Çözüm için uzlaşmak

Başkanlık sistemini savunanların en önemli tezi, 'parlamenter sistemin tıkanmış olması'. Halkın oylarıyla seçilmiş cumhurbaşkanının, Meclis ve Hükümetle olan ilişki biçiminin, krizi tetiklediği öne sürülüyor.

Meclisten geçtikten sonra referanduma sunulacak olan 18 maddelik değişiklik tasarısının bu yapısal krize son vereceği; Hükümet sözcülerince, tartışmalar boyunca dile getirildi. Ana muhalefet partisinin sözcüleri ise; krizin nedeni olarak, Cumhurbaşkanı'nın anayasal yetkilerini aşması ve sistemi fiili olarak başkan gibi yönetmesinde görüyor.

Nasıl bir kriz?

İçinde bulunduğumuz krizin konjonktürel yanları da var, yapısal yanları da. Yapısal durumu şöyle özetleyebiliriz: Türkiye'deki seçmen iradesi, Cumhuriyet'in uzunca bir döneminde, askeri ve bürokratik vesayetin müdahalesi altındaydı.

AK Parti iktidarı dönemi boyunca bu yapısal sistemle bir hesaplaşma yaşandı. Bu hesaplaşmanın ana odağını askeri vesayet oluşturuyordu. Askeri vesayetin tasfiyesi bağlamında önemli mesafeler alındı. Yargı vesayeti de, 15 Temmuz darbesi sonrası, radikal müdahalelerle fiilen tasfiye edildi.

Tasfiye ve yeniden yapılanma

Vesayetin tasfiyesinin nasıl bir zemine oturacağı ve yeniden yapılanmanın nasıl şekilleneceği, hepimizi ilgilendiriyor.

Ancak tartışma "başkanlık sistemi"ne kilitlendi. Türkiye'nin yapısal sorunlarının temel iki nedeni var: Vesayetin neden olduğu otoriterlik. Seçmen iradesinin yönetime özgürce yansıyabileceği demokratikleşme eksikliği. Bunlar, son dönemde, hemen hemen hiç tartışılmıyor.

15 Temmuz darbe girişiminden sonra, katılımcı demokrasinin önemini daha iyi kavrayabilirdik. Kitlelerin daha özgür bir iradeyle sisteme katılabilmesinin yollarını açabilirdik. 12 Eylül darbesinin yarattığı yasal sistemi baştan aşağıya değiştirmek yönünde, bazı ipuçları yakalayabilirdik.

Ceza Kanunu, Seçim Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu, Yerel Yönetimler Kanunu, gibi temel kanunlardaki evrensel hukukla çelişen noktaların giderilmesi ve devletin demokratik yapılanması adına adımlar atabilirdik.

Şimdi çok köklü bir değişiklik teklifinin karşısındayız.

Ancak bu temel meseleleri konuşacak bir uzlaşma ortamı yaratamadık. Krizi çözecek yol, bir toplumsal uzlaşma projesi oluşturmaktan geçiyor.