Avrupalının sofrasındaki 3 balıktan 2'si Türkiye'den

Balıkçılık sektörü, avcılık ve yetiştiricilik olarak iki ayaktan oluşuyor. Türkiye, su ürünleri yetiştiriciliğinde dünyada söz sahibi. Özellikle yıllık 149 bin ton levrek ve 110 bin ton çipura üretimi ile dünya lideri olan Türkiye, 126 bin ton üretimi ile alabalıkta da İran’ın ardından dünya ikincisi. Su ürünleri yetiştiriciliğinde toplam üretim 2021 yılı itibarıyla 471 bin ton. Bunun yaklaşık yarısı yani 218 bin tonu ihraç ediliyor. Değer olarak ise yıllık ihracat 1 milyar 400 milyon doları aşıyor.

KALİTE ÖDÜLÜ

Başta Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Japonya, ABD, Rusya ve Kore olmak üzere 100’e yakın ülkeye balık ihracatı var. Özellikle Avrupa’ya giren her 3 balığın 2’si Türk menşeili. Türk balığına yoğun ilginin en önemli nedenleri ise suların temiz olması ve yetiştiriciliğin Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kontrolü altında, sağlıklı şekilde yapılması. Öyleki 2021 henüz açıklanmamakla birlikte son üç yılda üst üste Türkiye’de yetiştirilen çipura ve levrek, Avrupa Kalite Ödülü’nün sahibi oldu.

AVCILIK GERİLİYOR

Avcılık ayağında ise Türkiye 3 tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen bütün dünyada olduğu gibi iklim değişikliğinden dolayı su sıcaklığının artması, bilinçsiz avcılık yapılması gibi nedenlerle giderek azalan bir seyir var. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 10 yıllık verilerine göre; 2010’da avcılıkla sağlanan balık miktarı 486 bin ton iken, yetiştiricilikte bu rakam 167 bin ton. 2020’da avcılık 364 bin tona gerilerken, yetiştiricilik 422 bin tona çıktı.

GEMİLERE DE ÖDENİYOR

Devletin avcılık kısmı için de destekleri var. Çünkü buradan 41 bin 365 kişi ekmek yiyor. Denizde bulunan balıkçı gemisi sayısı 15 bin 291, iç sudaki balıkçı gemisi sayısı da 3 bin 185 olmak üzere toplam 18 bin 476 balıkçı filosu bulunuyor. Bu yıl bir defaya mahsus, boy uzunluğuna göre 5 metreye kadar olan gemilere 1.000 lira, 5-8 metre arası gemilere 1.250 lira, 8-10 metre arası olanlara 1.350 lira ve 10-12 metre arası balıkçı gemileri ile 10 metre ve daha büyük boylardaki tüm iç su balıkçı gemilerine 1.450 lira ödenecek.

DEVLET DESTEĞİ NE KADAR?

Toplam balık üretimi 2020 verileriyle (avcılık 2021 bilgisi açıklanmadı) 786 bin tona ulaştı. Avcılıktaki azalıştan oluşan açık, yetiştiricilikle kapatılıyor. Burada da su ürünü yetiştiriciliğine sağlanan devlet desteğinin katkısı büyük. Yetiştiricilere 2021’de (2022 henüz açıklanmadı) üretimi artırmak için türler bazında verilen teşvikler şöyle:

Midye 10 kuruş Alabalık 75 kuruş Türk somonu 1.5 lira Sazan 1.5 lira Yeni türler (granyöz, minekop, mersin balığı gibi 23 çeşit var) 1.5 lira, Kapalı devre sistemle üretilen çeşitler (çipura, levrek, alabalık, somon, granyöz) 1.5 lira, İşlenmiş ürün (temizlenmiş, tüketime hazır) 2 lira ve Damızlık anaç alabalık 60 lira.

TEŞVİKLERDE SINIR VAR MI?

Anaç alabalık adet, diğerleri ise kilograma verilen destek tutarlarını oluşturuyor. Anaç alabalıkta bir işletmeye yıllık 10 bin adete kadar destek sağlanıyor. Diğer türlerde ise 350 tona kadar destek var. Bir kişinin birkaç işletmesi bulunuyorsa, her işletmesi için ayrı ayrı 350 bin tona kadar hak sahibi olabiliyor. Bu durumda kilogramına 75 kuruş verilen desteğin yıllık toplam tutarı 262 bin 500 lira olurken, kilogramına 1.5 lira verilen desteğin toplamı da 525 bin lirayı buluyor. Kilogramına 2 lira verilen destek toplamda 700 bin lira, adedi 60 lira olanda da 600 bin liraya ulaşıyor.

PANDEMİDE BALIK YEDİK

Sektör, pandemiye rağmen 2021 yılında yüzde 12.4 büyüdü. 2020 yılında korona önlemleri kapsamında yurtdışı uçuşlar zaman zaman durdurulunca, balık ihracatı istenilen miktarda yapılamadı. Bu durumda Tarım ve Orman Bakanlığı, bazı sivil toplum kuruluşlarıyla (STK) birlikte kampanya düzenleyerek alabalık, çipura, levrek ve Türk somonunu maliyetine fiyatla iç pazarda satışa sundu. Etkili olan kampanyanın yarattığı balık tüketim alışkanlığı 2021’de de sürdü. Ayrıca balığın kırmızı ete ve zaman zaman beyaz ete göre daha uygun fiyatlı olması da tercihte etkili.

EN ÇOK HANGİSİNİ SEVİYORUZ?

Halen Türkiye’de ortalama 7 kilogram olan kişi başı balık tüketiminin daha da artması bekleniyor. Dünyada kişi başı tüketim 16 kilogram, Avrupa’da ise 25 kilogram seviyesinde. Türkiye’de iç pazarda yetiştiricilikte en fazla alabalık, levrek, çipura ve Türk somonu, avcılıkta ise hamsi, istavrit, barbun ve mezgit tüketiliyor. Avcılıktaki balık, iç pazara gidiyor. Sektörün yıllık ithalatı ise sadece 200 milyon dolar.