6.2 depremin ardından gözler bina güvenliğine çevrildi! Bitişik yapıların sağlamlık üzerindeki etkisi, en tehlikeli çatlaklar

İstanbul’da yaşanan son sarsıntı, binaların güvenliğini bir kez daha mercek altına aldı. Artık sadece oturulan yerin konumu değil, yapısal sağlamlığı da hayati önem taşıyor. Uzmanlara göre gerçek güven, detaylı teknik incelemelerle ortaya çıkıyor. İşte tüm detaylar! 23 Nisan günü İstanbul'da Silivri açıklarında bir deprem meydana geldi. 13 saniye süren depremin büyüklüğü 6.2 olarak açıklandı. Artçı depremlerin de eşlik ettiği korku dolu anlarda vatandaşların aklına gelen ilk şey, bina güvenliği oldu. Son yaşanan depremin ardından vatandaşlar oturdukları yapıların güvenliği konusunda daha önce olmadığı kadar hassas davranmaya başladı. Binaların gerçekten ne kadar sağlam olduğu sorusu, artık sadece bir merak değil; yaşamsal bir öncelik haline geldi. Bu süreçte riskli yapıların nasıl tespit edildiği ve hangi teknik ölçütlerin esas alındığı gibi sorular kamuoyunda sıkça tartışılıyor. Gündelik sohbetlerde ise yapıların bitişik nizamda olup olmaması, ev içindeki kolon ve kiriş düzeni ile duvarlardaki çatlak izleri vatandaşların dikkatini çeken başlıca konular arasında yer alıyor. Özellikle İstanbul’un bazı semtlerinde yan yana dizilmiş eski yapılar, endişeleri daha da artırıyor. Görünür yapısal detaylar çoğu zaman bina güvenliğini değerlendirmede ilk bakılan unsurlar oluyor. Hürriyet.com.tr'den İsmail Sarı, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Yapı ve Deprem Mühendisliği Laboratuvarı’ndan Prof. Dr. Ercan Yüksel ile görüşmeyi yeniden aktarıyor. Prof. Dr. Yüksel, yapıların güvenliğiyle ilgili dikkat edilmesi gereken kritik unsurları ayrıntılı şekilde aktarmış ve konunun hayati önemine vurgu yapmıştı. Toplumda sıkça dile getirilen bitişik binalar birbirini destekler düşüncesi, mühendislik açısından ciddi bir yanılgıdır. Oysa her bina, deprem gibi yatay kuvvetlere karşı bağımsız hareket edebilecek şekilde, ayrı bir blok olarak tasarlanmalıdır. Farklı zamanlarda ve standartlarda inşa edilen bitişik yapılar, döşeme kotlarının uyuşmaması gibi durumlarla karşı karşıya kalabilir; bu da deprem anında yapıların birbirine çarpması sonucu kolon kırılması gibi ağır hasarlara yol açabilir. Bu tür plansız bitişik yapılaşmalar, şehirlerdeki mevcut yapı stokunun en riskli yönlerinden biri olarak dikkat çekmektedir. Deprem anında bitişik nizam yapılarda en büyük riski genellikle kenarda bulunan binalar taşır. Uçtaki yapılar, orta bölümlere göre daha savunmasızdır çünkü destek alabilecekleri bir başka yapı bulunmaz. Orta kısımdaki binalar, kütle transferiyle birbirlerini bir nebze dengeleyebilir, bu da görece daha iyi bir yapı davranışı ortaya çıkarır. Ancak bu durum, sadece kötünün iyisi olarak değerlendirilebilir; ideal bir çözüm değildir. Binaların güvenli şekilde davranabilmesi için proje verilerinin dikkatle incelenmesi ve ilgili deprem yönetmeliklerine tam uyum sağlanması şarttır. Örneğin, yanındaki yapı deprem anında 25 santimetre kadar yatay hareket edebilecekse, mevcut binanın da benzer bir deplasman göstermesi mümkündür. Bu nedenle, iki yapı arasındaki mesafe, her iki binanın olası hareketleri ve ek güvenlik payı dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Aksi halde, yapılar arasında çarpışma riski ciddi hasarlara yol açabilir. Çerçeve sistemli binalarda kolonlar mutlaka bulunur, ancak bazı durumlarda bu kolonlar duvarla aynı hizada inşa edildiği için gözle fark edilemeyebilir. Bu gibi durumlarda, kolonun yerini tespit etmek için metal dedektörleri oldukça etkili bir çözümdür. Cihaz, donatı içermeyen duvar kısımlarında sessiz kalırken, kolon olan bölgelerde net bir sinyal verir. Alınan bu sesli uyarı, kolonun tam konumunu belirlemeye yardımcı olur. Kiriş ve kolonların yanı sıra bu elemanların birleşim noktalarında oluşan çatlaklar, yapının taşıyıcı sisteminde bir sorun olup olmadığını anlamak açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle kirişlerin her iki ucunda görülen hasarlar, betonarme yapının geçmişte bir darbeye ya da sarsıntıya maruz kalmış olabileceğini gösterebilir. Kirişler, yapının yatay taşıyıcıları olduğundan, uçlarındaki çatlaklar deprem etkisine dair önemli ipuçları sunar. Bu nedenle, yapı güvenliği değerlendirilirken bu bölgelerin dikkatle incelenmesi gerekir.