Giriş
Mide ya da onikiparmak bağırsağında ortaya çıkan yaralar ülser olarak tanımlanıyor. Ülser en sık karnın üst kısmında çıkan ağrılarla kendini belli ediyor. Ağrı bazen geceleri uykudan uyandıracak kadar şiddetli olabiliyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Değertekin ülser ile ilgili merak edilen soruları yanıtladı.
ÜLSER NEDİR?
Sindirim sistemindeki yaralara ülser diyoruz. En sık mide ve onikiparmak bağırsağında görülür. Ülserler oluştuğu organa göre isimlendirilir; yemek borusunda oluşanlara özofagus ülseri, midede oluşanlara gastrik ülser, onikiparmak bağırsağında oluşanlara duodenum ya da bulber ülser denir.
YAYGIN BİR HASTALIK MI?
Evet, oldukça yaygın. Ülkemizde her 100 kişiden 2 ila 6’sı bu hastalığı ya geçiriyor ya da yakın zamanda geçirmiş. Kadınlara kıyasla erkeklerde ülsere 3 kat daha fazla rastlanır. Ülserler sanıldığı gibi en sık midede değil, onikiparmak bağırsağında ortaya çıkar. Onikiparmak bağırsağı ülseri daha çok gençlerde, mide ülseri ise daha çok 60 yaş sonrası görülür. Onikiparmak bağırsağı ülserlerinde genelde altta yatan neden helikobakter pilori dediğimiz bir mikroptur. Oysa mide ülserlerinde genellikle neden ağrı kesici veya kan sulandırıcı ilaçlardır.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
En sık görülen belirti, karnın üst kısmında yanma ya da ‘kemirme’ şeklinde tarif edilen ağrının olmasıdır. Bu ağrı daha çok öğün aralarında hissedilir. Özellikle onikiparmak bağırsağı ülserinde gece uykudan uyandıracak kadar yoğun yaşanabilir. Mevsim geçişlerinde bu ağrılar artabilir; özellikle ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde hastalar daha çok ağrı hissederler. Şişkinlik, gaz, sık acıkma, hazımsızlık da görülebilir. Daha az görülen belirtiler arasında mide bulantısı, iştahsızlık, kilo kaybı ve kusma bulunur. Kusma özellikle midede ağrı hissi varken meydana gelir. Hasta kusunca ağrısının kesildiğini ya da azaldığını ifade eder.
MİDE VE ONİKİPARMAK BAĞIRSAĞINDAKİ ÜLSERDE BELİRTİLER FARKLILAŞIR MI?
En belirleyici ayrım kişinin yemek yemeye farklı tepki vermesidir. Eğer ağrı yemek yedikten sonra artıyorsa bu durum mide ülserini düşündürür. Fakat şiddetli ağrı aç karna ortaya çıkıyor, kişi yemek yediğinde ağrısı rahatlıyorsa bu tablo onikiparmak bağırsağı ülserini akla getirir. Bu arada yemek borusu ülserleri hemen her zaman reflü ile birlikte seyreder, ağza acı su gelmesi, yemek borusunda yanma hatta gıda takılması ile beraberdir.
AĞRI KESİCİ ALMAK ATEŞE BENZİN DÖKMEK GİBİDİR
Antiasit tedaviler hastaları rahatlatır. Bazen hasta, şikayetlerini evde bulunan karbonatı veya sütü içerek gidermeye çalışır. Hasta geçici olarak rahatlayabilir. Fakat bu yöntemlerle oyalanmak yerine, ülserin ilerlememesi ve tehlikeli sonuçlara yol açmaması için hastalara mutlaka doktora başvurmalarını öneriyoruz. Ülser hastasının yapacağı en son şey ağrı kesici almaktır. Maalesef ağrı kesici kullanımını bazen görüyoruz. Bu durum ateşe benzin dökmek gibidir, ülserde geçici bir rahatlama sağlasa bile saatler içinde derinleşmesine neden olur.
TEHLİKELİ SONUÇLARI OLABİLİR
Ülser, önemli ve ciddi bir hastalıktır. Tedavi edilmediğinde kanama, midenin ya da bağırsağın delinmesi, tıkanması gibi hayati tehlikelere yol açabilecek sonuçlar doğurabilir. Üst sindirim sisteminde görülen kanamaların en önemli nedeni ülserdir. Mide ve onikiparmak bağırsağı ülserlerine bağlı kanamalarda ağızdan gelen kanın rengi ve şekli değişiktir. Bu tip kanamalarda kırmızı kanamanın yanında kahve telvesi denilen renkte kusma ve katran renkli siyaha yakın dışkı görülür.
MİDE DELİNIRSE HASTA YÜRÜYEMEZ
Mide delinmesinde ise hastanın başta sadece mide bölgesinde ağrısı olur. Zaman içinde ülserin derinliği artar. Yara derinlere indikçe mide ve onikiparmak bağırsağı katmanlarını geçer ve delinmeye yol açar. Midedeki asit-pepsin içeriği mideden karın boşluğuna geçtiğinde ise kişide şiddetli ve ani bir ağrı oluşturarak karnın tahta gibi sertleşmesine neden olur. Hasta ağrı nedeniyle kıpırdama ve yürümede büyük zorluk çeker. Bu gibi durumlarda acilen hastaneye başvurmak gerekir, çünkü tedavisi sıklıkla cerrahi operasyondur.
KİLO KAYBI VE KUSMA VARSA DİKKAT!
Ülser eğer mide çıkışında veya onikiparmak bağırsağının girişinde ise bu sefer de tıkanmaya neden olabilir. Bu durumda hastada midede belirgin bir şişkinlik, gıda alımı sonrası kusma, az yemeye bağlı kilo kaybı ve reflü belirtileri görülür. Yiyecekler hazmedilemez ve hasta kilo vermeye devam edebilir. Bu gibi durumlarda ülser tedavi edilmeli, gereken vakalarda dar bölgelere stent denilen darlık açıcı tedaviler uygulanmalı veya cerrahi işlem yapılmalı.
