Giriş
3 Aralık Dünya Engelliler Günü. Yani bugün, engellilerin haklarına dikkat çekmek ve farkındalığı artırmak için çeşitli etkinlikler düzenleniyor. 7 milyarlık dünya nüfusunun yaklaşık 1 milyarı engelli. Nüfusu 83 milyon olan Türkiye'deki engelli vatandaşların sayısı ise 10 milyona yakın.
Aileleriyle birlikte bu sayı 25 milyonu buluyor. Devletin yaşlılara, hastalara ve kadınlara olduğu gibi engellilere yönelik de çok sayıda destekleri var. İşte hem engellilere hem de engellilerin yakınlarına yönelik sağlanan haklar ve kolaylıklar...
Vergi muafiyeti
- 200 metrekareye kadar tek konutu olan engelli, Emlak Vergisi ödemiyor.
- Çalışma gücünün asgari yüzde 80'ini kaybetmiş bulunanlar birinci derece engelli, asgari yüzde 60’ını kaybetmiş olanlar ikinci derece engelli, asgari yüzde 40’ını kaybetmiş bulunanlar ise üçüncü derece engelli sayılırken, bu engel kategorilerinde olanlara 350 lira ile 1.400 lira arasında vergi muafiyeti uygulanıyor. Bundan ücretli çalışan, serbest meslek erbabı engelli, bakmakla yükümlü engelli kişi bulunan ücretli çalışanlar yararlanabiliyor.
- Engellinin eğitim, meslek, günlük yaşamları için özel üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları Katma Değer Vergisi'nden (KDV) istisna tutuluyor.
Araç alımında ÖTV yok
ÖTV muafiyetinde iki noktaya dikkat edilmeli:
- Yüzde 90 ve daha fazla engelli, Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) muafiyetinden yararlanarak taşıt aldığında, kendisi kullanamıyor. Şoförü veya yakını kullanıyor.
- Aracı alacak engelli, engel derecesine (en az yüzde 40 olmalı) göre bizzat taşıtı kendisi kullanmak için özel tertibat yaptırıyor.
- Her iki durumda ÖTV muafiyeti, bu yıl için vergiler dahil 303 bin 200 lirayı geçmeyen araçlarda uygulanabilir. Motor silindir hacminde ise sınır 2800 cm3.
- ÖTV muafiyetli olarak alınan araç, 5 yıl boyunca satılamıyor.
- Her iki durumda da Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) muafiyeti olduğundan vergi ödenmiyor.
Otopark önceliği
- Araç sahibi engellilere otophark kolaylığı sağlanıyor.
- Havalimanlarındaki ve belediyelerin işlettiği otoparklardan ücretsiz yararlanabilir.
- ÖTV indirimli aracı olanlar, evlerinin önüne belediyeye müracaat ederek 'engelli araç park yeri' yaptırabilir.
- Trafik Tescil Şubesi'ne dilekçe ile başvurarak, engelli araç park kartı temin edilebilir.
Erken emeklilik
Engellilere erken emeklilik dahil tanınan pekçok hak var. Belli başlıları şöyle:
- İşe girişten sonra engelli hale gelip yüzde 60 ve üzerinde çalışma gücünü kaybedenler malulen emeklilik hakkını elde ediyor.
- Malulen emeklilik için en az 10 yıllık sigortalılık süresi aranıyor.
- Yüzde 40 ve üzeri çalışan engelliler işe giriş tarihlerine göre kademeli erken emeklilik hakkına sahip.
- Bağkur engelli emekliliği hakkı 1 Ekim 2008 sonrası yasa ile yürürlüğe girdi.
- Başka birinin bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanlara da belirli şartlarla erken emeklilik hakkı tanınıyor.
- 18 yaşını dolduran yüzde 40 ve üzeri engelli olanlara, gerekli şartları taşıması halinde maaş bağlanır.
- Süreli rapor verilerek belli aralıklarla raporlarını yenilemek zorunda kalan engelli vatandaşlara, yeni düzenlemeyle sürekli rapor verilebilme imkanı getirildi.
Bakımını üstlenene maaş
- Engelli bakımını üstlenenlere de 1.544 lira maaş bağlanıyor.
- Engellinin sosyal yardım kapsamındaki maaşı haczedilemez. Engelli maaşı isteyerek de olsa haczettirilemez.
- Başarılı ve ihtiyaç sahibi engelli öğrencilere, öncelikli olarak öğrenim kredisi, katkı kredisi ve yurt tahsisi yapılıyor.
- Müze ve ören yerlerine, engelliler ile bir refakatçisi ücretsiz biletle girebiliyor.
İşe alana teşvik
- 50 ve üzeri çalışanı bulunan özel sektör işyerlerinde en az yüzde 3, kamuda yüzde 4 engelli personel çalıştırılması zorunlu. Kotanın üzerinde engelli çalıştıran sigorta prim teşviği alıyor.
- Engelli memura isteği dışında gece nöbeti ve fazla mesai yaptırılamaz.
- İşkur, MEB Çıraklık Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ve belediyeler, engellilere yönelik meslek edindirme kursları düzenliyor.
- Sosyal destek hattı 'Alo 183', 7 gün 24 saat engellilere hizmet veriyor.
İş kurana hibe
İşkur, Engelli Hibe Desteği kapsamında, kendi işini kurmak isteyen engelli vatandaşların yararlanabilmesi için 65 bin liraya kadar hibe desteği sağlıyor. Şu ana kadar 3 bin engelliye 130 milyon lira hibe desteği verildi. İlgilenenler, detaylı bilgiyi 'iskur.gov.tr' adresinden alabilir.
Özel indirim imkanları
- Her belediye su indirimini en az yüzde 30 oranında uygulamak zorunda. İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi'nin (İSKİ) indirimi yüzde 50.
- D-Smart ve Digitürk indirimli üyelik imkanı sunuyor.
- Turkcell, Vodafone, Türk Telekom, TTNET, Uydunet ve Turkcell Süperonline'da engellilere özel indirimli tarifeler var.
- Belediye otobüsleri, metro seferleri, demiryoları ve denizyollarının şehir içi seferleri ücretsiz. Yüzde 40'ın üzerinde engelli olanlar ile 'ağır engelli' ibareli raporu bulunanların bir refakatçisi de ücretsiz ulaşımdan yararlanabiliyor.
- Şehirlerarası otobüslerde yüzde 30 indirim uygulanıyor. 20 koltuklu araçta 1, 20'den fazla koltuğa sahip olanlarda 2 engelliye indirim sağlanıyor.
- Türk Hava Yolları (THY), yüzde 40 ve üzeri oranda engelli olan yolculara, uygulanabilir ücretler üzerinden tüm iç ve dış hatlarda yüzde 25 indirim hakkı tanıyor.
Yeni uygulamalar hayata geçecek
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, engellilerin hayatın her alanında bağımsız ve tam katılım sağlamak amacıyla istihdamla ilgili mevzuattan erişilebilir konutlara, mesleki eğitimden evde bakıma kadar yeni uygulamaları hayata geçirecek. Uygun maliyetli konutlar yapılacak. e-Devlet, bankacılık hizmetleri, acil durum çağrı hizmetleri ve kamu kurumlarının web sayfalarının erişilebilirliği güçlendirilecek.
