldu?
Gelişim son derece güzel. 2005 yılında başladığında önce döviz vadeli işlem sözleşmelerinde en fazla işlem oldu. Endeks sözleşmeleri ilk başta o kadar fazla değildi. Türkiye’de ciddi sayılacak bir hisse senedi yatırımcısı var. Ve bu yatırımcılar, enstrümanları öğrendikçe daha fazla işlem yapmaya başladı. Yani doğal süreç işledi. Türkiye’de VOB’daki işlemler spot piyasayı geçecek. Dünyada da VOB’da işlem hacmi bakımından hedef ilk 10. Türkiye çok ciddi bir merkez olma yolunda. Önümüzdeki 5 yıllık dönemde VOB’u dünyanın en büyük 10 borsası arasında göreceğimizi düşünüyorum. Teknoloji ihraç edeceğimiz bir noktaya geleceğiz. Şu anda çevre ülkelere liderlik edebilir durumundayız ve konumumuz ilerleyen zamanda daha da güçlenecek.
Hacim 1 milyar doları geçti
Şu anda geldiğimiz nokta, yıllık günde yaklaşık 1.7 milyar TL civarında bir işlem hacmi. Bu da 2010 yılında ortalama 1 milyar dolar üzerinde bir işlem hacmi demek. Bunun da büyük çoğunluğu, yüzde 95’i İMKB 30 endeks kontratı. Bir açıdan bakıldığında tek bir kontrat üzerinde duruyor gibi. Ama diğer açıdan bakıldığında dünyanın en likit endeks sözleşmeleri arasında İMKB 30 vadeli işlem sözleşmesi yer alıyor.
Döviz korkusu sönmüş durumda
VOB’da dövizde ilk başta yoğun işlem olduktan sonra durulmasının bir sebebi de Türkiye’de 2001 krizinden sonra özellikle dövizde dalgalanma süreci bir süre korkuları besledi. Şu anda o korkular sönmüş durumda. Endeks sözleşmeleri ise 2005 yılından bu yana devamlı olarak işlem hacminde artış gösterdi.
* Nasıl yatırım yapılabilir?
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası üyeleri, aracı kurum ve bankalardan oluşuyor. Burada bir hesap açılması lazım. Hesap açıldıktan sonra risk bildirim formu var. Bunun çok iyi okunması lazım. Yatırımcının konuyla ilgili bilgilendirilmesi gerekiyor. Yatırımcı, aracı kurum ya da bankaların bu konuda eğitimli müşteri temsilcilerinden bilgi alabilir. Ayrıca VOB’un internet sitesinden de bu konuda ayrıntılı bilgi alabilirler.
Risk bildirim formu önemli
* Yatırımcı neye dikkat etmeli?
Risk bildirim formunu iyi okumak lazım. Bu sözleşmelerin kaldıraçlı (piyasadaki yüzde 1’lik oynama, getiri ya da risk olarak yatırımcıya 10 kat yansır) olduğunu bilmek lazım. Yani piyasa yüzde 1 artarsa yaklaşık yüzde 10 getiri getirir. Eğer piyasanın artacağını düşünerek yatırımcı uzun pozisyon almış ancak piyasa yüzde 1 düşmüşse o zaman yüzde 10 zarar eder. Temel mantık bu. VOB’un getirdiği en önemli özelliklerden birisi kaldıraçlı işlem. Çok güzel getiri imkanları sağlayan tarafları var. Ama diğer taraftan riskleri de bulunuyor.
Amerika’da faiz kararı önemli
Piyasalarda geçen hafta
Piyasalarda geçen hafta, yurtiçinde temmuz enflasyonu ve ‘Mali Kural’ (mali politikanın belirlenmesinde harcama, gelir, bütçe açığı, faiz dışı denge gibi belirli hedefler getirilen yasal düzenleme) konusu etkiliydi. Enflasyonda beklentilerin üzerinde gerileme, borsada alımları getirdi. ‘Mali Kural’ın ekim ayında Meclis’ten geçmeyebileceğine yönelik açıklamalar ise moralleri bozdu.
Amerika verileri satış getirdi
Amerika ekonomisine yönelik endişeler, borsalarda satış baskısı yarattı. Yüksek Askeri Şura’daki atamalar konusunda belirsizlik olması, satış baskısını devam ettirdi. Endeks bu gelişmelerle 59 bin 753 kapattı.
Dolarda düşüş devam etti
Amerika verilerinin kötü gelmesiyle dolar, haftayı 1.4940 TL’den kapattı. Euro’da ise kapanış 1.9800 TL oldu. Faizler dalgalı seyretti. Gösterge olan 25 Nisan 2012 vadeli tahvilde faiz, yüzde 8.40’tan kapanış yaptı.
Piyasalarda gelecek hafta
Bugün açıklanacak sanayi üretimi rakamları, haftanın en önemli gündem maddelerinin başında yer alıyor. Yurtdışında ise Amerika Merkez Bankası Fed’in faiz toplantısı önemli. Ayrıca perakende satışlar ve enflasyon verileri de yatırımcılar tarafından dikkatle izlenecek.
Endekste hedef 65 bin
Ekonomik verilerin olumlu olması durumunda dalgalı seanslarla birlikte endekste orta vadede hedef 65 bin seviyesinde gözüküyor. Olumsuz haber akışında ise endekste ilk destek, 59 bin 300’de görünüyor.
Hazine, tahvil ihraç edecek
Hazine, yarın 10 yıl vadeli TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) tahvilin yeniden ihracını erçekleştirecek. Piyasada gösterge olan 25 Nisan 2012 vadeli tahvilde faizlerin yüzde 8.30-8.40 aralığında hareket etmesi muhtemel gözüküyor. Dövizin seyrinde ise Amerika ekonomik verileri etkili olacak. Dolarda direnç 1.5000, destek ise 1.4940 TL seviyesinde bulunuyor.
SORULAR VE CEVAPLAR
Uzun vadede bekleyebilirsiniz
Soru: Merhaba Esra Hanım, sizi severek okuyorum ve yorumlarınıza değer veriyorum. Benim sorum borsadaki hisselerde yükselişin neden bir anda bıçak gibi kesildiği. Lütfen açıklar mısınız? Benim elimde Konya Çimento hissesi var. Sizce artık 180 dolaylarına gelmez mi? İlhan CEMEL/İstanbul Cevap: İlhan Bey, değerli görüşleriniz için teşekkürler. Konya Çimento, 140 seviyelerinde işlem görüyor. Hissenin 52 haftalık getirisi ise yüzde 194 olarak gözüküyor. Bununla birlikte hisse en yüksek 182, en düşük 121 seviyelerini test etmiş. Dolayısıyla 180 seviyeleri önemli direnç seviyesi. Yatırım yaptığınız hisselerde halka açıklık oranı yüksek olanları tercih etmenizi öneririm. Bu tür hisselerde fiyat hareketleri daha sağlıklı olur.
Orta vade için takip edin
Soru: Esra Hanım merhaba, köşenizi ilgiyle takip ediyorum. Değerli çalışmalarınızla bizlere ışık tutuyorsunuz. Ran Lojistik (maliyet 1.99) ve Türk Hava Yolları (4.46 maliyet) hisselerim var. Bu hisselerde kısa ve orta vadede yukarı yönlü hareket olur mu? Şuanki fiyatlara göre maliyetlerim sizce nasıl? Ramazan AKBAY/İstanbul Cevap: Ramazan Bey, amacımız sizlere yardımcı olmak ve piyasalar hakkında bilgilendirmek. Görüşleriniz için teşekkürler. Ran Lojistik, 2009 yılında 2.86 fiyatla halka arz edildi. Şirket kısa sürede 3.16’yı test etti. Sektörde olumlu beklentilere sahip. 2010 yılını ise yatırım yılı ilan etti. Borsada kural olmamakla birlikte şirketlerin yatırım haberleri çıktığında bazen kısa vade için hissede gerilemeler yaşanabilir. Ancak bu yatırımların orta ve uzun vade için satışlara ve kârlılığa olumlu etkileri olacak. Size tavsiyem, eğer ihtiyacınız olmayan bir para ise bir süre daha beklemeniz. Şirket ile ilgili gelişmeleri, mali tablolarını yakından takip etmelisiniz. Türk Hava Yolları ise sektörde ve borsada önemli konuma sahip. Şirketin kârlılık oranları iyi ve son dönemde yaptığı sponsorluk anlaşmaları önemli. Yolcu sayısında da sürekli artan bir trend var. Sizin hisseyi alış fiyatınız bir miktar yüksek olmuş. Orta vade için hissedeki beklentiler olumlu gözüküyor.
HATIRLATMA: Borsa sayfalarımızda yer alan haber, bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak Yatırım Danışmanlığı Sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu durumdan POSTA Gazetesi sorumlu değildir.
2