Giriş
1500 yıl önce İstanbul'da yaşanan veba salgını ve corona virüsün benzerlikleri
İspanya'da yapılan akademik bir çalışma, 6. yüzyılda Bizans İmparatorluğu dönemi İstanbul'unda yaşanan bubonik veba (hıyarcıklı veba) salgını ile corona virüs salgını arasında bağlantılar kurdu.
El Pais gazetesinde yayımlanan habere göre, Bizans İmparatoru I. Jüstinyen'in adıyla anılan salgın süresince İstanbul'da bugünküyle paralellik gösteren zamanlar yaşandı.
Prokopius isimli Bizanslı tarihçinin yazılarını inceleyen Barcelona Üniversitesi'nden Sales Carbonell isimli araştırmacı, veba süresince kentte "mutlak sınırlamalar ve izolasyon" uygulandığını kaydetti.
"Karantina zorunluydu"
Carbonell yaşanan süreci, "Hasta insanlar için tam karantina zorunluydu. Ancak kalan kişiler de, kendi sağlıkları için, çoğunlukla izole olmayı tercih ediyordu" diye anlatıyor.
Vebanın 541 yılında Mısır'da ortaya çıktıktan yaklaşık bir yıl sonra İstanbul'a ulaştığı ve dört ay süresince kentte yıkıcı etkiler bıraktığı belirtiliyor.
Tarihçi Prokopius, Savaşların Tarihi isimli kitabında vebayı, "Alarm Mısır'dan yükseldi. Oradan da hızlı ve ölümcül bir şekilde yayıldı" ifadesiyle anlatıyor ve devam ediyor:
Bu salgın, dünyanın bir kısmını, erkeklerin bir bölümünü ya da yılın bir zamanını değil, her ne ayrıcalığı vardıysa dinlemeden tüm insanlığa saldırdı. Hastalık, sanki bir köşeyi unutma endişesi taşır gibi dünyanın tüm köşelerine yayıldı.
Prokopius İstanbul'un durumunu anlatırken de şu ifadeleri kullanıyor:
Bizantium'da (İstanbul) insanları toplu alanlarda görmek kolay değildi. Hasta olmayan hemen herkes evlerine çekilmiş, ya hastalarıyla ilgileniyor ya da ölülerine ağlıyordu.
Ekonomi ve sağlıkçılara ilişkin paralellikler
Bizanslı tarihçi, kentte ekonominin durumunu "Sokaktaki hareketlilik tamamen durmuştu, zanaatkarlar ellerindeki işi bırakmışlardı" ifadeleri ile anlatıyor.
Prokopius'un anlattıkları sağlık çalışanları noktasında da paralellikler içeriyor.
Ünlü tarihçi, "Birçokları onlara bakacak kimse olmadığı için öldü. Bakıcılar, çektikleri acıdan ve yorgunluktan bitap düşmüştü. İnsanların onların bu haline, hastalardan daha fazla üzülüyordu" cümleleriyle yaşananları anlatıyor.
Prokopius'un anlatımına göre, hastalığın kenti kırıp geçirdiği zirve noktasında ölüm oranları 5 bin - 10 bin aralığına kadar yükseldi.
Bu noktada, cenaze töreni yapılmadan birçok kişinin, toplu olarak gömülmek zorunda kaldığı yazılıyor.
Bizans İmparatoru I. Jüstinyen'in adıyla anılan ve kendisinin de hasta olduğu ve atlattığı salgın süresince 25 milyon kişinin öldüğü tahmin ediliyor.
Aya Sofya, 1. Jüstinyen’in emriyle 537 yılında kilise olarak kurulmuştu.