Giriş
Emeklilik, kıdem tazminatı ve kısa çalışma ödeneği hakkında merak edilenler
İşte iş dünyasında bilmeniz gereken emeklilik, kıdem tazminatı ve kısa çalışma ödeneği detayları... Çalıştıkça emekli maaşı düşer mi? Kısa Çalışma ödeneğinden kimler yararlanabilir? İşten ayrılan kıdem tazminatı alabilir mi? Hürriyet Gazetesi yazarlarından Noyan Doğan bu hafta kendisine gelen soruların yanıtlarını köşesinden yayınladı.
Soru: Emekli olarak 4 yıl çalıştım. Haziran 2020’de ücretsiz izne çıkarıldım. Ücretsiz izinde geçen süre kıdem tazminatı süreme eklenir mi?
Cevap: İş kanununda kısa çalışma ödeneğinden yararlanılan sürelerin çalışanın kıdeminde hesaba katılıp katılmayacağı konusunda bir netlik yok. Bu konuda, hesaba katılacağı yönünde, geçmişte verilmiş bir yargı kararı var. O zamanın şartları ile bu zamanın şartları aynı değil. Ancak genel kanı hesaba katılmayacağı yönünde.
Kısa çalışma ödeneği alamazsınız
Soru: 5 yıl özel okulda çalıştım. Pandemi nedeniyle kısa çalışma ödeneği alıyordum. Çalıştığım okul iş akdimi fes etmedi ve tekrar başvuru yapacağını söyledi. Tekrar kısa çalışma ödeneği alabilir miyim?
Cevap: Kısa çalışma ödeneği 31 Ekim tarihine kadar uzatıldı. Ancak dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar kapsamında zorlayıcı sebep gerekçesiyle 30 Haziran’a kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olanlar kısa çalışma ödeneği almaya devam edecek. Eğer yeni başvuru yapılırsa ki, sizin durumunuzda kurumunuz yeniden başvuru yapmak durumunda, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamazsınız.
Çalıştıkça emekli maaşınız düşer
Soru: 15 Eylül 1995 ilk sigortalılığa girişim oldu. 2008’e kadar 1774 günüm var ve 2008 sonrası 4000 den fazla günüm var. 5.750 günü doldurdum, 2032’de yaşı dolduracağım. Prim yatırmam emekli aylığımı düşürür mü?
Cevap: Ne kadar maaş aldığınızı belirtmemişsiniz. 2008 sonrasında yapılan düzenleme ile çalışma süresi uzadıkça aylık bağlama oranı düşüyor ve 20 yılın üzerinde prim ödeyenler daha fazla prim ödüyor ama karşılığında emekli aylığı düşüyor. Bugün asgari ücret ve asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışanlar emekli olmayıp, yüksek maaş alabilmek için daha fazla çalıştıklarında emekli maaşları düşüyor.
Ayrılırsanız, kıdem tazminatı alamazsınız
Soru: Matbaada 10 yıldır çalışıyorum. Matbaa küçülmeye gidiyor, işlerini başka bir matbaaya fason yaptırarak yoluna devam etmek istiyor. İşten ayrılsam tazminat alabilir miyim?
Cevap: İşyerinizden kendi isteğiniz ile ayrılıp, kıdem tazminatına hak kazanmanın belli şartları var. Sizin durumunuzda işyeriniz çalışmaya devam etmenizi istiyor. Bun karşın kendi isteğiniz ile ayrılırsanız kıdem tazminatını alamazsınız; bu durumda tazminat alabilmeniz için işvereninizin sizi işten çıkarması gerekiyor.
Priminizi yüksek ödemelisiniz
Soru: 1996 SGK girişliyim. Primlerim işveren tarafından tavandan yatırıldı, emeklilik için yaşı bekliyorum. 1974 Ocak doğumluyum. Bugün kıdemimi alıp işten çıksam, başka bir sektörde işe başlasam ve SGK’yı düşük primden yatırsalar 7 sene sonra alacağım maaş düşer mi?
Cevap: 1999 tarihinden önce sigorta girişiniz olduğu için, 3600 prim günü doldurduysanız ve 15 yıl çalıştıysanız kendi isteğiniz ile ayrılıp, kıdem tazminatı alabilirsiniz. Başka bir iş yerinde çalışıp da primleriniz düşük yatırılırsa, emekli olduğunuzda emekli maaşınız düşer.
İşveren, tazminatsız da işten çıkartabilir
Soru: 2017 Temmuz’da, belediyede işe girdim. Şimdi tazminat vermeden işten çıkarma yapacaklar. Tazminat vermeden çıkarma olur mu? İş yerinde bir iki arkadaşla tartışmam oldu.
Cevap: İş kanunu, işverenin, çalışanını, tazminatsız işten çıkarması için gerekli halleri madde madde sıralıyor. Bunların içinde çalışanın işini yapmaması, işyerinde huzursuzluk yaratması, hırsızlık gibi birçok neden var. Bunların dışında işveren, keyfi olarak çalışanı işten çıkartırsa, tazminatını da ödemek durumunda. Tazminatsız işten çıkartılırsanız hukuk yoluna başvurup, arabulucuya gidebilirsiniz.
