Giriş
Çocukları 3 yaşından önce ekranla tanıştırmayın
Günümüzde çocuklar tablet, telefon ve televizyon ekranıyla çok küçük yaşlarda tanışıyor. Çocukların çok erken yaşlarda ekranlarla tanışmaması gerektiğini belirten Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Figen Karaceylan Çakmakçı, “Çocuğunuzu 3 yaşından önce ekranlarla tanıştırmayın, örnek olun, rehberlik edin ve kurallar belirleyin” dedi. Çakmakçı, ailelere ekran bağımlılığı konusunda 8 önemli öneride bulundu.
Çocuğunuzu ekranla tanıştırmak için aceleci olmayın
3 yaşına kadar çocuklar hiçbir elektronik alete maruz kalmamalı. Televizyon, cep telefonu, tablet gibi elektronik aletler asla çocuğun oyalanması için tercih edilen oyuncaklar veya sorun çözücüler olmamalı. Ayrıca eğer çocuğun yeme sorunu varsa, yemek yedirmek için veya evde bakım veren kişinin çocuğu oyalama amacıyla ekranı tercih etmesi, henüz beyin gelişimi devam eden çocuklara ciddi zarar verebilir. Erken yaştan itibaren ekrana maruz kalan çocuklarda dil gelişiminde gecikmeler, öğrenme ve dikkat sorunları en önemlisi de gerçekle kurguyu ayırt etmesi olgunlaşmamış çocuklarda ciddi kaygı ve davranış bozukluklarına zemin hazırlayabilir.
Ekran saatinin başlangıç ve bitiş saatini tanımlayın
Çocukla karşılıklı yapacağınız bir anlaşma ile ekran saatini tanımlayın. “Bu saat diliminde ister televizyon izle, ister tabletinle, istersen de cep telefonunla vakit geçirebilirsin. Ekran iznin şu saatte başlar, şu saatte biter” diyerek net sınır ve kurallarınızı belirleyin. 36 aya kadar ekranla temas olmamalı. Tek istisna aile bireyleri ile yapılacak görüntülü görüşmeler olabilir. 36 ay -5 yaş arası en fazla günlük bir saat ile, 6 yaş sonrasında ise 2 saatle sınırı olmalı. Büyük yaş grubu çocuklarda ekran süresinin, çocuğunuzun uykusundan, fiziksel aktivitelerinden ve sağlıklı gelişimi için gerekli diğer etkinliklerden çalmasına izin vermeyin.
Ekranı yasaklamak yerine alternatifler önerin
Ekran saatlerine uymayan bir çocuğunuz varsa, sinirlenip yasaklar koymak ya da ceza vermek çatışmaya davetiye çıkarır. Bunun yerine beraberce başka şeyler yapmayı önermek, çocuğun yaşına, onun ve sizin tercihlerinize bağlı olarak bir şeyler sunmak uygun olabilir. Beraber kutu oyunları oynamak, mutfak faaliyetleri, bisiklete binmek, yürüyüş yapmak ya da çocuğun tercih ettiği her şey alternatif olabilir. Sunulan öneriler mutlaka çocuk için cazip olmalı ve tercih edilebilmeli.
Model olun
Çocuklar sıklıkla anne-baba davranışlarını taklit ederler. Ebeveyn telefonla uğraştığından daha uzun süreyi kitap okumaya ayırıyorsa, çocuğunun da benzer bir tercih yapma olasılığı da artar. Dolayısıyla dijital araçlarla kendi ilişkinizi gözden geçirin. Bunlara ne kadar zaman harcıyorsunuz? Mesajlarınızı, haberleri, e-postaları ne sıklıkla kontrol ediyorsunuz? Kendinize internetsiz, dijital araçsız saatler ya da günler ayırıyor musunuz?
Çocuğunuza dijital aletleri kullanmada rehberlik edin, kontrolü bırakmayın
Bilgisayar, telefon, televizyon veya tablet gibi elektronik aletlerin kullanım amacının sadece eğlence amaçlı olmadığını çocuğunuza öğretin. Çocuğun cep telefonunun kontrol edileceği, şifre konulmasının istenmediği, sosyal medya hesaplarının ebeveyn tarafından takip edilme zorunluluğu çocukla birlikte anlaşılarak bir kurala bağlanmalı.
Çocuğunuzun ilgilendiği içeriklerin neler olduğuna ve niteliklerine dikkat edin
Aşağı yukarı orta öğretim bitene kadar çocuğun internet erişimi ebeveyn kontrolünde olmalı. Çocuğun hangi oyunları oynadığı, hangi videoları izlediği, ekran başında neler yaptığı ciddi olarak denetlenmeli, eğitici içerikli kullanılması da teşvik edilmeli.
Çocuk 14 yaşından önce sosyal ağlarda bulunmamalı
Bilgisayarda girdiği platformalar, sosyal medya kullanımı ve tehlikeleri ile ilgili bilgiler çocuğa mutlaka öğretilmeli. 14 yaşından önce çocuğunuz sosyal ağlarda bulunmamalı. Daha büyük çocuklar için sosyal ağları kullanmak önemli hale gelir. Ergenlik çağındaki çocukların internet hayatının ilkelerini öğrenmesini sağlayın. Ergenin sosyal medya hesaplarını takip edeceğinizi belirtin ancak hesapları üzerinden yorum yapmak ya da kişisel alanını ihlal edecek davranışlarda bulunmaktan kaçının.
Çocuğunuzu riskler konusunda bilgilendirin
Kendi başına internette gezinmesine izin verdiğiniz yaşa geldiğinde, çocuğunuz internetin olası tehlikeleri hakkında bilinçlenmiş olması gerekir. Çocuğunuz internet zorbalığına nasıl cevap verileceğini, gizlilik ayarlarının önemini ve nasıl yapılacağını, kişisel verilerin erişime açık olmasının tehlikeli sonuçlarını, belge indirmeyi ve intihalin ne demek olduğunu öğrenmiş olmalı.