Giriş
Libya olayı sırasında Türkiye’nin tutumu daha önceki yaklaşımlarıyla yan yana getirilmiş ve birçok çevrede “eksen kayması” tartışmasına yeni bir örnek olarak gösterilmişti. AK Parti iktidarının verdiği izlenim, Türkiye’yi iki seçenekten birine doğru yönlendirdiği şeklindeydi:
- Türkiye giderek daha fazla bir Ortadoğu ülkesi gibi davranacak. Batı cephesine arkasını dönecek ve sesini yükseltecek.
- Veya Ortadoğu’daki bir Avrupa ülkesi konumuna girecek. Ortadoğu’nun sorunlarını “daha iyi anlayan” bir ülke olarak Batı cephesinde bu duyarlılıkları savunacak.
[[HAFTAYA]]
İran’ın nükleer politikası, Gazze sorunu, İsrail ile ilişkiler ve nihayet Libya’ya müdahalenin ilk başlarındaki tutumu, Ankara’nın artık daha bir “Ortadoğu ülkesi” gibi hareket ettiği izlenimini yaygınlaştırmıştı. Bugün gelinen noktada Türkiye’nin yaklaşımı ise gitgide “Ortadoğu’nun Batılı ülkesi” şekline dönüşüyor. Ankara, ilkelerini koydu ve ısrarlı oldu. Ortadoğu’nun duyarlılıklarına tercüman oldu ve NATO’nun Libya’yı bombardımanına ve işgaline karşı çıktı. Aynı zamanda Ortadoğu’nun Batılı ülkesi olarak da, NATO’ya sırtını dönmedi. Zira üyesi olduğu teşkilatın içindeyken bölgenin duyarlılıklarını daha iyi anlatabileceğini gördü. NATO ve AB’ye üyeliklerinin ona zayıflık değil, aksine güç verdiğini bildiği için, Libya’ya ambargoyu denetleyecek askeri güce katkıda bulundu. Doğrusunu yaptı...
Zorlanır ancak Libya’yı kaybetmeyiz...
Libya, Türkiye açısından son derece önemli bir ülkedir. Ne kadar aksini söylersek söyleyelim Türkiye-Libya ilişkileri baştan sona ekonomik çıkarlara bağlı kalmıştır. 1970’lerde ülke dışına çıkan Türk inşaat firmalarına kapılarını açan ilk ve tek ülke oldu. Şimdi her biri deve dönüşen nice firma ilk deneyimlerini ve ilk dış kârlarını Libya’da kazandı. Kaddafi zaman zaman Türkiye’yi yerden yere vursa, ağzına geleni söylese de, Türk firmalarından hiç vazgeçmedi. Bugün Türk firmalarının aldıkları projelerin toplam değeri 25 milyar dolar civarında ve 25 bin aile Libya’dan para kazanıyor. Libya, 1.7 milyon kilometre karelik dev bir ülke. Ancak yüzde 90’ı çöl. 6.5 milyon insan yaşıyor.
Petrol geliri yıllık 80 milyar dolar. Kişi başına gelir, kağıt üstünde 14 bin dolar ancak işsizlik yüzde 30’larda dolaşıyor. Yani gerçek anlamda fakirlik var. Ülkenin tek patronu var. O da Kaddafi. Kendine özgü, kimine göre uçuk bir lider. Tüm otoritesini de, ülkedeki 140 kabile ve aşiretten alıyor. Öyle dengeler kurmuş, geliri öylesine paylaştırmıştı ki, kısa süre öncesine kadar da işini yürütebilmişti. Kaddafi, bu 80 milyarlık geliri halka, ucuz yiyecek dağıtarak, sübvansiyonlarla hayatlarını kolaylaştırarak yayıyor.
En dikkat çekici yanı da, ülkede sürekli bir yatırım ve modernleştirmeye para harcaması. Bunun en büyük payını da, şimdiye kadar Türk firmaları aldı. Bundan sonra ne olur? Batı ülkeleri Kaddafi’yi devirmeyi başarsa da, başaramayıp yaralı şekilde bıraksa da, Libya’dan Türkiye’yi tümüyle çıkarabilmek çok zordur. Oranın koşullarına kimse Türk firmaları kadar uyum sağlayamaz. Bazı büyük projeler Batılı firmalara geçse dahi, Türkler ister taşeron, ister lider olarak yine de başı çekeceklerdir. Türkiye’nin işi bundan sonra zorlaşacaktır. Ancak ne olursa olsun, eninde sonunda Ankara tekrar yerini bulacaktır.
Asıl kaygımız Suriye ve Şii ayaklanması...
Hepimiz sıcak olaylar yaşandığından dolayı tüm dikkatimizi Libya’ya yönlendirmiş durumdayız. Oysa, Ankara’yı asıl rahatsız eden hatta tüylerini diken diken yapan iki gelişme var.
- Bahreyn’deki Şii ayaklanmasının yaygınlaşması ve bölgeye sıçraması.
- Suriye’deki kıpırdanmaların yatışmaması. Bahreyn’den başlarsak durumun ciddiyeti çok daha net şekilde anlaşılacak. Bu ülkedeki Şii çoğunluk hakkını arıyor ve Sünni azınlığın baskısına başkaldırıyor. Suudi Arabistan’ın bu gelişmeler üzerine nasıl paniklediğini ve açıkça askeri müdahalede bulunduğunu görüyoruz. Neden? Tek nedeni İran’ın bu gelişmeden yararlanıp, Şii ayaklanmasını körüklemesi ve başta Suudi Arabistan olmak üzere bölgede bir Şii-Sünni gerilimi yaratması. İşte korku senaryosu bu...
Bu öylesine korku yaratıyor ki, baksanıza kimseler kalkıp Suudi Arabistan’a dönüp “Siz neden asker yolluyorsunuz? Buna hakkınız yok!” diyemiyor. Demokrasi rüzgarlarına da kimsenin aldırdığı yok. Yeter ki, statüko değişmesin. Yeter ki, Amerika ve İsrail’in çıkarları bozulması. Yeter ki, İran gücünü arttırmasın. Ankara bile başkalarına verdiği demokrasi derslerine rağmen, Bahreyn konusu gündeme gelince “İşi ciddiye alıyoruz, taraflarla temas halindeyiz” demenin ötesine gidemiyor.
Suriye daha da yanı başımızda!
Ankara’nın diğer bir kaygısı, Suriye’deki kıpırdanmaları durdurabilmek için etkin bir adım atılamaması. Aslına bakılacak olursa, Devlet Başkanı Beşar Esad bölgedeki tüm liderler arasında, demokratik reformları devreye sokmak ve ülkenin gidişini değiştirmek açısından en avantajlı olanıdır. Genç, yurt dışında tahsilini yapmış, liberal görüşleri olan ve gerçekçi bir lider.
Babasının yerine geçtiğinden bu yana da birçok adım attı ancak yetmiyor. Suriye toplumu daha fazlasını istiyor. Artık bir şeylerin değişmesini arzuluyor. Esad’ın tek sorunu var. O da, etrafındaki eski yapı. Babası döneminden kalmış olanların yeniliklere karşı direnmeleri. Demokratikleşmeden korkmaları ve Esad’ın da bu yaşlı ekibi ve yapıyı değiştirememesi.
Baksanıza, daha ilk gösterilerde güvenlik kuvvetleri hemen silaha davranabildiler. Erdoğan, bu konuda Esad’ı çok uyardı. Nedeni de, Suriye’nin Türkiye açısından önemi. Suriye’nin karışması, Türkiye ile kurulan tüm dengelerin de bozulması anlamına gelecek. Oysa, bu iki ülke neredeyse birleşme noktasına kadar yakınlaşmış ve güven ortamını yakalayabilmişti. Bunun bozulmasının faturası çok yüksek.
