Yaşa göre çocukların boy uzama hızı nedir?

* Büyümede en hızlı dönem doğumdan ilk yaş gününe kadar geçen süreçtir. İlk 1 yılda bebeğin boyu 24 cm uzar ve ağırlığı ortalama 10 kg olur.

* Birinci yaştan sonra büyüme yavaşlar, yaklaşık 12 cm boy uzaması olur, ağırlık artışı 2.3 kg kadardır.

* 2-3 yaş arası 10 cm kadar boy artışı olur ve ağırlık artışı birkaç kilo kadardır. Daha sonra 10-12 yaşa kadar erkek ve kızlar ortalama 5-6 cm uzarlar.

* Kızlar ortalama 10, erkekler 12 yaşında ergenliğe girer. Ergenlikte kızların 15-20 cm, erkeklerin 20-25 cm boyları uzar.

Bir çocuğun boyunun normal olduğu nasıl anlaşılır?

Yıllık boy artımının yaşa göre normalden az olması durumunda büyüme hızı yetersiz olarak değerlendirilir. Yıllık büyüme hızı 1-2 yaşlar arasında yılda 12 cm, daha sonra yılda 5-6 cm’dir. Bir çocuk, ergenlik öncesi yılda 5 cm’den az büyüyorsa veya takip edildiği büyüme eğrilerinde aynı çizgide devam edemiyor ve alt çizgiye düşüyorsa sorun var demektir. Durumunun araştırılması gerekir. Aileler çocuklarının boyunun uzamadığını kıyafetlerinden anlarlar.

Boy uzamasında kalıtımın rolü nedir?

Elbette kalıtımın rolü önemli. Kısa boylu çocukların anne-baba veya diğer yakın akrabaları da kısa boyludur. Bu çocuklar akranlarından kısa olarak büyüme eğrilerinin alt sınırlarında büyürler ancak bulundukları eğriden daha alt eğriye düşmezler. Yapılan hormon incelemelerinde, beslenme durumlarında bir sorun yoktur. Bu çocukların ergenlik çağında boyları uzar ve anne-baba ortalamalarına göre hesaplanan erişkin boylarına ulaşırlar. Fakat önemli bir hatırlatma yapmak isterim. ‘Anne ve babası kısa olan çocukların mutlaka kısa boylu olması gerekir’ şeklindeki inanış yanlış. Sosyoekonomik şartların ve beslenmenin düzelmesiyle boyda uzama gözlenebilir. Örneğin Çinli ve Japon çocuklar artık 50 yıl öncesine göre daha uzun.

Boy uzamıyorsa ne yapılmalı?

Boy artışını direkt büyüme hormonu etkiliyor. Büyüme hormonunun eksik salgılanması, diğer hormonların da eksik salgılanmasıyla birlikte olabiliyor. Büyüme hormonu eksikliği doğumsal, bazı hastalıklar (tümörler) ya da bazı tedaviler (ışın tedavisi gibi) nedeniyle olabiliyor. Ama çoğu zaman eksikliğin nedeni saptanamıyor. Çocuk yaşıtlarından geri kalmaya başladıysa, herhangi bir beslenme bozukluğu ya da kronik hastalığı yoksa hormon eksikliği düşünüyoruz. Burada da boy kısalığına en sık yol açan iki hormon karşımıza çıkıyor, tiroid ve büyüme hormonu eksikliği. Büyüme hormonu eksikliği olan çocuklar hafif kilolu, yüzleri yaşlarına göre daha çocuksudur. Bu çocuklar ergenliğe de geç girerler.

Ergenlikte hızlı büyüme hangi yaşlara rastlıyor?

Ergenlikte kız çocukları 20-25 cm, erkek çocuklar ise 25-30 cm uzuyor. Ergenliğin ortalama 3-4 yıl sürdüğü düşünülürse bu dönem içinde 6-12 aylık kısa zaman içinde hızlı boy artışı oluyor. Bu dönem erkeklerde 13-14 yaşlar, kızlarda ise 11.5-12 yaşlar arasında. Kızlarda hızlı büyüme tam ilk adet öncesi gerçekleşir, erkeklerde ise ergenliğin ortalarında, sakal -bıyık gelişiminden hemen önce oluşuyor. Daha sonra büyüme yavaşlayarak devam ediyor çünkü seks hormonları nedeniyle kıkırdaklar kemikleşmeye başlıyor kemik yaşı ilerliyor. Ergenlik döneminde büyümeyi, büyüme hormonuyla birlikte seks hormonları sağlıyor. Yani kızlarda östrojen, erkeklerde testosteron hormonu... Ergenliğe zamanından önce ya da sonra girilirse çocuğun boyu kısa kalabiliyor. Erken ergenliğe giren çocuklar başlangıçta yaşıtlarına göre önde gidiyor gibi görünüyor ama tedavi edilmediklerinde boyları kısa kalıyor.

Boy uzaması ne zaman duruyor?

Östrojen hormonunun büyüme kıkırdağını kapatma yani kemikleştirme etkisi testosterona göre daha fazla. Seks hormonları önce boyun hızlı uzamasını sağlıyor, daha sonra da büyüme kıkırdaklarında kapanmaya yol açarak büyümeyi durduruyor. Dolayısıyla kızlarda büyüme erkeklere göre daha erken duruyor. Ergenliğin son dönemlerinde büyüme kıkırdağının kemik uçlarıyla kaynaştığını görüyorsak daha fazla büyüme olmayacak demektir. Yılda 1-2 cm. uzama söz konusuysa boy uzaması artık iyice yavaşlıyor demektir.

Tahmini boy uzunluğunu veren formül

Kızlar için: Babanın boyu - 12.5 santim + annenin boyu / 2

Erkekler için: Babanın boyu + annenin boyu + 12.5 santim / 2

Not: Bulunan değerin en az 5-6 santim yanılma payı var.