Döviz borcu olanlara 'Uyarlama' yolu açık

Döviz kurunda yaşanan ve öngörülemeyen sürpriz ani iniş çıkışlar ticari iş sözleşmelerinin de gözden geçirilmesini gerekli kıldı. Uzmanlar, bunun sözleşme ilişkileri bakımından oldukça önemli sonuçlar doğuracağını dile getirdi. Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Umut Yeniocak, sözleşme konusu ürünlerin ya da hizmetlerin fiyatlarının hızla ve büyük oranlarda değişmesinin, tedarik sözleşmelerinin mevcut haliyle sürdürülmesini güçleştirdiğini söyledi.

BÜYÜK ZARARLAR OLUŞUYOR

“Bundan birkaç ay önceki fiyatlara göre uzun süreli sözleşmeler imzalayan işletmelerin, yaşanan son ekonomik gelişmeler karşısında beklenmeyen ve büyük ölçekli zararlara uğramaları kaçınılmaz bir sonuç” diyen Yeniocak, bu durumla ilk kez karşılaşılmamasına rağmen son günlerde yaşanan dalgalanmanın istatistiklere göre sıra dışı ölçülerde olduğuna dikkat çekti ve sözleşme hukuku açısından yaşanabilecek durumlar hakkında uyarılarda bulundu.

‘YAPILANDIRMA’ İMKANI

Yeniocak, özellikle dövizle yapılan işlemlerde, işlemin yapıldığı tarih ile şimdiki tarih arasında TL’nin aşırı miktarda değer kaybetmiş olması ve TL ile yapılan işlemlerde de fiyatların hızla yükselmesinin, daha önce imzalanmış sözleşmelerden beklenen faydanın büyük oranda ve beklenmeyecek ölçüde boşa çıkması anlamına geldiğini söyledi. Yeniocak, “Bu durum, sözleşme hukukunda ‘uyarlama’ denilen davaların açılabilmesine imkan verir” dedi.

ÖZEL DÜZENLEME BULUNUYOR

Bugünlerde yaşanılan gerek dövizdeki hızlı ve yüksek oranlardaki dalgalanma gerekse TL bazlı sözleşmelerdeki aşırı fiyat artışlarını önceden öngörmenin mümkün olmadığını belirten Yeniocak, bu tür öngörülemez sürpriz gelişmelerin borcun yerine getirilmesini aşırı derecede güçleştirdiğini belirtti. Yeniocak, sözleşmeden beklenen gelirin elde edilemediği bu gibi durumlar için kanunda özel bir düzenleme olduğuna dikkat çekti.

KANUN HAKLARI KORUYOR

Borçlar Kanunu’nun 138’inci maddesine dikkat çeken Doç. Dr. Yeniocak, bu tür beklenmeyen gelişmelerin yaşanması sebebiyle borcunu ifa etmekte aşırı derecede güçlük yaşayan kişilerin, mahkemeye başvurarak borcunun yapılandırılmasını yani ‘uyarlanmasını’ talep edebileceğini söyledi. Doç. Dr. Yeniocak, “Hatta bu maddenin son fıkrasında uyarlama davalarının, yabancı para ile borçlanan kişiler tarafından da açılabileceği özellikle vurgulanmıştır” dedi.

ÖDENSE DAHİ İADESİ MÜMKÜN OLABİLİR

Ödenmesinde güçlük yaşanmasına rağmen borç harç da olsa ödeme yapılması durumunda, ödeme sırasında mutlaka ‘uyarlama davası açma hakkının saklı tutulduğunun’ muhataba bildirilmesi gerektiğine dikkat çeken Doç. Dr. Yeniocak, “Böylece mahkemenin, uyarlama davasını kabul ederse, geriye dönük olarak tamamı ödenmiş borcun bir kısmının davacıya iadesi yönünde karar vermesi mümkündür” diye konuştu.

'GEREKSİZ ZENGİNLEŞME' VURGUSU YAPILMALI

Döviz kurlarında 2001 ve 2008’de de yükseliş yaşandığına dikkat çeken avukat Cesim Parlak ise şunları söyledi:

“O dönemlerde de ‘öngrülemeyen’ artışlar nedeniyle hem bireysel hem de ticari işletmeler uyarlama davaları açmıştı. Açılan davalarda imzalanan sözleşmenin yeniden yapılandırılması talep edildi. Mahkemelerden tüketici lehine kararlar çıktı. Şimdi de benzer bir durum yaşanıyor ve dövizle sözleşme imzalayanlar mahkemelere başvurabilir. Dövizde yaşanan yükseliş nedeniyle kendi ticari hayatlarında ya da ekonomik durumlarında zorluk yaşadıklarını gösterirlerse, karşı tarafın da döviz kurlarında yaşanan yükselişle gereksiz zenginleştiğini iyi anlatırlarsa mahkeme bunu dikkate alacaktır.”