Giriş
Doğumunun 90. yılında popüler kültürün babası Andy Warhol
Amerikalı ressam Andy Warhol’un doğumunun üzerinden tam 90 yıl geçti. “Gelecekte bir gün herkes 15 dakikalığına ünlü olacak” diyen Warhol, günümüzde sosyal medya çılgınlığında vücut bulan popüler kültürün temellerini atmıştı. Warhol’un tüketimi yücelten sanat anlayışının yaktığı ateş de hâlâ alev alev...
Seri üretim sanat
POSTA / Gökhan Erkuş
Warhol, 60’lı yılların başında ‘Fabrika’ adını verdiği atölyesinde dönemin heyecan arayan zengin gençlerini, şöhret peşindeki sanatçı adaylarını bir araya getirmeyi başarmıştı. Her şeyden bir sanat eseri çıkarılabileceğini ileri sürüyor, ‘seri üretim’ sanat yapıyordu.
Bir çorba konservesini, bir coca cola şisesini sanat eseri olarak sunarken, baskı tekniği ile aynı eserden onlarca üreterek daha çok kişinin tüketim arzusuna yanıt veriyordu. Warhol eserlerinde; Marilyn Monroe, Mona Lisa gibi ikonları tekrar tekrar resmedip ‘değersizleştirerek’, sanatın ‘tek olmanın çekiciliği’ arkasına saklanmasına karşı çıkıyordu.
En pahalı konserve
Andy Warhol; tüketim toplumunu yücelten sanat anlayışının ilk eserlerini verdiği 1962’de, mağazadan aldığı konserve çorba kutularını tuval üzerine yansıtmıştı. ‘Pop art’ın en önemli örnekleri arasına giren çorba kutuları o dönemde Warhol’a ün ve servet kazandırmıştı. Warhol’un baskı yöntemiyle çok sayıda ürettiği çorba kutularının bugün her biri on milyonlarca dolar ediyor.
En ikonik Marilyn
Eserlerin değil, popülerliğin sanatçıları ilahlaştırdığını ileri süren Warhol, Marilyn Monroe’yu tüm dünyada geniş yankı bulan ölümünün hemen ardından resmetmişti. Tekrar edildikçe her şeyin sıradanlaştığını savunan Warhol, Monroe’yu Niagara filmindeki bir sahnesinden tuvaline taşıdı. Warhol’un eseri Monroe’nun kendisi kadar ikonlaştı.
Muhteşem bir boşluk
Andy Warhol, yaşam tarzıyla çevresinde canlı bir sanat eseri oluşturuyordu. Eserin en önemli unsurları ‘Warhol kızları’, bunlardan en ünlüsü ise soylu bir İngiliz ailesinden gelen Edie Sedgwick’di. Warhol; ilk tanıştıklarında ‘Muhteşem bir boşluk’ olarak tanımladığı Edie’yi kendi sanat anlayışına göre şekillendirmiş, eserlerine taşıyıp ünlü yapmıştı.
Uyuşturucudan öldü
Tıpkı bugünkü Kardashain kardeşler, Paris Hilton gibi Edie’nin giydiği, yaptığı her şey büyük ilgi çeker olmuştu. Bir dönem ünlü şarkıcı Bob Dylan’la da aşk yaşamıştı. Ancak zamanla gözden düştü ve 28 yaşında uyuşturucudan öldü. Edie’nin ölüm haberi verildiğinde Warhol’un ilk sözü ise “Hangi Edie?” oldu.
Her şeyin özeti
Andy Warhol tüketim ile özdeşleştirdiği ‘hamburgeri’ birçok eserinde kullandı. Warhol’un sadece hamburger tüketirken görüldüğü kısa film adeta onun sanat anlayışını özetliyordu.
‘30 1’den iyidir’
‘Sanat sanat içindir’ tabusuna meydan okuyan Warhol, leonardo da Vinci’nin resim sanatının zirvesi kabul edilen Mona lisa tablosunu da kendi yöntemiyle tuvale taşımış, eserine ‘30 tanesi 1 tanesinden iyidir’ adını vermişti.
Fabrikada suikast
Andy Warhol’un ‘Fabrika’ adını verdiği atölyesi sanat üretim merkezi olarak tasarlanmıştı. Birçok ünlü ismin uğrak yeri olan Fabrika, zamanla büyük partilerin verildiği bir mekana da dönüştü. Valeri Solanas adındaki bir kadın, yazdığı film senaryosuna ilgi göstermeyen Warhol’u burada kalbinden vurdu. Dakikalarca ölü kalan Warhol, göğsünü yarıp kalbini eliyle çalıştıran bir doktor sayesinde hayata döndü.
Ana kuzusu
Popüler kültür önceki gün, varlığını borçlu olduğu Andy Warhol’un doğum gününü kutladı. Kimileri için popüler sanatın babası, kimileri için sadece insanların şöhret merakını ve aykırı olma çabasını paraya çeviren bir adam. Ancak tartışmasız şekilde 20’nci yüzyılın en ilginç karakterlerinden biri. Warhol bir yandan 43 yaşına kadar annesiyle birlikte yaşayan bir ‘ana kuzusu’, diğer yandan dünyayı değiştiren pop art akımının öncüsüydü. Kapitalizmden sanat çıkardı. Savaş yorgunu Batı dünyasının tüketme arzusuna sanatsal bir hava verdi.
En büyük eseri kendisi
Aykırı düşünceleriyle pop kültürünün temellerini atan Warhol, büyük başarıya ulaştı. 1962’de, Amerikalıların her gün tüketip çöpe attığı bir çorba konservesini resmedip çoğalttı ve her birini binlerce dolara sattı. Warhol’un Marilyn Monroe baskısı, görüntünün orijinalinden daha ünlü hale geldi. ‘Fabrika’dan, The Velvet underground gibi dünyaca ünlü müzik grupları çıktı. 1987’de kalp krizinden öldüğünde geride bıraktığı en büyük eseri ise Andy Warhol’un kendisiydi. O; popülerliğin bir konserve kutusunu sanat eserine çevirdiğini kanıtlarken, sadece ünü yakalayabilmenin bir insanı sanat tarihine geçirebileceğinin kanıtı oldu.
'15 dakikalık ün'
Andy Warhol’un 60 yıl önce yücelterek popüler kültürün ayrılmaz parçası haline getirdiği ünlü olma arzusu, bugün sosyal medyanın da varlığı ile delilik noktasına vardı. Örneğin; cuma günü üniversiteden mezun olan Amerikalı Makenzie Noland, dev bir timsahla fotoğraf çektirip, sevincini sosyal medyada böyle paylaştı. Fotoğraf hızla yayıldı. Ve tıpkı Warhol’un dediği gibi, Noland ’15 dakikalığına ünlü’ olanlar kervanına katıldı.