Akıl sağlığınız yerinde mi?

Çok değil bir iki nesil öncesine kadar akıl sağlığından konuşmak pek de mümkün değildi. ‘Deli’ damgası yeme korkusu psikolojik problemlerinin farkında olanlarımızı bile sessiz kalmaya zorladı uzun yıllar. Bugün akıl sağlığı, gelişmiş toplumların en önemli konularından.

Üstelik akıl sağlığından bahsetmek için hayatımızı felç eden bir rahatsızlığımızın olması gerekmiyor. Huzur kaçıran bütün ruh durumları akıl sağlığı çerçevesinde tartışmaya açık görülüyor artık...

Modern toplumun hızı, başarılı olma ve toplumsal kalıplara uyma baskıları ister istemez hepimizin başa çıkmakla yükümlü olduğu normal yaşam streslerini gitgide zorlaştırıyor. Bu, bir yandan akıl sağlığı problemlerini arttırırken, diğer yandan gelişen tıp tabuları kırarak imdadımıza yetişmeye çalışıyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) resmi açıklamaları dünya genelinde çocuk ve yetişkin dahil olmak üzere, her beş kişiden birinde akıl ve ruh sağlığı sorunları bulunduğunu söylüyor. Gelişmiş ülkeler akıl ve ruh sağlığına önemli bir bütçe ayırırken, orta gelirli ülkelerde bu konuda sağlık fonları ve donanımlı personel çok yetersiz kalıyor. Dolayısıyla da teşhis ve tedavi çok az...

Testi yapın akıl sağlığınız yerinde mi, görün!
Özellikle “Niye bu kadar çabuk sinirleniyorum; neden birilerini dövmek geliyor içimden, neden kafamdan atamıyorum bazı düşünceleri...” diye kendi kendinize soruyorsanız bu testi yapın derim size... Psikolog Robert Epstein tarafından hazırlanan bu test teşhis amacıyla değil, sadece kişiye kendi akıl sağlığı konusunda ışık tutmak amacıyla hazırlanmış.

Ruh sağlığıyla ilgili aşağıdaki soruları okuyun ve kendinize uygun olan cevapları işaretleyin...

Dürtü kontrol bozukluğu:
a) Zaman zaman öfkemi kontrol edemediğimi hissediyorum.
b) Sık sık düşünmeden hareket edip kendi başıma dert açıyorum.
c) Kumar bağımlılığım var, ve bu alışkanlığımı kontrol edemiyorum.

Madde alışkanlığı:
a) Bu geçtiğimiz sene boyunca olması gerekenden daha çok alkol aldım ve çok da fazla sayıda ilaç kullandım.
b) Gayret ettiğim halde geçtiğimiz yıl boyunca alkol, sigara ve ilaç kullanımını azaltamadım.
c) Geçtiğimiz yıl boyunca kullandığım alkol ve ilaç miktarı gitgide arttı.

Major Depresyon:
a) Özellikle son iki haftadır normalde yapmaktan zevk aldığım hiçbir şeyden zevk alamaz oldum.
b) Son iki haftadır sık sık aklımdan intihar etmek geçiyor.
c) En azından son iki haftadır neredeyse her gün kendimi çok güçsüz ve depresyonda hissettim.

Özel fobiler (korkular):
a) Saçma olduğunu bilsem de bazı obje veya durumlardan aşırı çekinip korkuyorum.
b) Bazı obje veya durumlardan aşırı korkuyorum. Bu korku iş ve ev hayatımda normal fonksiyonumu sürdürmemi engelliyor.
c) Bazı obje veya durumlarla karşı karşıya kaldığımda içimi korku ve panik kaplıyor.

Sosyal fobiler (korkular):
a) Saçma olduğunu bilsem de bazı durumlarda insanlarla bir arada olmak bende anksiyete yaratıyor.
b) Bazı sosyal durumlarda içimi anlamadığım bir korku kaplıyor.
c) Başkalarıyla temas kurmam gerektiği bir veya iki durumda içimi korku kaplıyor.

Yeme bozuklukları:
a) Düzenli olarak çok yiyorum, sonra da kusma veya laksatif kullanma gibi yöntemlerle kilo artışını önlemeye çalışıyorum.
b) Kilom ve fiziksel görünüşüm benim için bir sorun, bu nedenle de yeme ve spor yapma şekillerim herkesinkinden farklı.
c) Sağlıklı bir kiloya ulaşmayı zayıf kalabilmek için bilinçli olarak reddediyorum veya istesem de yemem ve hazmetmem mümkün olmuyor.

Travma sonrası stres bozukluğu:
a) Geçmişte yaşadığım bir travmaya bağlı sık sık rahatsız edici imajlar veya düşünceler geliyor aklıma.
b) Geçmişte yaşamış olduğum kötü bir olayla ilgili sık sık rüya görüyorum.
c) Geçmişte yaşamış olduğum travmanın korkusunu zaman zaman yeniden yaşıyorum.

Genel anksiyete bozukluğu:
a) Son altı aydır, kontrol etmekte zorlandığım bir endişe ve sinirlilik durumu hakim.
b) Son altı aydır, bir takım olaylar veya faaliyetler beni aşırı derecede gerip, endişe veriyor.
c) Son altı aydır yorgunum, gerginim ve aklımı toplayamıyorum.

Manik Depresif:
a) Bir senedir ruh halim zaman zaman nedensiz olarak değişim göstermekte.
b) Ruh halim nedensiz olarak, depresiften neşeliye geçiş gösteriyor.
c) Bir senedir birden fazla defa ruh halim depresiften neşeliye nedensiz olarak geçiş gösterdi.

Takıntı hastalığı:
a) Elimde olmadan birtakım davranış ve düşünceleri tekrarlıyorum.
b) Saçma olduğunu bilsem de belirli düşünceler çok sık aklıma geliyor ve anksiyete durumu yaratıyor.
c) Kendimi rahatlatabilmek için bazı şeyleri tekrar tekrar yapmam veya düşünmem gerekiyor.

DEĞERLENDİRME

- Eğer bu seçeneklerin hiçbiri size uymadıysa, sizi tebrik etmek gerekiyor. Akıl sağlığınız büyük ihtimalle mükemmel!
- Eğer verilen kategorilerde sadece bir şık size uyuyorsa, büyük olasılıkla terapiye ihtiyacınız yok.
- Kategorilerin birinde veya daha çoğunda iki veya üzerinde şık size uyduysa?

İşte o zaman bir psikolog veya psikiyatristin kapısını çalma zamanı gelmiş demektir. Tabii bütün mental problemlerin yukarıdaki kategorilerden ibaret olmadığı muhakkak. Bunlar sadece yaygın olarak görülen sıkıntılar...