Giriş
Küçük adımlarla büyük yatırımın formülü! İşte dikkat etmeniz gerekenler
Hesaptaki 50 liraya bile alınabilen fonlar aracılığıyla faize, altına, gümüşe, yerli ve yabancı hisse senetlerine, dövize, petrole özetle her alana yatırım yapılabiliyor. Bir başka ifadeyle küçük adımlarla büyük yatırımların kapısı açılıyor. Profesyonellerin yönettiği bu fonlar yoluyla sepet yaparak riski en aza düşürmek de mümkün oluyor. Peki fonlar nasıl alınır? Nelere dikkat etmeli? Devlet garantisi var mı? En çok merak edilen detayları sizler için araştırdık.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) yatırımcı bilgilendirme kitapçığında yatırım fonları için ‘halktan topladıkları paralar karşılığı, ortaklık payı, kamu/özel sektör borçlanma araçları, ters repo gibi para ve sermaye piyasası araçlarından ve altın ile diğer kıymetli madenlerden oluşan portföylerdir’ deniyor.
Yatırım fonları yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yetkilendirilmiş portföy yönetim şirketleri tarafından kurulabiliyor.
SEÇERKEN NELERE DİKKAT ETMELİ?
* Risk düzeyi: Fonlar 1 ila 7 arasında bir değer alır. 1 en düşük risk seviyesi, 7 ise en yüksek risk seviyesini temsil eder. Örneğin; para piyasası fonlarının risk düzeyi 1-2 olurken hisse senedi yoğun fonların risk düzeyi 6-7 olabilir.
* Geçmiş performans: Yatırım fonlarının dönemsel performansına mutlaka bakılmalı. Ama fonun geçmiş dönemdeki performansı önümüzdeki dönemde de aynı performansı sağlayacağının garantisi olmaz.
* Gider oranları: Fonun gider oranları getirileri etkiler. Fonun özelliğine göre gider oranları değişir. Fon ‘giriş-çıkış komisyonu’ olup olmadığı da gözden kaçmamalı.
* Fonun kurucusu: Fon kurucusu ve bu kurucuların geçmiş dönemdeki fon performansları araştırılmalı.
DEVLET GARANTİSİ VAR MI?
Fonlar mevduatla karıştırılmamalı. Mevduatta bulunan TMSF garantisi (şu anda 950 bin lira) yatırım fonlarında yok! Ancak fonlar Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) bünyesinde izlenebiliyor. Portföy şirketleri fon varlığını teminat gösteremez. Bu şirketler iflas etse bile o fonun varlığına dokunulamaz. Ayrıca fonlar SPK’nın gözetiminde. Fonlar, üç ayda bir bağımsız denetimden de geçer.
STOPAJ NE KADAR?
Fon kazançlarına yüzde 15 stopaj uygulanıyor. Hisse yoğun fonlarda stopaj yok.
HANGİ ENSTRÜMANLARA YATIRIM YAPABİLİRLER?
Küçük tutarlarla bile tüm finansal yatırım araçlarına erişim imkanı sağlayan fonlar şunlara yatırım yapabiliyor: Özel sektör ve kamu borçlanma araçları (tahvil, bono gibi), mevduat, altın ve diğer kıymetli madenler, döviz, hisse, yabancı hisse senetleri (Tesla, Nvidia gibi), emtialar (altın, gümüş, bakır, kakao, kahve, petrol gibi), repo ve ters repo işlemleri, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları ve SPK tarafından uygun görülen diğer yatırım araçları.
PARA KOYARKEN NEYE BAKILMALI?
Yatırım fonunun kazancı portföyünde bulundurduğu araçların getirisine bağlı olduğundan, portföy hakkında bilgi sahibi olduktan sonra yatırım yapılmalı. Bu nedenle fonların izahnameleri dikkatle okunmalı. Yatırım enstrümanın ağırlığı bilinmeli. Örneğin; adı ‘altın fonu’ olan bir fona yatırım yapılacaksa fonun içindeki altın yatırımı ağırlığı öğrenilmeli.
Fon değerleri her işgününde hesaplanır. Değerleme gününde portföyde bulunan varlıkların işlem gördükleri, alınıp satıldıkları borsalarda oluşan fiyatlar dikkate alınır. Örneğin, 1.000 liranızı güncel fiyatı 1 lira olan bir fona yatırmış olun. Böylece fon sayısınız 1000 adet olacak. Eğer fon adet fiyatı 0.9 liraya düşerse 1000 adetlik fonun toplam değeri de 900 liraya iner. Eğer fonun fiyatı 1.1 liraya çıkarsa bu sefer paranız 1.100 liraya yükselir.
NE KADARLIK ALINIP-SATILABİLİR?
Öncelikle fona yatırım yapmak için mobil bankacılık yoluyla ‘yatırım hesabı’ açmanız gerekiyor. 30 dakikada MKK onayı geldikten sonra açılan bu hesapla istediğiniz fonu bankadaki paranız kadar alabilirsiniz. 50-100 liraya dahi fon alım emri girmek mümkün. Fon adetleri çok olduğundan, fiyatları da çok düşüktür. 1 lira olan fonlar bile var.
KOMİSYON ALINIYOR MU?
Fonları yöneten portföy yönetim şirketine hizmet için bir ücret ödenir. Yıllık yönetim ücreti fonun türüne göre değişmekle birlikte ağırlıklı olarak yüzde 2.5-3 arasında. Ancak yüzde 5’e kadar çıkan yönetim ücretleri de var. Tutarlar fonda kalış süresine göre tahsil ediliyor. Bu yüzden fon alırken bu maliyeti de araştırmanızda fayda var.
NE GİBİ AVANTAJLAR SAĞLIYOR?
* Parayı profesyoneller yönetiyor. Siz ekstra zaman harcamıyorsunuz.
* Fon portföyündeki dağılım (hisse, faiz, altın, döviz gibi) nedeniyle sepet oluşturmak yani riski dağıtmak mümkün oluyor.
* Yine örneğin; hisse fonlarının içinde 25-30 hisse olabiliyor. Küçük yatırımcı bu kadar hisse hakkındaki gelişmeyi takip edemiyor. Ancak fon yöneticileri anlık takip ve analizlerle bu hisselerdeki değişimleri izliyor.
* Küçük tasarruflarla dünyadaki her şeye yatırım yapmayı sağlıyor.
* Fonun değer artışı günlük yansıtıldığından yatırımcılar, ihtiyacı olduğunda fonu nakde çevirebiliyor (nakde çevirme zamanı fonun özelliğine göre aynı gün veya 2-3 gün sonra olabiliyor).