1. Dopamin
Dopamin hormonu bağımlılık yaratan ve bir çeşit ‘ödül’ aldığımızda salgılanan hormondur. Ergenlikte sürekli olarak yüksek dopamin ihtiyacına bağlı olarak dış görünüş, beğenilme arzusu, takdir görme ihtiyacı artar. Dopamin, sigara, alkol ya da uyuşturucu madde, yemek yeme gibi bağımlılık yaratan tehlikeli alışkanlıklara da kapı açar. Gençler, daha riskli hareketler yapma eğiliminde olabilir. Bu sayede beyin haz ve zevki en üst seviyede yaşayacaktır.
2. Serotonin
Serotonin ise ruh hali değişiklikleri, kaygı ve dürtü kontrolünde önemli bir rol oynar. Ergenlik döneminde serotonin seviyesi azalır ve bu yüzden dürtüsel davranışları kontrol etmek zorlaşır.
3. Melatonin
Melatonin hormonu ise 24 saatlik vücut ritmini ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenler. Vücudun günlük melatonin üretimi ergenlik döneminde uyku gereksinimini arttırır.
Kız ve erkek çocuğunun beyni farklı çalışıyor
Ergenlik ile ilgili önemli noktalardan biri de elbette ki cinsiyet farkının belirginleşiyor olması. Gençler bu dönemde kadınlık ve erkeklik hormonlarına da maruz kalıyor, fiziksel olarak değişiyor. Beyin de bu dönemi farklı atlatıyor. Limbik sistemde bulunan ve duygusal beynin bir parçası olan amigdala ergenlikteki kız çocuklarının beyninde daha farklı olur. Erkeklerde ise hipokampüs denilen bölge daha sıkıntılıdır, bu da erkeklerde daha fazla dikkat eksikliğine yol açar. Kızlar ergenliklerini daha içe dönük geçirirken, erkeklerde dışadönüklük artar. Ancak, çalışmalar kızların beyin hacminin erkeklerden daha erken sürede arttığını gösteriyor. Ayrıca, ergenlik çağında kızlarda beynin sol ve sağ yarım kürelerini birbirine bağlayan sinir dokusu şeridi daha büyüktür. Dolayısıyla kızlar ergenlik dönemini erkeklere göre daha erken başlayıp daha erken tamamlayabilirler.
Ne yapmalı?
Beyin olgunlaşma evresinde çevre, beslenme, uyku düzeni, kullanılan ilaçlardan etkilenebilir. Ayrıca genetik yapı da önemli bir etkendir. Ergenlikte salgılanan ya da daha az salgılanmaya başlayan hormonlar onları birçok farklı davranışa itebilir. Onları, anlam bulacakları, keyif alacağı bir hobiye yönlendirebilmek faydalı olabilir.
Bu süreçte beyin gelişiminde önemli rol oynayan besinleri almasını sağlamak da çocuk için çok önemli. Özellikle balık yağlarının ergenlerde bilişsel işlevleri arttırdığı, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi durumlarda da destekleyici olduğu düşünülüyor.
Ailelere düşen en önemli görev ise onların bu süreçte sizin gibi mantıklı düşünebilen bir yetişkin olmadığını, bazı davranışların onların elinde olmadığının bilmesi. Çocuğunuzla konuşmak, ona değerli olduğunu, sevildiğini hissettirmek gelecekte de sağlıklı insan ilişkileri kurmasını sağlar. Ancak unutmayın ki siz onların arkadaşı değil; ebeveynisiniz. Korumak, desteklemek ve sınır çizmeyi bilmek onların kişisel olarak gelişiminde önemli davranışlardır.