Böbreklerin 2 büyük düşmanı: Şeker ve tansiyon (Kronik böbrek yetmezliği nasıl teşhis edilir?)

Böbrek yetmezliği genellikle böbrekler iflas edene kadar belirti vermiyor. şeker ve tansiyon böbrek yetmezliğinin en önemli iki nedeni. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı ÖğretimÜyesi Prof.Dr. Serhan Tuğlular bilgi verdi Böbreklerimizin sağlıklıyken yaptıkları işlevleri yerine getirememesidir.En sık iki nedeni şeker hastalığı ve yüksek tansiyon. Kronik denmesinin nedeni bu sürecin sinsi başlaması ve yavaş yavaş gelişmesidir. Çoğu zaman kişi böbreklerindeki sorunu pek de hissedemez. Başlangıçta pek belirti olmaz ama erken belirtilerinden biri gece uykudan uyanıp idrar yapma ihtiyacıdır. Tansiyondaki yükseklik böbrek hastalığına da işaret edebilir. Bazen başka bir nedenle kontrol amaçlı tahlil yapıldığında idrar tahlilinde bazı bulgular ortaya çıkabilir. Bu uyarıcı olabilir. Bu nedenle şeker hastalığı ve hipertansiyon nedeniyle başvuran hastalar mutlaka böbrek açısından da değerlendirilmeli. Erken dönemde idrar tahlilinde kan ya da protein kaçağı gibi bazı bulgular uyarıcı olur. Daha ileri aşamalarda ise kan tahlillerinde kreatinin ve üre yükselmeye başlar. Maalesef kreatinin normal değerin 0.1 ünite üzerine çıktığında böbrek fonksiyonlarında yüzde 50 kayıp olmuştur bile. Özetle böbrek yetmezliği tahlillere genç yansır. Daha yüksek değerlerle başvuran hastalarda tabloya kansızlık eşlik edebilir. Yine bu aşamalarda ultrasonla görüntüleme yapıldığında böbrek boyutlarında küçülme saptanabilir. Böbrek yetmezliğinde 5 evre var.1. evre: Genellikle belirti yoktur. Yalnızca idrar tahlillerinde idrarda protein kaçağı ya da kan saptanır.2 ve 3 evre: Bu süreçte kandaki kreatinin ve üre değerleri yavaş yavaş yükselir. Öte yandan böbreğin süzme işlevi de azalmaya başlar. Böbreklerin üre gibi istenmeyen atıkları süzme işlevi dışında da görevleri var. Örneğin D vitamini aktif haline böbreklerde gelir. Yine kemik iliğinde kan yapımını sağlayan temel hormon böbreklerde üretilir. Genellikle 3’üncü evreden itibaren bu işlevlerde de azalma başlar. Kişide kansızlık, kemik-kalsiyum-fosfor sisteminde bozukluklar başlar.4. evre: Artık hastanın böbrek işlevleri yakında iyice azalacağı noktaya ulaşmıştır. 5. evre: Böbrek nakli veya diyaliz aşamada bu evrede devreye girer. 5’inci evreye ulaşan hastalar için en iyi seçenek böbrek nakli. Böbrek nakli akrabadan canlı vericiden (donör) yapılabilir. Nakil olacak hasta ve böbreğini bağışlamak isteyen akrabası birçok testten geçer. Sonuçlar uygunsa nakil işlemi bu konuda uzmanlaşmış bir merkezde gerçekleştirilir. Ülkemizde 5’inci evrede yaklaşık 60 bin böbrek yetmezliği hastası var. Ne yazık ki her hasta uygun canlı böbrek donörü bulamıyor. Bu şansı olmayan hastalar ölen kimselerden bağış bekliyor. Biz ölen ve organları başka hastalara hayat verebilecek donörlere kadavra donör diyoruz. Ne yazık ki ülkemizde bu anlamda bağış oranı çok düşük. Hâlâ 25 binden fazla hasta, uygun canlı vericisi olmadığı için kadavra sırasında bekliyor. Oysa gelişmiş ülkelerde bu oranlar çok daha yüksek. Böbrek nakli olanağı olmayan hastalar için diyaliz tedavileri seçenek olur. 2 tip diyaliz var: Hemodiyaliz ve periton diyaliz. İlkinde hasta haftada 2-3 gün belirli bir diyaliz merkezine gider. 4 saat süreyle diyalizle kandaki üre, kreatinin gibi atık maddeler makinesi ile temizlenir. Periton diyalizinde ise hastanın karnına bir silikon tüp yerleştirilir. Karın zarının süzme özelliğinden yararlanılarak karın boşluğuna bazı sıvılar konulur ve temizlenme sağlanır. En azından böbrek hastalığının seyrini yavaşlatmak mümkün. Bunun ötesinde, örneğin kansızlık durumunda destekleyici ek tedaviler yapılır. Ya da D vitamini eksikliği için gerekli destekler verilir. Sonuçta ilerleyen süreçte belki hasta yine 5’inci evreye gelir ama hem süreç uzatılabilir hem de bu aşamaya geldiğinde hasta kendini hâlâ iyi hissedebilir. Şeker hastalarının iyi şeker kontrolü, yüksek tansiyon hastalarının kan basınçlarını kontrol altına alması çok önemli. Bu hastalar olası böbrek hasarına karşı düzenli kontrolden geçmeli. Tansiyon hastalığının önlenmesi için toplumda tuz tüketiminin azaltılmasının çok büyük faydası olacaktır.