Yolunuz Zeugma'ya düşmeli

HALİME ÇELİKEL

halime.celikel@posta.com.tr

“Yazıyooor... Yazıyooor...” Belkıs Harabeleri’nin sular altında kalacağını yazıyooor...” 1990’ların başında küçük bir çocuk kolunun altına sıkıştırdığı gazeteleri bağırarak satıyor olsa böyle derdi. Çünkü Birecik Barajı’nın yapımı tamamlandığında, Gaziantep sınırları içindeki Zeugma Antik Kenti (Belkıs Köyü) Fırat Nehri’nin suları altında kalacaktı ve konuyla ilgili haberler gazete manşetlerinde bu şekilde yer alıyordu.

Barajdan kent kaçırma

Bölgede kurtarma kazıları start aldığında haber başlıkları daha umutlu atılmaya başlandı. Binlerce yıllık mozaiklere, Roma villalarının kalıntılarına, mühür baskılarına, 1800 yıllık bir heykele ulaşılmıştı. Eserler kurtarılmasına kurtarılıyordu ama sergilendikleri müze çok küçüktü; mozaiklerin ancak beşte biri sergilenebiliyor, gerisi depolarda tutuluyordu. Taaa ki 2011’de Zeugma Mozaik Müzesi Kongre ve Kültür Merkezi hizmete açılana kadar...

Tarihi fısıldayan mozaikler

‘Çingene Kızı’nın gözleriyle aklıma kazınan Zeugma Mozaik Müzesi’ni, açıldığı günden beri görmek istiyordum. Geçtiğimiz günlerde bu dileğim gerçekleşti. Büyülü mekana girerken Zeugma Antik Kenti ve müzeyi anlatan bir film izledik. Sonra tek tek tüm mozaikleri, freskleri, Mars Heykeli’ni, mimari yapıların parçalarını inceledik. Binlerce yıl önce Roma İmparatorluğu’nun en önemli 4 kentinden biri olan Zeugma’daki evlerin salonlarını ya da sığ havuzlarının tabanlarını süsleyen mozaikler ve diğerleri muhteşem. Her birinin hikayesini zevke dinledim.

Dünyanın en büyüğü

Zeugma Antik Kenti ve Müzesi, Cumhurbaşkanlığı 2012 Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nün sahibi oldu. Dünyanın en büyük mozaik müzesi unvanını Tunus’taki Bardo Müzesi’nin elinden aldı. 33 bin metrekare üzerine inşa edilen müzenin, 7 bin metrekarelik sergi alanı var. Zeugma Antik Kenti’nin Fırat Nehri üzerinde kurulan Birecik Barajı’nın suları altında kalan kısmından kurtarılan mozaikler burada sergileniyor. Müzede Roma ve Geç Antik Döneme ait 2 bin 248 metrekare mozaik, 140 metrekare fresk, 4 Roma dönemi çeşmesi, 20 sütun, 4 kireç taşından heykel, bronz Mars Heykeli, mezar stelleri, lahitler ve mimari parçalar bulunuyor.

Yabancılar akın ediyor

Tur şirketleri burayı programlarına alıyor, dünyanın pek çok yerinden insanlar bu eşsiz müzeyi görmeye geliyor. Son üç ayda 120 bin kişi gezmiş müzeyi. Siz de Zeugma Mozaik Müzesi’ni görülmesi gereken yerler listenize mutlaka almalısınız. Çocuklar için de müzede pek çok interaktif etkinlik mevcut. 8 lira karşılığında gezebileceğiniz girişteki bölümden hatıralık eşya ve tanıtıcı yayınlar satın alabilirsiniz. Gaziantep’e gittiğinizde en iyi kebapları, baklavaları ve fıstığı yiyebileceğinizi zaten biliyorsunuz. Bakır eşyalar, çeşitli baharatlar, özel dokumalar alabileceğiniz bedestenlere, kekik çayını, menengiç kahvesini keyifle yudumlayacağınız tarihi hanlara da bayılacağınıza eminim.

Bizim Mona Lisa Zeugma’nın simgesi

Zeugma Mozaik Müzesi’nin en önemli parçası ‘Çingene Kızı’ mozaiği. 1998’de çıkarılmış. Kazılarda, etrafı bulunmadığı için mitolojik öyküsü bilinmiyor. ‘Çingene Kızı’nın sergilendiği bölüme ulaşmak için bir labirentten geçmek gerekiyor. Siyah koridorlardan geçip ‘Çingene Kız’ ile ilk karşılaştığınızda hüzünlü gözleri içinizi burkuyor.

Mozaik, başlığı ve alnının kısa olması sebebiyle ‘Çingene Kızı’ olarak adlandırılmış. Bu karakterin ‘Büyük İskender’, ‘Yer Tanrısı Gaia’ ve Dionysos’un müridesi ‘Menad’ olduğu iddialar arasında. ‘Çingene Kızı’ tıpkı Leonardo da Vinci’nin ünlü tablosu Mona Lisa gibi etrafına 360 derece bakabiliyor. Yani ne yandan bakarsanız bakın, figür size bakıyormuş gibi hissediyorsunuz. Mona Lisa’dan tek farkı var: Çingene Kızı 1500 yıl kadar yaşlı.

Evlerin sığ havuzu doğal klima gibi

Zeugma, M.Ö. 300 civarında Büyük İskender’in generallerinden Selevkos 1. Nikator tarafından kurulmuş. Roma İmparatorluğu döneminde Zeugma’da üstlenen İskitya Lejyonu, kenti zenginleştirmiş. Fırat kenarında lüks villalar inşa edilmiş. Bugüne ulaşan mozaikler işte bu evleri süslüyordu. Mozaiklerin tabanlarında yer aldığı sığ havuzların çeşitli işlevleri vardı. Suyun az ve kıymetli olduğu dönemde bu havuzlar, çatıya yağan yağmurların evde toplanması için kullanılıyordu. Ayrıca, yazın çok sıcak geçtiği bölgede ev içlerindeki havuzlar doğal klima görevi üstleniyordu.

(22.12.2012 tarihli Cumartesi Postası'ndan alınmıştır.)