Yetim kadının kaderi mahkemede

Nedeni geçim sıkıntısı

Geçim sıkıntısı nedeniyle babadan kalan yetim aylığını almak amacıyla eşlerinden boşandıkları halde birlikte yaşadıkları tespit edilenlerin aylıklarının kesilmesi Anayasa Mahkemesi’ne taşındı. Türkiye’de çok yaygın olan bu durum Zonguldak’ta boşandığı eşiyle yaşadığı belirlenen kadının, babasının ölümü dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) aldığı yetim aylığının kesilmesi üzerine mahkemelik oldu.

Eşitlik ilkesine aykırı

Kadının avukatı Ali Turan Başar’ın Zonguldak 1’inci İş Mahkemesi’ne sunduğu dilekçede, babadan bağlanan yetim aylığının SGK tarafından muvazaalı boşanma gerekçesiyle kesilmesinin Anayasa’nın 10’uncu maddesindeki ‘yasa önünde eşitlik’ ilkesine aykırı olduğu belirtildi. Konunun 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nın ‘aylık bağlanmayacak haller’ başlıklı 56’ncı maddesinde işlendiği belirtilen dilekçede şöyle denildi:

Özgürlük hakkını kullandı

“Yasada yer alan ‘ölen sigortalının hak sahiplerinden, boşandığı eşiyle yaşadığı belirlenenlerin aylıkları kesilir. Ödenmiş olan tutarlar alınır’ hükmünün, iptal için yüksek mahkemeye götürülmesini talep ediyoruz.” Davacının Medeni Kanun’daki özgürlükleri kullanarak eşinden boşandığı belirtilen dilekçede, karar kesinleştiği için bu kararın ortadan kaldırılması amacıyla yeni bir mahkeme kararı gerektiği ifade edildi.

Zina suçu zaten kaldırıldı

Dilekçede, SGK’nın kontrol memuru olarak görevlendirdiği kişilerce tutulan ve dayanağı olmayan tutanakların, köy muhtarı veya azalarına imzalatıldığı belirtildi. Ceza Kanunu’nda zina suçunun kaldırıldığına işaret edilen dilekçede, Anayasa’nın sağladığı hak ve özgürlükler doğrultusunda kişinin boşandığı eşiyle veya bir başkasıyla yaşamasını kısıtlayan herhangi bir yasal zorunluluk bulunmadığına dikkat çekildi.

Nikahsız yaşamı özendiriyor aile kurumuna zarar veriyor

- SGK avukatı cevap dilekçesinde, denetim elemanlarının davacının boşandığı eşi ile yaşadığını tespit ettiğini ve yetim aylığının kesildiğini belirtti. Muhtarın beyanının da alındığı ifade edilen dilekçede, son yıllarda kurumdan aylık alabilmek için binlerce kişinin anlaşmalı boşandığı belirtildi. Dilekçede, “Bu durum nikahsız yaşamayı özendirdiği gibi, kurumumuza büyük yük getirmekte, toplumun değer yargılarına ve aile kurumuna zarar vermektedir” denildi.

- Dilekçede şöyle denildi: “Yasa, ‘Boşandığı eşiyle birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan aylıklarının kesileceğini ve yapılan ödemelerin geri alınacağını’ düzenlemiştir. Tarafların aynı evi paylaşmasından gerçek amaçlarının boşanmak olmayıp kurumumuzdan gelir almak olduğu anlaşılmaktadır. Davacının resmi makamları yanıltarak haksız elde ettiği bir hakkın, kazanılmış hak olarak kabul edilmesi hukuken mümkün değildir.”

Kadın hakim itirazı ciddi buldu

Davacıya yasadan doğan bir hakla yetim aylığı bağlandığı ifade edilen dilekçede, bu aylığın yasal olmayan yollarla, fuzuli veya yersiz ödeme adı altında kesilemeyeceği kaydedildi. Söz konusu mahkemenin kadın hakimi, davaya dayanak gösterilen 5510 sayılı Yasa’nın 56’ncı maddesinin, Anayasa’nın 10’uncu maddesindeki ‘yasa önünde eşitlik’ hükmüne aykırı olduğu iddiasına dayanan itirazı ciddi buldu.

6 maddeye aykırı

Mahkeme, söz konusu maddenin Anayasa’nın sosyal hukuk devletini içeren ‘Cumhuriyetin nitelikleri’ başlıklı 2, ‘Devletin temel amaç ve görevleri’ başlıklı 5, ‘Yasa önünde eşitlik’ başlıklı 10, ‘Temel hak ve hürriyetlerin niteliği’ başlıklı 12, ‘Kişi dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı’ başlıklı 17 ve ‘Özel hayatın gizliliği’ başlıklı 20’nci maddelerine aykırı olduğu kanaatine vardı.

Aile hayatı gizlidir

Mahkeme, maddenin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne itiraz edilmesine, ilgili belgelerin yüksek mahkemeye gönderilmesine, yargılamanın durdurulmasına hükmetti. Anayasa’ya aykırılık iddiasında ‘özel hayatın gizliliği’ yorumu dikkati çekti. Bu madde, ‘Herkes, özel ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz” hükmünü içeriyor.

İyi ki davaya kadın hakim baktı

-Türkiye Emekliler Derneği Hukuk Danışmanı Cafer Tufan Yazıcıoğlu, 5510 sayılı yasayla uygulamaya konulan maddeyi ‘insan haklarına aykırı’ olarak nitelendirdi. İnsanlar hakkında muhtarlardan ve apartman görevlilerinden özel hayata ilişkin bilgi toplandığını belirten Yazıcıoğlu, “Kadın eski eşiyle yaşarsa sorun, başkasıyla yaşarsa sorun yok” dedi.

- Cafer Tufan Yazıcıoğlu şöyle konuştu: “Asıl olan vatandaşı bu duruma düşürmemektir. Birileri gerçekten sadece gelir ya da aylık için bu yola başvuruyorsa bu ihtiyaçtandır ve bir vahameti gösterir. Yoksa kimse böyle bir yola başvurmaz. Davanın bir kadın hakimin önüne gitmesi şans. Karar, kadın hassasiyetini yansıtıyor ve haklar açısından hassas noktalara parmak basıyor.”

Akrabalar ihbar ediyor özel ekip takibe alıyor

- SGK’dan sigortalı yakınlarının ölümüyle gelir ve aylık almak isteyenlerin ‘anlaşmalı’ boşandığı ve boşandıkları eşleriyle yaşadığına ilişkin tespitler, akrabaların ihbarıyla ortaya çıkıyor. Bugüne kadar açılan bazı davalarda, bu yöntemi kullananlar hakkında para ve hapis cezalarına hükmedildi, ödemeler faiziyle istendi. Bazı SGK il müdürlükleri özel ekip oluşturuyor.

- Bazı il müdürleri, bu ekiplerle şüphe uyandıran boşanmaları ve boşanma vakasının hemen ardından maaş talebinde bulunan kişileri izlemeye aldıklarını ifade ediyor. Kurulan ekipler, sahte boşanma yaptığından şüphelenilen çiftin adreslerine giderek, muhtarların ve apartman görevlilerinin bilgisine başvurup, çiftin birlikte yaşayıp yaşamadığını kontrol ediyor