Giriş
Ateş, öksürük, göğüs ağrısı yaşıyorsanız bu zatürre olabilir!
Tıbbi adı pnömoni olan ve halk arasında zatürre olarak bilinen hastalık, akciğer dokusunun iltihaplanması sonucu oluşan ciddi bir hastalıktır. Zatürre; bakteri, virüs veya mantar gibi çeşitli mikroplara bağlı olarak gelişebilir. 5 yaşından küçük çocuklarda zatürrenin en yaygın nedeni virüslerdir. Viral kaynaklı zatürre genellikle hafiftir. Ancak bazı durumlarda çok ciddi hale gelebilir. Covid-19 şiddetli hale gelebilen zatürreye neden olabilir.
Zatürre doktoru başvurmayı gerekli kılan, sık görülen ve en fazla ölüme yol açabilen hastalıklar arasında yer alıyor.
Zatürre riski altında olan grupları şu şekilde sıralanabilir:
- Çocuklar
- 65 yaş üstü yaşlılar
- Böbrek, şeker, kalp veya akciğer hastalığı gibi kronik bir hastalığa sahip olanlar
- Sigara kullananlar
- Bağışıklık sistemini baskılayan bir hastalığı olanlar
- Kemoterapi gibi bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaç kullanması gerekenler
Üstelik zatürre tüm dünyada hastane başvurularının, tedavi giderlerinin, iş-okul günü kayıplarının ve ölümlerin önemli bir kısmından sorumlu.
Sorumlusu bakteriler, virüsler ve mantar enfeksiyonları
- Genellikle vücut direnci düştüğü zaman gelişen zatürreye; bakteriler, virüsler ve mantar enfeksiyonları neden oluyor.
- Öksürme ve hapşırma gibi faktörlerle yayılan mikroplar saatlerce havada asılı kalabiliyor.
- Bu mikropların solunması da hastalığın kolayca bulaşmasına neden olabiliyor.
- Toplu taşıma araçları gibi kapalı ortamlarda bulunmanın yanı sıra hastayla temas edilmesi ve havlu ya da bardak gibi eşyaların ortak kullanımı da riski artırıyor.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Turgay Çelikel, zatürrenin en önemli belirtilerinden birinin ateş olduğunu ifade ediyor ve tüm zatürre belirtilerini şu şekilde sıralıyor
- Ateş: Ateş ne kadar yüksekse ve titreme ile birlikte seyrediyorsa, kişinin zatürre olma olasılığı o kadar yüksek.
- Ateş ve titreme ile gece terlemeleri
- Öksürük ve balgam çıkarma (Atipik mikroplara veya virüslere bağlı olarak gelişen atipik zatürrede hasta balgam çıkarmayabilir)
- Nefes darlığı (Hafif bir zatürrede nefes darlığı olmayabilir ancak ileri derecedeki zatürrelerde kişi hiç nefes alamaz ve bu kişilerin yoğun bakıma alınması gerekir.
- Kan değerlerinde bazı kürelerin yüksek olması
- Göğüs ağrısı (Akciğer iltihaplanmalarında bu akciğer zarına da yansıdığında kişiler derin nefes alıp veremez. Derin nefes aldığında göğüs ağrısı artar)
- Nefes darlığı ile birlikte kişinin solunum sayısının artması. Solunum sayısı 30'un üzerindeyse bu, ciddi bir zatürre bulgusudur.
- Ateş ve solunum sıklığının artması ile birlikte yüksek nabız: Nabız 100'e kadar normaldir ancak nabız 100'ün ne kadar üzerine çıkarsa, bu kişinin hastalığının o kadar ciddi olduğunu gösterir.
Zatürre teşhisi nasıl konulur?
- Hastalar muayene edildikten sonra çoğunlukla kan testleri ve akciğer grafileri çekilerek tanı konur.
- Ağır zatürre durumlarında ve hastaneye yatması gereken hastalarda ek kan testleri, bilgisayarlı tomografi ve balgam testleri gibi ileri incelemeler gerekebilir.
- Zatürreye neden olan mikrobun belirlenmesi için burundan veya boğazdan sürüntü alınması, balgam örneğinin incelenmesi gerekebilir.
- Ancak kimi zaman mikrobu belirlemek mümkün olmayabilir.
Zatürre evresine göre tedavi nasıl yapıılmalıdır?
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Turgay Çelikel, zatürrenin tedavisinin kişinin yaşına, risk grubuna göre değişeceğini belirtiyor. Ayrıca zatürrenin şiddeti de tedavi süresini, kullanılacak ilaç türünü değiştiriyor. Prof. Dr. Çelikel, "zatürrre tedavisini üç gruba ayırmak gerekir" diyor.
Toplumda edinilmiş basit zatürre, hastaneye yatış gerektirmeyen zatürre:
- Zatürre akciğer filminde belli olmuştur. Beyaz kürelerinde hafif artış vardır.
- Ateşi hafif yüksek, oksijeni normaldir.
- Kişi çok hasta değil, ancak hastadır.
- Bu kişiler ayakta tedavi edilir. Hastaya antibiyotik verilir.
- Aynı zamanda damardan veya oral olarak başka ilaçlar takviye edilir.
- Bu ilaç tedavisi ile tedavide başarı sağlanır.
- Basit zatürrede 7 günlük tedavi genelikle etkili olur.
Toplumda edinilmiş, hastaneye yatış gerektiren zatürre:
- Kişinin hastaneye yatışı gerçekleşmek zorundaysa antiboyotikler damardan verilir.
- Burada mutlaka penisilin türevi ilaçlar da eklenir
- Ayrıca atipik mikroorganizmalara etkili olabilecek bazı ilaçlar kullanılır.
- Bu kişilerde tedavi genellikle 10 güne çıkar.
Toplumda edinilmiş yoğun bakım gerektiren zatürre:
- Kişinin yoğun bakıma yatması gerekmişse, hayati destekleyici tedaviler verilir.
- Burada mekanik ventilasyon ve oksijen tedavileri de devreye girer.
- Seçilen antibiyotikler daha nadir mikroplara karşı da etkili olacak, en geniş spektrumlu antibotiklerden seçilir.
- Hastanın tedavisi 10-15 günü bulabilir.
- Bazı durumlarda tedavi süresi daha da uzun hale gelebilir.
Zatürre tedavisi sırasında beslemenin önemi büyük!
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Turgay Çelikel, beslenmenin bu tür enflamatuar hastalıkların, zatürre tedavisinin en önemli kısımlarından birisi olduğunu belirtiyor ve hasta beslenmesi ile ilgili şu konuları vurguluyor:
- Yeterli sıvı alınması gerekir. Bir enfeksiyon durumunda, ateşle birlikte de sıvı kaybedilebileceği için en azından vücudun sıvı kaybetmesi önlenmelidir.
- Özellikle kış aylarında içinde bol C vitamini olan portakal suyu, greyfurt suyu, havuç suyu gibi meyve suları tüketilmeli.
- Beslenmenin en önemli kısmı ise, bilimsel araştırmalarla da kanıtlanmış olan geleneksel tavuk suyu çorbası.
- Tavuk suyu çorbasının, zatürre hastalığı sırasında vücuda yayılan ve bize hastalık yaratan birtakım kimyasal maddelerin azaldığı bilimsel olarak kanıtlanmış durumda.
- Vitamin kullanımına gelecek olursak; vitamincilerde göreceğiniz çok fazla miktarda madde vardır ancak bunlar bilimselliği kanıtlanmış değildir. Bu nedenle başta tavuk suyu çorbası olmak üzere, beslenmeye dikkat edilmeli ve bol sıvı tüketilmelidir.
Zatürreye karşı aşının önemi!
Göğüs Hastalıkları Uzmanı. Dr. Hijran Mamamdova Orucova zatürre hastalığı hakkında "altta yatan kronik hastalıkların kontrol altına alınması, dengeli beslenme, hijyenik önlemler, sigara ve alkol alışkanlıklarının kontrolü, pnömokok ve yıllık influenza aşıları ile pnömonilerin sıklığı ve ölüm oranı azaltılabilir." diyor.
Aktif veya pasif sigara içmek pnömonilerde bağımsız bir risk faktörüdür ve pnömoni tanısı alan olgulara sigarayı bırakma konusunda tıbbi destek verilmelidir.
En sık zatürreye neden olan mikrop pnömokoklardır. Göğüs Hastalıkları Uzmanı. Dr. Mamamdova Orucova, pnömokoklara karşı yapılan pnömokok aşısının (zatürre aşısı) aşağıdaki durumlarda önerildiğini belirtiyor:
Pnömokok aşısı (zatürre aşısı) yapılması öneriler kişiler:
- 65 yaş ve üzeri
- İleri evre KOAH, bronşektazi, kalp ve damar, böbrek, karaciğer ve şeker hastalığı gibi kronik hastalıkları olanlar
- Kronik alkolizm
- Dalak disfonksiyonu veya dalağı alınmış olanlar
- Bağışıklık yetmezliği ve bağışıklık sistemini baskılayan tedavi kullanımı olanlar
- Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar
- Pnömokok hastalığı veya komplikasyon riskinin artmış olduğu şartlarda yaşayanlar