Dünya edebiyatının en iyi 10 salgın kitabı

Corona virüs salgını nedeniyle evdeyiz. Bunu hepimiz biliyoruz. Her sabah kalkıp işe gittiğimiz günlere göre kitap okumak ve film izlemek gibi kültürel aktivitelere çok daha fazla zaman ayırabiliyoruz. Bunu da hepimiz biliyoruz. Ancak ne okuduğumuz da önemli. Rastgele kitap okumak, size hiçbir zaman ne beklediğiniz kadar keyif verir ne de yararlı olur. Salgın kitaplarını okumanın ise tam zamanı. Bir salgın kitabı okumak istiyorum ancak kaliteli bir şeylere ihtiyacım var diyenler için dünya edebiyatının en iyi 10 salgın kitabını derledik. Uzak bir gezegende çalışan bir sondaj ekibinden acil yardım çağrısı alan ufak bir mürettebat, standart bir araştırma ve kurtarma görevi için uzayın derinliklerine doğru yola çıkmıştı. Çoğumuz öldü. Fakat gezegene vardıklarında terk edilmiş bir kazı alanı, etrafa saçılmış silahlar… ve sondaj ekibinin cesetleriyle karşılaştılar. Buraya bir daha ayak basmayın. Koca bir projeyi yerle bir eden şeyin ne olduğunu bulmaya çalışırken, bazı şeylerin ortaya çıkarılmaması gerektiğini fark edeceklerdi çünkü kimi felaketler, her an ortaya çıkmaya hazırdı. Savaşlar ve Salgınlar bağlamında I. Dünya Savaşı'nda anadolu halkının doğal âfetler karşısındaki çaresizliğini ve tükenişini arşiv kaynakları ışığında ele alan, alanındaki yegâne bilimsel eser olan bu çalışma, bir ordunun ve milletin hastalıkla imtihanını okumak, savaşın görülmeyen yüzünü görmek isteyenler için. Salgın, cumhuriyetin ilk yıllarında, Anadolu'nun bir ilçesinde geçiriyor. İlçeye bağlı ama ondan uzak bir köyde tanımlanamayan bir salgın hastalık baş gösterir. Bunu önceleri çok umursamayan kaymakam ve yardımcısı, koltuk kaygısına düşünce duruma müdahale etmek isterler.Madalyonun Ters Tarafı ise, Salgın'ın tam tersine, bir insan öyküsü anlatıyor; sessiz, sakin bir kimyager olan profesör Celil Hıfzı Bey, dırdırcı ve gösteriş düşkünü eşi Sadiye Hanım ve Celil Hıfzı Bey'in adeta bir kopyası olan oğulları Rıfkı'nın öyküsünü... Biyolojik denemeler yapılan bir kuruluştan kaçan biri, kısa süre sonra domino etkisiyle insanların yüzde doksan dokuzunu yok edecek mutasyona uğramış ölümcül bir grip mikrobunu yaymaya başlar. Hayatta kalmayı başaran korku ve şaşkınlık içindeki bir avuç insan kendilerini kurtaracak bir lider arayışı içine girer. Ve iki aday ortaya çıkar... Colorado'da bir halkevi kurmakta ısrar eden 108 yaşındaki hayırsever rahibe Abagail ve kötülükten başka bir şey düşünmeyen, kargaşadan mutlu olan şiddet yanlısı kötü adam Randall Flagg... Geçmişten bugüne insanlığın en büyük afetlerinden biri de köyleri, kasabaları, şehirleri, ülkeleri ve orduları kısa bir sürede yok eden salgın hastalıklardır. Hayvandan, topraktan, sudan veya insandan insana geçen veba, sıtma, tifo, çiçek, kolera, difteri, kızıl, kızamık, dizanteri, verem ve grip gibi salgın hastalıklar tarih boyunca toplum hayatını tesirine alarak, demografik, sosyal ve ekonomik sıkıntılar doğurmuş, geçici ve daimi göçlere sebep olmuştur. Tarihin gördüğü en muazzam devletlerden biri olan ve Anadolu, Rumeli, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Adalar, Arabistan gibi çok geniş bir mekana yayılan Osmanlı Devleti de bulunduğu coğrafi konum nedeniyle salgın hastalıkların tesiri altında kalmış, seyyahlar, misyonerler, tacirler vasıtasıyla gelen bulaşıcı hastalıklara karşı durmak için fevkalade bir gayret göstermiştir. İnsanlık tarihi hastalıklar tarihidir de denebilir. Milyonlarca insanın hayatına mal olan pek çok hastalığa ilişkin bilgi veren sayısız yazılı kayıt mevcut. Bu kayıtlar ışığında hastalıkların yalnızca bir sağlık problemi olmadığı, önemli siyasi, sosyal ve ekonomik sonuçlar doğurduğu söylenebilir. Alanında dünyanın en saygın kuruluşlarından biri olan Amerikan Mikrobiyoloji Derneği (ASM) insanlık tarihini derinden etkilemiş ve halen etkilemekte olan bir düzine hastalığı Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık kitabında bir araya getiriyor. Kitapta kolera, sıtma, frengi, grip ve AIDS gibi hastalıkların yayılımı ve sonuçları incelenirken ortaya çıkan siyasi ve toplumsal sonuçlar ilginç anekdotlarla anlatılıyor. Adı bilinmeyen bir ülkenin adı bilinmeyen bir kentinde, arabasının direksiyonunda trafik ışığının yeşile dönmesini bekleyen bir adam ansızın kör olur. Ancak karanlıklara değil, bembeyaz bir boşluğa gömülür. Arkasından, körlük salgını bütün kente, hatta bütün ülkeye yayılır. Ne yönetim kalır ülkede, ne de düzen; bütün körler karantinaya alınır. Hayal bile edilemeyecek bir kaos, pislik, açlık ve zorbalık hüküm sürmektedir artık. Yaşam durmuştur, insanların tek çabası, ne pahasına olursa olsun hayatta kalmaktır. Roman, kentteki akıl hastanesinde karantinaya alınan, oradan kurtulunca da birbirinden ayrılmayan, biri çocuk yedi kişiye odaklanır. Aralarında, bütün kentte gözleri gören tek kişi olan ve gruptakilere rehberlik eden bir kadın da vardır. Bu yedi kişi, cehenneme dönen bu kentte, hayatta kalabilmek için inanılmaz bir mücadele verir. Saramago’nun müthiş bir gözlem gücüyle betimlediği bu kaotik dünya, insanın karanlık yüzünün simgesi. Toplumları en çok etkileyen unsurlardan olan salgın hastalıkları sosyal ve ekonomik tarih çalışmaları bağlamında ele almak, yeni bir yönelim olarak görülse de esasen bir mecburiyettir. Özellikle Sanayi ve Fransız devrimleri sonrası Avrupa’da dönüşen devlet yapısı ve bu dönüşümün bir nüvesi olan “sağlıklı vatandaş” düşüncesinin ortaya çıkması, kamu sağlığı uygulamalarının yaygınlaşma ve modernleşme sürecini de beraberinde getirmiştir. Bu sürecin bir parçası olarak devletin temel vazifesi sağlıklı vatandaşlar, işçiler ve askerler yetiştirmek olmuş, bu durum devlet-toplum ilişkisinde karşılıklı çıkara dayalı bir denge kurulmasının ve gündelik hayatta hem kısa, hem de uzun vadeli bazı temel pratiklerin yer edinmesinin önünü açmıştır. Hastalık! İnsanlığın sonunu getirecek olan, bir hastalık olabilir mi? Gezegen’deki yaşamın “insan”la birlikte bitmesi, yine insanın kurgusu değil midir? Değişen hayatta kalırken, değişmeyenin yok olması, yaşamın sonu olabilir mi? Hastalık romanı, başından sonuna kadar, “Neye, kime göre?” sorularını sordururken, insanın kendisiyle özdeş saydığı yaşama dair de önemli sorular soruyor. Kızıl Veba, medeniyeti dünya üzerinden silip süpüreli altmış yıl olmuştur. Hayatta kalmayı başaran bir avuç insan, vahşi yaşamın ortasında, kabileler halinde kendi medeniyetlerini ve toplumsal sınıflarını oluşturmuştur çoktan. Ancak sanattan bilime kadar her türlü bilgiden yoksundurlar. İlkel zamanlara geri dönülmüş, yaşam yine ‘yemek-çoğalmak-hayatta kalmak’ üçgenine hapsedilmiştir. Yetişen yeni nesil de dünyayı hurafelerden ibaret görmekte, her türlü batıla inanmaktadır. Yitip giden eski dünyanın sırlarını hatırlayan, hayatta kalan tek insan da yaşı artık bir hayli ilerlemiş olan Profesör James Howard Smith’tir ve onun da tek umudu yetişecek neslin bu barbarlığı, cehaleti ve umursamazlığı aşıp medeniyete yeniden erişmesidir. Yaşlı adama kulak verin, o geçmişi ve yaşadığı günleri sadece torunlarıyla değil sizlerle de paylaşıyor. Medeniyet her bireyin ortak noktası… Peki, ya Kızıl Veba gibi baş edilemeyen bir mikrop onun sonunu getirirse, geriye insanlığa dair ne kalır?