Giriş
Lohusalık döneminde anne ve bebek için bunlara dikkat! Doğum sonrası 6-12 hafta çok önemli...
Bir aile için en önemli dönemlerin başında gelen doğum sonrası dönemde bakımın önemine işaret eden uzmanlar, “lohusalık” da denilen doğumdan sonraki 6-12 haftalık dönemin ailenin tüm bireyleri için özel olduğunu belirtiyor. Uzmanlar, “Lohusanın fiziksel bakımının yanında psikososyal bakımının da yapılması ve özellikle yeterli desteği olmayan lohusalara destek sağlaması postpartrum dönemde aile sağlığının korunması için gereklidir.” uyarısında bulunuyor.
"Lohusalık dönemi en hassas dönemlerden biridir" diyen Ebe Ayça Demir Yıldırım ve Hemşire Günay Arslan, doğum sonrası bakıma ilişkin değerlendirmede bulundu. Ebe Ayça Demir Yıldırım, lohusalık döneminin (puerperium) plasentanın doğumu ile başlayan ve doğum sonrası 6-12 haftayı içeren dönem olduğunu belirterek postpartum dönem olarak da adlandırıldığını söyledi.
Ebe Yıldırım, lohusalık ya da postpartum diye adlandırılan doğum sonu dönemde verilen bakıma "doğum sonu bakım" denildiğini belirterek şunları söyledi: “Yeni anne olmuş kadının lohusalık dönemi ailenin tüm bireyleri için en hassas dönemlerden biridir. Lohusanın fiziksel bakımının yanında psikososyal bakımının da yapılması ve özellikle yeterli desteği olmayan lohusalara destek sağlaması postpartrum dönemde aile sağlığının korunması için gereklidir. Her birey ve ailenin gereksinimleri farklı olacağı için, doğum sonrası dönemde anne-baba-bebek ve var ise diğer aile bireylerinin gereksinimleri belirlenerek bireyselleştirilmiş, aile merkezli bakım uygulanmalıdır.” dedi.
ANNE-BABA OLMAK GİBİ YENİ ROLLERE UYUM EĞİTİMLERİ VERİLMELİ
Yıldırım, doğum sonu bakım hizmetlerinin; lohusanın fiziksel, psikolojik, biyolojik, spirütüel yönlerinin izlenmesi, anne-baba olmak gibi yeni rollere uyumu kolaylaştıran eğitimleri ve yenidoğan sağlığının korunması, geliştirilmesini içeren bakım uygulamalarını kapsadığını söyledi.
Yıldırım, doğum sonu bakımın doğumun gerçekleştiği ilk anda başlayıp sonraki 42 günü kapsadığını kaydederek “Bu süreçte lohusa ile tanışma, daha önceden tanışılıyorsa doğum sonrası iletişim, beden dilinin iyi kullanılması ve göz göze iletişim önemlidir. Lohusaya ve yenidoğana doğum sonu ebelik bakımı verilmesi gerekmektedir.” dedi.
KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ DOĞUM SONU BAKIMI, DOĞUM ÖNCESİNDE BAŞLAMALI
Yıldırım, etkili doğum sonu ebelik bakımında olması gerekenleri de şöyle sıraladı:
- Anne ve yenidoğanın doğum sonu bakıma güvenli ve etkili olarak ulaşılabilmesi,
- Her bir anne için bireyselleştirilmiş bakım uygulanması,
- Kişiselleştirilmiş doğum sonu bakımın, doğum öncesi veya doğumdan hemen sonra başlatılması,
- Kadınlara kendi doğum deneyimleri hakkında konuşma olanağının sağlanması,
- Kadınlara, kendi ve yenidoğanlarının iyilik halini ve sağlıklarının devamı için kendilerini tanımalarının sağlanması,
- Annenin ve yenidoğanın sağlık durumuna, iyilik haline göre hastanede kalma süresinin belirlenmesi gerekmektedir.
AİLE ÜYELERİNİN PSİKOSOSYA UYUMU SAĞLANMALI
Ebe Ayça Demir Yıldırım, bu dönemde ebelik bakımının çok önemli olduğunu vurgulayarak “Doğum sonu dönemde yaşanabilecek sorunlar değerlendirilmeli ve anne ve yenidoğana yönelik fiziksel ve psikolojik bakımların sağlanması, komplikasyonların önlenmesi, aile üyelerinin bu yeni duruma psikososyal uyumunun sağlanması, sağlığın iyileştirilmesi ve önerilerde bulunulabilmesi için doğum sonrası ebelik bakımı çok önemlidir.” dedi.
DOĞUM SONRASI İLK 42 GÜNLÜK SÜREDE LOHUSA İZLENMELİ
Yıldırım, lohusalık döneminde izlemenin önemini vurgulayarak “Doğum sonrası ilk 42 gün süresince her lohusanın izleminin yapılması, komplikasyonlara karşı korunması, erken teşhis ve tedavisinin sağlanması, gerektiğinde sevk edilmesi ve annenin ilgili konularda bilgilendirilmesi amacı ile Sağlık Bakanlığı Doğum Sonu Bakım Rehberi geliştirilmiştir. Bu rehbere göre hastanede 3, evde 3 olmak üzere toplam 6 lohusa ziyareti ve normal doğumlarda 24 saat sezaryen doğumlarda ise 48 saat hastanede yatış verilerek yakın tabip ile doğum sonu yönetimi planlanmıştır. Doğum Sonrası Bakım rehberi; yaşam bulgularının izlemi, kanama takibi, genel durum incelenmesi, laboratuvar testlerinin izlemi, yenidoğan bakımı hakkında bilgi verme (besleme/emzirme eğitimi) ve sağlıklı davranışlardan sapma durumunda müdahale etme gibi uygulamaları içermektedir.”dedi.
Yıldırım, doğum sonu bakım konusunda dikkat edilmesi gereken noktalara da işaret ederek “Doğum sonrası bakım içerisinde her kadının tehlike işaretleri değerlendirilmeleri yapılmalı ve annenin ve yenidoğanın sağlığının bozulma işaretleri iyi bir şekilde değerlendirilmelidir. Herhangi bir komplikasyon durumunda acil obstetrik bakım uygulamalarının ebeler tarafından yapılması hayati bir öneme sahiptir. Bunların yanında kültüre dayalı bakım modellerinin doğum sonu bakım sırasında dikkatle ele alınmalıdır.” uyarısında bulundu.
YENİDOĞAN BAKIMINDA BU NOKTALARA DİKKAT
Hemşire Günay Arslan ise doğum sonu bakımının içerisindeki yenidoğan bakımının da aşağıdaki işlemleri içerdiğini söyledi.
- “Yenidoğanın doğum sonrası en az 48 saat sonra taburculuğunun yapılması ve taburculuk eğitiminin verilmesi
- Doğum ile birlikte anne bebek bağlanmasının ilk adımının atılması için tensel temasın uygulanması, bu amaçla; annenin göğsüne yenidoğanın konulması
- Kolostrum dediğimiz ve yenidoğan için eşşiz bir besin ürünü olan ilk gelen anne sütünün, doğum ile birlikte başlayan ilk 20 dk. içerisinde yenidoğanın almasının sağlanması
BEBEK 2-3 KAT ŞEKİLDE İNCE GİYDİRİLMELİ
Yenidoğanın ısısını korunması, bu amaçla bir adet kalın kıyafet yerine mevsim, oda ısısı gibi durumlara bağlı olarak; 2-3 kat, ince, pamuklu, yumuşak tüy çıkarmayan, kolay giydirilip çıkarılan kıyafetlerin giydirilmesi
Yenidoğanın baş, ayak ve ellerinin ilk üşüyeceği yerler olduğunu söylemek ve yenidoğanın başını, ayak ve ellerinin de ayrıca giydirilmesinin sağlanması gerekiyor.
SARILIK VE KAN ŞEKERİ DÜŞÜKLÜĞÜNE DİKKAT EDİLMELİ
- Hiperbilirübinemi dediğimiz; sarılık ve hipoglisemi dediğimiz; kan şekeri düşüklüğünü önlemek için bebeğin en az 2 saatte bir beslenmesinin sağlanması, besleme ve emzirme eğitiminin verilmesi.
- Gün içerisinde 15-30 dk. aralığında süren kanguru bakımını yapılması, kanguru bakımının anne veya baba ile çıplak ten üzerine yenidoğanın konulması ile bebek-ebeveyn bağlanmasını sağladığı ve güçlendirdiğinin bilgisinin verilmesi.
- Oda ısısının 22-24 derecede tutulması
YENİDOĞANIN BANYOSU, GÖBEKBAĞI DÜŞTÜKTEN SONRA YAPTIRILMALI
- Bebek altı bezini değiştirirken umblkal kord dediğimiz göbek bağının üzerine gelmemesi, dışkının göbek bağına enfekte etmesini önlemek amacıyla alt bezin değişimi sırasında göbek bağının altından bağlanması ve uzun süre tutmamak için izlemin sağlanması.
- Yenidoğan banyosunun göbek bağı düştükten sonra (ortalama 3-10 gün denilebilir) yapılabileceği ve banyo yapılacak su ısısının 36-37 derece olması
- Yenidoğanın; yüksek ısı, gürültü ve ışıktan koruması
- Bebek arabası ve taşıma koltuklarının güvenliği gibi eğitimlerin verilmesini içerir.
Doğum sonu eğitimler sık sık tekrarlanır ve ebeveynlerden geri dönüş alınır. Sırasıyla yenidoğan taramaları hangi günlerde yapılacağı, bağışıklama süreci anlatılır ve izlemler aralıkları açılarak devam eder.”