Giriş
Covid-19 aşısı gerçekten damar tıkanıklığı ve pıhtı atmasına yol açıyor mu?
Koronavirüs'ten korunmanın başlıca dört yolu bulunuyor; maske, mesafe, temizlik ve hijyen. Ancak yan etkilerinden çekinip aşı olmaktan kaçınan ve ücretsiz olan koronavirüs aşısını olmayan kişi sayısı da hiç az değil. Aşıyla ilgili sıkça dile getirilen endişelerin başında ise damar tıkanıklığı ve kan pıhtısı oluşması riski dile getiriliyor. Peki gerçekten koronavirüs aşısı damar tıkanıklığına ve pıhtı atmasına yol açıyor mu?
Koronavirüs'ten korunmak için bu dört önlemi almak gerekiyor
- Maske
- Mesafe
- Hijyen
- Aşı
Ancak hem sosyal medyada dolaşan asılsız haberler hem de spekülasyon yaratarak gündem olmaya çalışan kişilerin paylaşımları nedeniyle aşı olanlar kadar koronavirüs aşısı olmaktan çekinen ciddi bir kitle de var.
Aşı olmaktan çekinen kitlenin başlıca çekinceleri arasında koronavirüs aşısının damar içinde pıhtıya veya toplardamarlarda pıhtı oluşması riskine dair haberler geliyor.
Biz de bu nedenle Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas konunun detaylarını sorduk.
Aşıyla ilgili sıkça dile getirilen endişelerin başında gelen damar tıkanıklığı ve kan pıhtısı oluşması riski hakkındaki sorulara karşı Covid-19 aşılarının damar içinde pıhtıya ve tıpta derin venöz trombozu (DVT) olarak geçen ve halk arasında pıhtı oluşması olarak nitelenen soruna yol açma riskinin son derece düşük olduğunu belirten Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas konunun detaylarını rakamlarla anlattı.
Derin venöz tromboz (DVT) nedir?
- Vücudumuzdaki damarların içinde oluşan bir kan pıhtısının yol açtığı çok ciddi bir durum olan toplardamarlarda pıhtı oluşması (derin venöz tromboz) hastalığında pıhtı hangi nedenle gelişmiş olursa olsun, bacakta, tıpta derin ven adı verilen ana toplardamarları tıkadığı anda, kan dolaşımını engelleyecek bir sürece yol açar.
- Bulunduğu yerden koparsa, gidebileceği en tehlikeli hedef akciğerdir. Buna pulmoner emboli adı verilir.
- Bacak veya kolda yer alan ana toplardamarlarda pıhtının akciğer damarlarını tıkamaya başlaması, yaşamı tehdit eder.
Koronavirüs damar hastalığı gibi bir seyir izliyor
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas, çoğu insanın Covid-19’u bir solunum hastalığı olarak bildiğini ancak koronavirüsün gerçek bir damar hastalığı seyrine sahip olduğunu belirtiyor.
Çünkü koronavirüsün akciğerlere verdiği zarar, vücudumuzdaki damarların en iç katmanını oluşturan ‘endotel hücreleri’ne saldırması ile gerçekleşiyor.
- Covid-19 virüsünde bulunan bir protein, ‘ACE 2 Reseptörü’ adı verilen bir yapıya bağlanıyor.
- Bu yapı, vücudumuzdaki atardamar ile toplardamarlarda bulunuyor.
- Bu bağlanma hücre yıkımını başlatıyor; akciğer harabiyetine, kalp krizlerine, inmelere veya derin venöz tromboz-DVT’ye yol açan damar içi kan pıhtılarına yol açabiliyor.
- Bu doğrultuda sıkça sorulan soruların odağında derin venöz tromboz var ve bu sorunun aşıya bağlı olarak gelişip gelişmeyeceği merak ediliyor.
DVT ciddi ve gözardı edilmemesi gereken bir sorun olmasına karşın, Covid-19 aşılarının damar içinde pıhtıya ve DVT’ye yol açma riski son derece düşük.
Yapılan bir çalışmaya göre
- 18-49 yaş arasındaki kadınlarda 1 milyon aşılanmada 7 kişide damar içi pıhtı görülürken
- 50 ve daha ileri yaştaki kadınlarda ise bu oran 1 milyonda 0.9 olarak ortaya çıkmış.
- Bu çok nadir yan etki, aşılanmadan 6-15 gün sonra görülmüş.
Toplardamarlarda pıhtı oluşması koronavirüsün erken ve sık görülen bir komplikasyonu
- Aşı sonrası toplardamarlarda pıhtı oluşması gelişme riski düşük olurken aşı olmamış ve koronavirüs geçirmekte olanlarda toplardamarlarda pıhtı oluşması sıklığı çok daha yüksek.
- 'American Journal of Medicine and Physical Rehabilitation' dergisinde yayınlanan bir çalışmada, Covid-19 hastalarında toplardamarlarda pıhtı oluşması sıklığı değerlendirilmiş durumda.
- Buna göre toplardamarlarda pıhtı oluşması, Covid-19’un erken ve sık bir komplikasyonu olduğu artık çok daha iyi biliniyor.
- Covid-19 tanısıyla hastaneye acil yatıştan ve taburculuktan haftalar sonra da bu sorunla sık olarak karşılaşılıyor.
- Bu durum, Covid’in herhangi bir döneminde toplardamarlarda pıhtı oluşmasına rastlanılmakta olduğunu ortaya koymuyor.
- Sonuç olarak, aşılanma sonrası ilk 2 haftada, aşıya bağlı çok düşük bir pıhtı riski bulunduğu söylenebilir ancak diğer yandan Covid ile karşılaşıldıktan sonra hastalığa bağlı pıhtı olasılığının çok daha yüksek olduğunu belirtmek gerekiyor.
- Ayrıca, Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerde yapılan incelemelerde, bu hastaların ortalama %58’inde toplardamarlarda pıhtı oluşması (DTV) saptanmış.
Verilerin sayısal karşılıkları aşı olmanın gerekliliğini ortaya koyuyor
- Şu ana kadar elde edilmiş olan verilere göre, aşının phtı oluşmasında milyonda 7 risk ile zararsız olduğunu ortaya koyuyor.
- Aşısız ve Covid-19 geçirenlerde ise sayının çok daha yüksek olduğunu söylemek mümkün.
Covid’e karşı, her yönden incelenmiş ve güvenilir bir ilaç henüz bulunmadığından hareketle, bugün için koronavirüs aşısı olmanın insanları hayatta tutmak açısından tek güvence olabileceğini unutmamak gerekiyor.
Her ilaç ve aşının basit veya ciddi yan etkileri olabilir, önemli olan bu yan etkilerin sayısal olarak anlamlılık gösterip göstermediği.
Bacaklarında varisleri olan kişilerin, özellikle de koronavirüs pandemisi döneminde, bacaklarında önemsiz veya ciddi boyutta pıhtı riskini sürekli taşıdıklarını hatırlamaları ve bunların tedavisini ihmal etmemeleri gerekiyor.
İç toplardamarlarda pıhtı oluşması (DTV) nasıl anlaşılır?
- Derin venlerdeki pıhtılar daha çok bacak venlerinde gelişiyor.
- Nadir de olsa, vücudun başka yerlerinde de oluşabiliyor.
- DVT gelişen hastaların yarısı bu durumu farkederken, diğer yarısı ise sorunu sessiz atlatıyor.
- Bu nedenle de, bacaklarında bir toplardamar hastalığı olan, varisleri bulunan kişiler, aşılanma konusunda daha fazla endişe ifade ediyor.
DTV belirtileri
- Pıhtının bulunduğu yere göre belirtiler farklılık gösteriyor.
- Bacaklarda DVT geliştiğinde, uzuvda şişlik, kramp, ayak/bilekte ağrı, dokunmakla ilgili bölgenin cilt ısısında hafif artış veya kızarıklık, yürüme güçlüğü görülebiliyor.
- Üst vücut yarısında DVT daha nadir görülüyor.
- Ama bacaklarda olduğu gibi, sessizce atlatılabileceği gibi, boyun veya omuz ağrısı, elde veya kolda şişlik, ciltte morluk, kol hareketleri ile gelen ağrı, ellerde zayıflık hissi fark edilebiliyor.
