Giriş
Gebelik boyunca hangi testler yapılır? Hamilelikte yapılan testler nelerdir?
Hamileliğin başından itibaren hem anne hem de bebek sağlığı için yaptırılması gereken bazı testler vardır. Peki, hamilelikte hangi testler yaptırılmalı? Gebelik boyunca hangi testler yapılır? Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Emine Zeynep Yılmaz, konu hakkında bilgi verdi.
Hamileler hangi testin ne zaman yapılacağını unutabilirler veya yaptırmak istemeyebilirler. Hamilelik boyunca istene her test anne ve bebek sağlığı açısından önem taşır. Eğer siz de hamilelikte yapılan testler nelerdir merak ediyor ya da gebelik boyunca hangi testler yapılır öğrenmek istiyorsanız "Gebelik boyunca hangi testler yapılır? Hamilelikte yapılan testler nelerdir?" haberimizde Medipol Üniversitesi Esenler Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Dr.Öğr.Üyesi Emine Zeynep Yılmaz, açıkladı.
Gebelik takibi, gebelik boyunca anne ve bebeğin iyilik halinin sağlanması ve sağlıklı bir doğumla sonuçlanması amacıyla yapılır. Gebelik tanısı konulduğu anda gebelik takibi başlar. Gebelik testinin pozitif olması, her zaman sağlıklı gebelik olduğu anlamına gelmeyebilir. İlk 5-6 haftada ultrason gebelik kesesi görülmesiyle dış gebelik olmadığı kanıtlanmış olur. 6-8 haftalar arasında ise fetal kalp atımı duyulmaktadır. İlk kontrolde annenin bilgileri, aile öyküsü, eşlik eden hastalıkları ve geçirdiği ameliyatlar sorgulanır. Gebenin boyu, kilosu ve tansiyon değerleri ölçülür ve bazı laboratuvar tetkikleri istenir.
11-14 hafta arası ikili tarama testi yapılmalı!
11-14 hafta arası ikili tarama testi yapılır. İkili tarama testinde bebeğin ense kalınlığı ve anneden alınan kandaki bazı belirteçler ile birlikte bir risk taraması yapılır. Bunun sonucunda ileri bir teste gerek olup olmadığı anlaşılır. Gebelikte kesin bir sakatlık taraması için, amniosentez veya koryon villus biyopsisi denilen, anne karnından veya bebeğin eşinden örnek alınması gerekir. Bu işlemler hem riskli hem de maliyetli olduğu için gerektiğinde yapılmalıdır. İkili tarama testi, hasta için bu gerekliliği belirler. Son zamanlarda fetal DNA dediğimiz anneden kan alınarak yapılan bazı tarama testleri de mevcuttur. Bu testler amniosentez gibi kesin sonuç vermese de özellikle 30 yaş üstünde %99’a yakın sonuç vermektedirler.
16 -18 hafta AFP düzeyi
16-18 hafta arası yapılan üçlü veya dörtlü tarama, ikili taramaya ek olarak bebekte santral sinir sistemi defektleri ve bazı anomalilerde seviyesi yükselen AFP (alfa fetoprotein) denilen ek bir belirteç içerir. Bazı uygulamalarda ikili tarama normalse doktorunuz talep etmeyebilir veya dörtlü tarama yerine sadece AFP testi istenebilir. Daha öncesinde eğer ailenin öyküsünde nöral tüp defekti dediğimiz anomaliler mevcutsa mutlaka AFP düzeyi bakılmalıdır.
20-22 hafta arası hangi testler yapılmalı?
20-22 hafta arası yapılan ikinci düzey (detaylı veya ayrıntılı olarak da adlandırılabilir) ultrasonografide beyin, kalp, sindirim sistemi, ekstremiteler ve plasenta ayrıntılı olarak incelenir. %70-80’e varan anomali yakalama olasılığı ile birlikte bazı anomaliler ileri gebelik haftasında ortaya çıkabilir ve ayrıca özellikle kalp hastalıkları olmak üzere anomalilerin bir kısmı saptanamayabilir. Bazı sistemlerdeki problemler (örneğin yaşamla bağdaşmayan kalp anomalileri veya omurilikteki ileri derecedeki açıklık gibi) fetüsün doğumdan sonra yaşayabileceği büyük sıkıntıları öngörebilir ve eğer bu konuda fetüsün hayatla bağdaşmayan sakatlıkları mevcutsa aileye terminasyon (gebeliği sonlandırma) kararı sunulabilir. Bunun dışında sık karşılaştığımız, kalpte parlaklık, bağırsakta parlaklık veya böbrekte genişlik gibi sakatlık riskini bir miktar arttıran bulgularda doktora danışılmalıdır. Unutulmamalıdır ki, hiçbir test bebek için kesin sağlıklı garantisini veremez. Elimizdeki imkanlar dahilinde aile bilgilendirilip ileri testler yapılabilir veya bu karar aileye bırakılabilir.
24-28 hafta arası yapılan şeker yükleme testi
24-28 hafta arası yapılan şeker yükleme testi son zamanlarda çok tartışmalı bulunmuştur. Gebelikte annede birtakım fizyolojik değişiklikler olur. Kimi gebede bu değişiklikler anne tarafından kompanze edilse de, bazı gebeliklerde (özellikle aile öyküsünde şeker hastalığı veya yatkınlık mevcutsa) bu durum kendini gebelik şekeri olarak gösterir. Şeker yükleme testi; 50 gram, 75 gram veya 100 gram miktarında şeker içeren gazoz benzeri içeceklerle yapılmakta ve aralıklı olarak hastadan kan alınmaktadır. Klinikte tercih edilen 75 gram şeker testi yaklaşık 2 baklavaya eş değerdir ve ne gebeyi ne de bebeği şeker hastası yapmaz! Aksine eğer hastada tanı konulmamış bir gebelik şekeri mevcutsa, fazla şeker bebekteki bazı iç organların büyümesini yavaşlatabilir, sakatlıklar söz konusu olabilir. Üstelik tanı konulmamış gebelik şekerinde annede de eğer tedavi yapılmazsa kalıcı şeker hastalığı olabilir. Gebelik şekerinin tedavisi genelde diyetle olur ve diyete uyulduğu takdirde dramatik bir şekilde şeker düzeyleri normal aralıklara döner. İleri vakalarda insülin başlanması gerekir. Eğer gebeliğe bağlı bir şeker hastalığı söz konusuysa doğumdan sonra insülin hemen kesilir. Bazı durumlarda, aile öyküsüne, ultrason ölçümleri ve gebe kilosu dahilinde takip eden doktor şeker testini istemeyebilir, bu durumda hekime danışılmalıdır.
28.haftada kan uyuşmazlığı testleri yaptırın!
28.haftada kan uyuşmazlığı testleri yapılır. Eğer annenin kan grubu Rh negatif, babanın kan grubu Rh pozitifse kan uyuşmazlığı söz konusudur. Rhogam adı verilen kan uyuşmazlığı iğnesi 28. haftada tek doz yapılır ve doğumdan sonra bebeğin kan grubuna göre tekrarlanır. Erken gebelik haftası nedeniyle Rhogam yapılmışsa, uygulanma tarihine göre doktorunuz 28. haftada tekrarlanmasını gerek görmeyebilir.
30.hafta sonrası 2 haftada 1
30. haftaya kadar aylık yapılan gebelik kontrolleri, 30. haftadan sonra iki haftada bir sıklığına indirilir. Son üç ayda ultrasonografi ile bebeğin büyümesi, amnion sıvısı ve bebeğin iyilik hali değerlendirilir. Bunun için hekiminiz sizden belirli aralıklarla bebeğin kalp atışlarına bakılarak iyilik durumunun ölçüldüğü ve kasılma olup olmadığına dair bir değerlendirme yapan NST (non-stress test) isteyebilir. 36 hafta sonrasında ise haftalık kontrolle dönülür ve eğer bebeğinin suyu, iyilik hali ve büyümesi ile ilgili ek durumlar mevcutsa doktorunuz takibi sıklaştırabilir ve sizi doğum hakkında bilgilendirir.
Mutlaka doktora danışın!
Rutin kontroller sıkı takiple yapılmakta ve testler aylık olarak uygulanmaktadır. Eğer gebe hastaneye gelmek istemiyorsa bazı testler atlanabilir ancak bu durumlar mutlaka doktora danışılarak yapılmalıdır. Özellikle ağrı, kanama, su gelmesi ve bebek hareketlerinde azalma gibi durumlar acildir ve bu durumlarda mutlaka hastaneye başvurulması gerekmektedir. Aksi takdirde gebelik kontrolleri, eğer hastanın ek problemi yoksa, acil durumlar olmadığı takdirde hekimin uygun gördüğü şekilde aralığı uzatılabilir.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Emine Zeynep Yılmaz