Giriş
Kendi isteğiyle işten ayrılan işçinin de bazı şartlarda kıdem tazminatı alma hakkı bulunuyor. Bunların başında evlilik, askerlik ve emeklilik hakkıyla istifalar geliyor. Haklı sebeple istifa da tazminat hakkı sağlıyor.
Kıdem tazminatı, çalışma yılına göre birikmiş toplu bir para olduğundan çalışanların en çok üzerinde durduğu konuların başında geliyor. Genelde sözleşmenin işveren tarafından tek taraflı feshi ile ortaya çıkan kıdem tazminatı hakkı, bazı durumlarda istifayla da elde edilebiliyor. Örneğin; erkek işçi askerlik, kadın evliliği nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılırsa kıdemini alabiliyor.
8 Eylül 1999 tarihi
Emeklilik hakkıyla istifa ise en çok kullanılan yöntemlerin başında geliyor. Yaş dışında emeklilik için gerekli olan prim gün süresi ile sigortalılık süresini tamamlayanlar istifa ederek de işyerinden kıdem tazminatını alabiliyor. Burada ise işe giriş tarihi önemli. 8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduran tazminata hak kazanıyor.
SGK'dan alınan yazı
Bir başka deyişle yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren işçiler, SGK’dan 'kıdem tazminatı alabilir' yazısını temin ederek işverene verip, istifa ederse kıdem tazminatı alabiliyor. 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olanların iki farklı emekli seçeneği bulunuyor. Birincisi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 4.500 gün prim. İkincisi ise 7.000 gün prim ödeme süresi.
Evlilik halinde 1 yıl içinde
Kadın işçilerin evlilik nedeniyle işten ayrılması durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödeniyor. Bu haktan yararlanılabilmesi için iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması ve feshin gerekçesinin ‘evlilik’ olduğunun açıkça belirtilmesi şart. Hamilelik veya doğum sebebine dayalı işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, bu nedenlerle işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş sayılıyor. Yani tazminat ödenmiyor.
İşten çıkarma yasağı devam ederken
İşten çıkarma yasağının uzatıldığı bu dönemlerde iş akdinizi kendiniz feshediyorsanız kıdem tazminatı alabilmeniz için ücretin ödenmemesi, eksik ödenmesi, sigorta priminin yatırılmaması, prime esas kazançların gerçek tutar yerine daha düşük tutardan bildirilmesi gibi bir haklı fesih sebebiniz olmalı. Bunların dışında da emeklilik şartıyla işten çıkarma yasağının olduğu bu günlerde istifayla kıdem tazminatı alınabiliyor.
Doğum nedeniyle ayrılmayı planlayanlar...
İşyeri devredilirse talep edilir mi?
Hayır. İşyerinin tamamı veya bir bölümü hukuki bir işleme dayanılarak bir başka işverene devredildiğinde, mevcut iş sözleşmeleri tüm hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. Dolayısıyla devri gerekçe göstererek hizmet akdinizi feshedemez ve kıdem tazminatı talep edemezsiniz.
Patron maaşa zam yapmadıysa istifa edip alınabilir mi?
İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılacağından, herhangi bir tazminat hakkı oluşmaz.
Doğum nedeniyle işten ayrılan hak kazanır mı?
İşten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçinin tazminat hakkı yok. Yasal düzenleme açısından hamilelik veya doğum nedenine dayalı işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, bu nedenlerle işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş sayılıyor.
İşyeri taşınırsa
Çalışmakta olduğu işyeri, bir belediye (büyükşehirlerde büyükşehir belediye) sınırını aşacak şekilde taşınırsa, işçi ile işveren arasında var olan hizmet sözleşmesinde aksi yazmıyorsa işçi yeni adrese gitmek zorunda değil. Bu durumda da hizmet sözleşmesinin esaslı unsurlarından biri değiştirildiği için işveren, işçilerine kıdem tazminatı ödemek zorunda. Başvuru 6 işgünü içinde yapılmalı.
Tehlikeli işlerde
İşin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşamı için tehlikeli olursa, işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir. ‘Haklı fesih’ durumunda da işçiler kıdemlerini talep edebilir. Maaşın ödenmemesi veya zamanında ödenmemesi, gerçek ücretin saklanması, mobbing, iyi niyet ve ahlak kurallarına uyulmaması, işçinin onayı olmadan fazla mesai yaptırmak, SGK’ya düşük ücretten bildirim, haklı fesih kapsamına giriyor.
