Giriş
Anneler için ne yapılsa az! İşte yasaların tanıdığı ayrıcalıklar
Vefakar anneler... Bir taraftan çocuklarını büyütmek için çabalıyor, diğer yandan ev işleriyle uğraşıyor. İmkan bulanlar da aile bütçesine destek olmak için gece gündüz çalışıyor. Annelerin yükleri ağır ve hakları ödenemez.
Ancak yasalarımız fedakar annelerin yüklerini hafifletmek için çalışma hayatında ve sosyal güvenlik uygulamalarında birçok imkan sağlıyor. Her yıl mayıs ayının ikinci pazar günü ‘Anneler Günü’ olarak kutlanıyor. Bu yıl 11 Mayıs’a (bugün) denk gelen bu özel günde, annelerin toplum ve insanlık tarihindeki kutsal yeri ve önemi bir kez daha dile getirilecek. Biz de bu anlamlı gün dolayısıyla çalışan-çalışmayan tüm annelere yasaların sağladığı ayrıcalıkları derledik. İşte detayları...
PRİM KAZANMA İMKANI
İşçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar, doğumdan sonra çocuk 2 yaşını dolduruncaya kadar boşta geçen süreleri için borçlanma yapabiliyor. Borçlanma hakkı, 3 çocuğa kadar kullanılabiliyor. Üç çocuğu bulunan anne, boşta geçen sürelerinin toplam 6 yıla kadar olan kısmı için doğum borçlanması yapabilir. Staj sonrası doğumlar için de borçlanma yapmak mümkün. Bu şekilde doğum borçlanması yapan kadınların sigorta başlangıç tarihi de öne çekildiği için erken emeklilik de sağlıyor.
* 16 HAFTA DOĞUM İZNİ Yasaya göre; kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık izin hakkı var. Çoğul gebelikte bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde işveren ücretli izin vermek durumunda. Kadın çalışanlar, hamile olduklarını sağlık raporuyla tespit ettirdikten sonra vardiya ile bile olsa doğuma kadar geçen sürede gece (saat 20.00-06.00 arası) çalışmaya zorlanamaz. Ayrıca doğum yapmış kadınlar, doğumu izleyen bir yıl boyunca da gece çalıştırılamazlar. Yine hamile veya emziren kadınlar günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.
* EVLENENE KIDEM TAZMİNATI Kıdem tazminatı normalde emeklilikte veya 7000 gün prim gibi yaş dışındaki emeklilik koşullarının yerine getirilmesi, işçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi, işverenin işçiyi işten çıkartması gibi hallerde ödenir. Yeni evlenen kadın işçilere bu konuda bir hak tanınıyor. Kadın işçi, resmi nikah tarihinden itibaren bir yıl içinde kendi isteği ile işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir.
YARIM GÜN ÇALIŞMA
Anneler, yasal doğum izinleri bittikten sonra ilk çocuk için 2 ay (60 gün), ikinci çocuk için 4 ay (120 gün), 3 veya daha fazla çocuk için 6 ay (180 gün) yarım gün çalışarak, çalışmadığı mesainin ücretini devletten alabiliyor. Çocuk engelli doğarsa süre 360 güne çıkıyor. Yarım çalışma ödeneği için doğum izni bittikten sonra 30 gün içinde İşkur’a başvuru yapılmalı. Bu haktan yararlanmak için kadın işçi adına son 3 yılda en az 600 gün prim bildirilmesi gerekiyor.
EMZİRME İÇİN 1.5 SAAT
Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat süt izni veriliyor. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirliyor. Memur annelerde bu süre ilk 6 ayda günde 3 saat, ikinci 6 ayda günde 1.5 saat.
* ERKEN EMEKLİLİK Sigortalı olarak çalışmakta olan ve başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin, 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki çalışma sürelerine yüzde 25 oranında ilave ediliyor. İlave edilen bu süreler emeklilik yaş haddinden de indiriliyor. Engelli çocuk annesi kadın 20 yıl sigortalı bir işte çalışmış ise çalışma süresine 5 yıl ilave edilip, emeklilik yaşı da 5 yıl öne çekiliyor.
* KREŞ HAKKI Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinin kreş yükümlülüğü bulunuyor. İşveren ya doğrudan kreş açmak ya da mevcut kreşlerden hizmet satın almak veya başka işverenlerle ortak kreş açmak zorunda.
ÜCRETSİZ İZİN HAKKI
Doğum yapan memur anne, talep ederse 16 haftalık analık izninin veya 6 aya kadar olan yarım gün çalışma döneminin bitiminden itibaren 24 aya kadar ücretsiz izin kullanabiliyor. SSK’lı anneler ise sadece 16 haftalık analık izni süresinin bitiminden itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin alabiliyor.
* OKUL ÇAĞINA KADAR YARI ZAMANLI
Kadın işçilerin, çocuk ilköğretime başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışma hakkı bulunuyor.
* HER ÇOCUKTA DESTEK
Doğum yapan tüm annelere sigortalı olsun olmasın çocuk parası veriliyor. 1 Ocak 2025’ten sonra doğan ilk çocukta tek seferlik 5 bin lira, ikincide çocuk 5 yaşını doldurana kadar her ay 1.500 lira ve üçüncüde ise yine çocuk 5 yaşına gelene kadar her ay 5 bin lira ödeniyor. Başvurular e-Devlet’ten yapılabiliyor.
1238 LİRA EMZİRME ÖDENEĞİ
Doğum yapan kadına süt parası da denilen emzirme ödeneği (1.238 lira) verilir. Kadın çalışmıyorsa bu para sigortalı erkeğe ödenir. 5 yıl içinde bu para talep edilebilir. Başvuru SGK il müdürlüğüne, Sosyal Güvenlik Merkezi’ne yapılıyor. Bağkur’lu anneler de süt parası alabiliyor.
* RAPOR PARASI
Anne doğum izninde geçen süreler için de devletten para alıyor. Doğum parası 112 gün üzerinden hesaplanıyor. En düşük doğum parası bu yılki asgari ücrete göre 64 bin 724 lira.