Giriş
Çocuğunuzda büyüme gelişme geriliğini nasıl anlarsınız?
Bir çocuğun akranlarına göre boy ve kilo değerlerinin altında kalması, uzmanlar tarafından büyüme ve gelişme geriliği olarak tanımlanıyor. Büyüme ve gelişme geriliğinin en önemli nedeni çocuğun yanlış ya da yetersiz beslenmesi. Üstelik bu sorun ülkemizde her 10 çocuktan birinde görülüyor. Peki çocuğunuzda büyüme ve gelişme geriliği olduğunu anlamak nasıl mümkün?
Çocuklarda yetersiz ve yanlış beslenme büyüme gelişme geriliğinin en önemli nedenlerinden biri. Ülkemizde her 10 çocuktan birinde büyüme ve gelişme geriliği görülüyor. Bu ciddi bir oran. Üstelik bu oran bazı şehirlerde 10 çocuktan 4'üne kadar çıkabiliyor.
Büyüme gelişme geriliği olan çocuk nasıl anlaşılır?
Öncelikle çocuğunuzu iyi gözlemlemeniz gerekiyor. Buna göre bazı belirtiler büyüme gelişme geriliğine işaret ediyor olabilir. Kendinize şu soruları sorun:
- Çocuğunuz akranlarına göre daha düşük bir kiloya ve boya mı sahip?
- Çocuğunuz yaşına ve cinsiyetine göre standart değerlerin altında mı? Boy kısalığı ve zayıflığı durumu mu var?
- Bağışıklık sistemi zayıf mı? Sık hastalanıyor ve geç mi iyileşiyor?
- Özgüveni düşük, soosyal gelişmi geri mi?
- Zekasında veya zihinsel gelişiminde bir gerilik mi söz konusu?
- Dikkati mi dağınık?
Çocuğunuzda bu belirtileri ve sinyalleri iyi takip etmeniz gerekiyor. Ergenlik dönemine kadar bunların takip edilmesi çok önemi. Kimi durumlarda ailelerin standart araçlara ihtiyacı oluyor. Bunun için persentil hesaplama araçlarından yararlanılabilir. Persentil araçları büyüme tablosunu gösterir.
Persentil tablolarında hangi değerler kritik değeri gösterir?
Çocuğunuzun yaş ve cinsiyetine, ayrıca yaşadığı coğrafyaya göre büyüme tablosuna baktığınızda yüzde 1-2 sapmalar ciddi bir soruna işaret etmiyor ancak yüzde 10 persentil değeri kritik bir değer olarak görülüyor. Buna göre çocuğun yaşına ve cinsiyetine göre persentil değeri yüzde 10'un altındaysa, çocukta büyüme ve gelişme geriliğinden söz edilebilir. Böyle bir durumda mutlaka bir çocuk doktoruna başvurmanız gerekir.
Büyüme ve gelişme geriliği neden olabilir?
Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği'nin açıklamalarına göre, normal büyüm ve gelişme sağlığın en önemli göstegelerinden biri.
Normal büyüme için gerekenler:
- Sağlıklı hücre yapısı
- Yeterli beslenme
- Sportif aktivite
- Büyümeyi etkileyen hormonların ve büyüme faktörlerinin varlığı
Büyüme nasıl gerçekleşir?
Büyüme, hücrelerin bölünerek çoğalması ile başlıyor. Ardından hücreler genişliyor ve belli işlevler kazanıyor. Bu aşamaların ideal bir şekilde devam edebilmesi için çocuğun büyüme faktörlerinin ve genetik yapısının sağlıklı olması gerekiyor.
Bu anlamda çocuğun büyüme ve gelişmesi; bebeğin doğum öncesi yaşadığı ortamla, yani annenin sağlık durumu, beslenmesi, hastalıkları ile de ilişkili.
Doğumdan sonra büyümeyi etkileyen faktörler değişiklik gösteriyor. Doğumdan sonra çocuğun ilk 24 ayına kadar dengeli beslenebilmesi, hastalıklardan korunması, sevgi ile büyütülmesi de devreye giriyor.
Çocuğun büyümesini ve gelişmesini sağlayan en önemli faktör büyüme hormonu. Bu hormon da hem genetik hem de çevresel etkilere bağlı.
Bu haber ilginizi çekebilir: Çocukta kısa boyun nedeni bu hormon!
Diğer bir yandan çocuktaki kronik hastalıklar; böbrek, kalp, karciğer hastalığı gibi durumlar büyüme hormonu eksikliğine yol açabiliyor.
Sosyoekonomik düzeyi iyi olan ülkelerde beslenme bozukluğuna bağlı büyüme gerilikleri çok az görülürken, Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği'nin açıklamalarına göre ülkemizdeki büyüme geriliklerinin önemli bir kısmı nutrisyonel boy kısalığı olarak adlandırılan beslenme yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkıyor.
Bu haber ilginizi çekebilir: Çocuklar neden erken yatmalı? Çocuğunuz doğru saatlerde mi uyuyor?
Annenin sigara veya alkol kullanması çocuğun büyümesinde etkili mi?
Hamilelik sürecinde anne adayının sigara ve alkol kullanımı bebeğin anne karnındaki gelişimini olumsuz etkileyebiliyor ve bebek normalden daha küçük doğabiliyor. Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği'nin açıklamalarına göre araştırmalar, bu bebeklerin yüzde 10-15 kadarının normal büyümeyi yakalayamadığını gösteriyor.
Hamilelik sürecindeki hangi sorunlar bebeği etkiler?
Hamilelik sürecinde annenin doğru ve dengeli beslenememesi de bebeğin sağlık gelişmi açısından önem arz ediyor. Yetersiz beslenen, vitaminsiz kalan, mineral eksiklikleri olan anne adaylarının bebekleri hem büyüme geriliği hem de bazı anomaliler açısından risk taşıyor.
Ayrıca bu bebekler ilerleyen dönemlerde şişmanlık, erken kıllama, şeker hastalığı, tansiyon sorunları gibi ek birtakım risklerle de karşı karşıya. Bu nedenle anne karnında gelişme geriliği ile doğan bebeklerin ileride benzer sorunlarla karşılaşmaması için büyüme ve gelişme geriliği olsun olmasın yakından izlenmesi gerekiyor.
Anne sütünün etkisi var mı?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) çocukların 2 yaşına kadar anne sütü almasını öneriyor. Anne sütü alan bebekler aynı zamanda günümüzün önemli bir sağlık sorunu olan obeziteye karşı da korunmuş oluyor.
Bu haber ilginizi çekebilir: Anne sütünü artıran besinler ve anne sütü azlığı nedenleri
Büyüme geriliği tedavi edilebilir mi?
Diğer çocuklara göre boyu daha kısa kalan, kilosu yetersiz olan bir çocuktaki büyüme geriliğinin en önemli nedenleri yetersiz ve yanlış beslenme olarak belirtiliyor.
Ancak büyüme ve gelişme geriliği saptanmış bir çocukta, öncelikle nedenleri belirlemek gerekiyor. Çünkü bazı hormonal sorunlar, hastalıklar da büyüme gelişme geriliğine yol açabiliyor. Bu nedenle Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği ayırıcı tanı için şu aşamaların izlendiğini belirtiyor:
- Çocukta kansızlık, karaciğer, böbrek hastalıkları, çölyak hastalığı, idrar muayenesi ve tiroid hormonlarına bakılır.
- Gerekirse çocukta büyüme hormon testlerine başlanır veya bir süre izlemeye alınır.
- Çocuğun boyu kısa ise doğru tanı koyabilmek için belli aralıklarla çocuk izlenir, doğumdan itibaren 2-3 ayda bir boy ve kilo artışları takip edilir. Boyu kısa olan veya uzaması duraklayan çocuk değerlendirilir.
- Boy kısalığını açıklayacak bir neden bulunmuşsa, buna yönelik tedavi başlanır, hasta mutlaka 3-6 aylık periodlarla izlenir.
- Çocukta büyüme hormonu eksikliği nedeniyle boy kısalığı söz konusu ise, buna yönelik tedavi alan çocuklarda çocuğun boyu kızlarda 1.55cm, erkeklerde 1.65cm'e ulaşınca tedavi sonlandırılır. Ancak çocukta kalıcı hormon eksikliği söz konusu ise tedavi ömür boyunca da devam ettirilebilir.
Büyüme gelişme geriliği beslenme yetersizliklerine bağlı olarak ortaya çıkmışsa, çocuk doktorunun yönlendirmesine uygun olarak, düzenli bir beslenme tedavisiyle çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği tedavi edilebilir. Bu tedavilerde özel beslenme ürünleri kullanılabilir. Bu ürünleri çocuk doktorlarınız reçete eder. Reçetelerinizi aile sağlık merkezlerinde yeniletebilirsiniz.
Büyüme ve gelişme geriliğinin tekrarlama riski vardır. Bu nedenle büyüme ve gelişme geriliği tanısı alan çocuk, iyileştikten sonra bile 2 yıl boyunca doktor tarafından belli aralıklarla kontrol edilmelidir.
Çocuğumun boy ve kilosunu nasıl takip edebilirim?
Çocuklarda boy ve kilo ölçümü takibi çocuk doktorları tarafından aylık olarak takip edilebilir. Bu takibi gerekirse aile sağlık merkezlerinde veya eczanelerde de yaptırabilirsiniz.